مقاله

‍ ‍

✍ ایان رابرتسون (عصب‌شناس)

🌿إیان رابرتسون به بررسی چگونگی تأثیر قدرت بر ساختار و عملکرد مغز افراد انسانی پرداخته است، او در ابتدا مقاله اش از باراک اوباما مثال میزند: تقریبا هر هفته فهرستی از مظنونان ترور در یمن ، سومالی ، پاکستان و غیره همراه با زندگی‌نامه آنها با عکس در اختیار اوباما رییس‌جمهور آمریکا قرار گذاشته می شد و او باید تصمیم می گرفت که هواپیماهای بدون سرنشین کدام یک از آنها را هدف قرار دهد .

🌿 اولین فرمان اوباما سه روز بعد از آغاز ریاست جمهوری‌اش بود که تعدادی کودک ناخواسته در یک عملیات کشته شدند و گفته می‌شود که اوباما از شنیدن این اتفاق چنان متاثر شد که نتوانست شب تا صبح بخوابد

🌿 ولی چهار سال بعد در یک مهمانی شام خبرنگاران کاخ سفید، اوباما با همین موضوع شوخی میکند و خطاب به گروه موسیقی جوناس میگوید: ساشا و مالیا دخترانم از طرفداران جدی شما هستند اما مراقب باشید که خیالی به سرتان نزند چون جواب من دو کلمه بیشتر نیست : هواپیماهای بدون سرنشین حتما متوجه حضورشان بالای سرتان نخواهید شد !!

🌿 هیچ کس به درستی نمی‌تواند حدس بزند که جملۀ دو پهلوی اوباما جدی بود یا شوخی اما گیریم که او ماجرای هواپیمای بدون سرنشین را به شوخی مطرح کرده باشد ولی آیا شوخی کردن دربارۀ چنین حملاتی که در هر لحظۀ آن ممکن است کودکانی معصوم و بی‌گناه کشته شوند عملی اخلاقی، انسانی و جایز است؟

🌿 طی این مدت چه اتفاقی برای اوباما افتاد؟ چهار سال حضور او به عنوان قدرتمندترین مرد ایالت متحده آمریکا قطعاً بر شخصیت و رفتار اوباما تاثیرگذار بوده است این تاثیرات در مغز و اعصاب مرکزی روی می دهد ( قدرت بر مغز اثرات شدیدی دارد).

🌿 قدرت میزان تستوسترون در بدن را به طرز چشمگیری افزایش داده و موجب افزایش جذب دوپامین در شبکه پاداش مغز میشود و نتیجۀ آن افزایش خود محوری ( egocentricity) و کاهش همدلی ( empathy) در فرد است اما قدرت نامحدود و بی‌نظارت اثری وحشتناک‌تر دارد زیرا درست مانند کوکائین سیستم پاداش مغز را از کار می‌اندازد و منجر به مشکلاتی جدی در قضاوت، خودآگاهی ، همدلی ، کارکرد عاطفی و خودشیفتگی میشود که در اصطلاح به آن سندورم غرور میگویند و این بیماری فرد را وا میدارد که روزبه‌روز قدرت خود را افزایش داده تا لذت حاصل از قدرت را مدام تجربه کند

🌿 در همین چارچوب رفتارهای دیکتاتورهایی همچون معمر قذافی که ویژگی‌های مثبت زیادی در ابتدای مسیر قدرت داشت را میتوان توجیه و تفسیر کرد زیرا اکثر رهبران انقلابی قرن بیستم زمانی که خود قدرت را در دست گرفتند مانند یک فرعون همان مردم ستمدیده را به چنگال خود أسیر کرده و سرکوب و ارعاب و وحشت را سرلوحه کار خود قرار دادند.

🌿 جولیو آندروئوتی سیاستمدار سرشناس ایتالیایی‌ میگوید: قدرت، یک بیماری‌ست و کسانی که به آن مبتلا می‌شوند هرگز معالجه نخواهند شد پس ابزارهای دموکراسی (انتخابات آزاد ، محدودیت دوره انتصاب ، قوه قضائیه مستقل ومطبوعات آزاد) به این دلیل ایجاد شدند که تاثیر قدرت مفرط روی رهبران را خنثی کنند چراکه صاحبان قدرت نامشروع ما را به بازی‌ خواهند کشاند که در آن نصیبی جز باخت نداریم. «خودکامگی در بستر افکار عمومی زائیده می شود»

دوست گرامی آقای هوشنگ معین زاده

از مهر شما در بررسی و پاسخ به نقدی که پیرامون نوشتارتان در فیسبوک نگاشته بودم, بسیار سپاسگزارم. به باور من, چنین تبادل افکار دوستانه و صادقانه و در عین حال انتقادی, ارزش والایی در گسترش آزاداندیشی و خردورزی درمیان ما ایرانیان دارد. خوشحالم که دیدگاه شخصی خودتان را درقبال مقایسه ادیان آریایی و سامی برای همگان روشن ساخته اید, و با شناخت نزدیکی که از خلق و خوی انسانی و پرمهر و شفقت شما دارم, بیانات شما را مبنی بر عدم قصد هیچگونه فرافکنی در نوشتارتان را می پذیرم. ولی شوربختانه آنچه که خوانندگان کتاب شما از این نحوه بیان و نوشتار سرکار عالی برداشت خواهند نمود, چیزی جز دوگانه بینی و فرافکنی مهلک نخواهد بود.
در پاسخ خود چنین مرقوم فرموده اید: “قصد من بیان یک واقعیت تاریخی بود، که آن را بدون جانبداری از این و آن و یا حب و بغض از این و ان ارائه کرده ام.” چنانکه در بالا تایید شد, در عدم حب و بغض از جانب شما شکی نیست, اما در اینکه آیا مطالبی که نگاشته اید از واقعیت تاریخی برخوردار می باشند, جای بسی کنکاش و تامل و تردید موجوداست. در نقد نخستین, واقعیت این بیانیه شما را که فرموده اید: “خدای یکتا با سه چهرهٔ متفاوت در سه دین به اصطلاح یکتاپرست عامل همه بدبختیهای انسان است!”زیر سوال بردم و با ارائه مدارک و شواهد و نمونه های انکار ناپذیر, عدم واقعیت این مدعا را ناظر بودیم. سرکار عالی نیز در پاسخ خود به نقد من کوچکترین اعتراضی به این مدارک و شواهد ننموده اید و نبابراین چنین باید استنباط کنیم که صحت این مدارک و شواهد را که واقعیت نوشتارتان را رد میکنند, کاملا پذیرفته اید. اما درشگفتم که چرا بجای کلنجار رفتن با مفاد کتاب تان و تصمیم در تغییر آن بخشهایی از نوشتارتان که فاقد واقعیت میباشند, در پاسخ به نقد من, اقدام به ارائه مطالبی جنبی فرموده اید درمورد تاریخ باور و اعتقادات مردم در دوره پیش از زرتشت و دوره بعد از زرتشت, که نه تنها چندان ارتباطی با موضوع نقد بنده ندارند, بلکه شوربختانه باز هم از هیچ واقعیت تاریخی و اعتبار پژوهشی برخوردار نمی باشند. بیایید باهم به بررسی کوتاهی از نکات جدیدی که عنوان نموده اید بپردازیم:
فرموده اید که: “تا پیش از زرتشت و ابداع خدای یگانهٔ او، ما در هیچ کجای دنیا، دین و مذهب، پیغمبر و رسول و نبی نداشتیم، مهمتر از همه اینکه خدایان موجود در آن زمان هم که تعدادشان سر به آسمان میزد، با هیچ بشری در ارتباط نبودند، چه رسد به اینکه بخواهند پیغمبر انتخاب و مبعوث کنند و دین و مذهب بر پا سازند.” متاسفانه در تک تک جملات این بیانیه اشکالات اساسی وجود دارند که واقعیت ان را بکلی مردود میسازند:
۱- هیچگونه منبع موثقی در اینکه زرتشت در چه زمانی میزیسته دردست نیست, و قابل قبول ترین زمان از دید پژوهشگران زمانی میان ۱۵۰۰ تا ۶۰۰ سال قبل از میلاد میباشد (رجوع کنید به انسیکلوپدیای تاریخ باستان).
۲) خدای یگانه نه ابداع زرتشت است و نه ابداع پیامبران یهود, و نه چنانکه بسیاری باور دارند ابداع اخناتون فرعون مصر میباشد, بلکه برچسبی است که بر یک تجربه عرفانی از وحدت وجود یا وحدت هستی نهاده شده, و این تجربه عرفانی ابداع هیچ قوم و ملتی نیست بلکه از هنگامی که انسان به خودآگاهی نایل آمد دردسترس همه ابنای بشر بوده, اما بسیار اندک شمارند تعداد کسانی که تشنگی و طلب و توانایی و از خودگذشتگی لازم برای رسیدن به این تجربه عرفانی درونی را دارا باشند.
۳) برخلاف گفته سرکار, خدایان چندگانه دوره قدیم به کرات با انسانها درتماس بوده اند, کافی است نگاهی بیاندازید به داستان زیبای “اروس” خدای عشق و “آفرودیت” الهه زیبایی یونان باستان و رابطه آنها با “سایکی” دخترک زیبارویی که به همسری اروس درآمد و پس از طی مراحل بسیار دشواری از مقام انسانی به مرتبه الهیت برگزیده شد, و یا داستان معروف شاهزاده ای بنام “ارجونا” و یکی از خدایان هندی بنام “کریشنا” که در کتاب مقدس هندویان “باگواد گیتا” آمده است, و نمونه های بیشمار دیگر.

درمورد نحوه و چگونگی ارتباط میان یهودیان و زرتشت, اختلاف نظرهای فاحشی وجود دارد و هرگونه ادعایی در اینمورد فاقد اعتبار علمی و پژوهشی است. درمقابل ادعای شما که یهودیان ایده خدای یکتا را از زرتشت آموختند, برخی برانند که زرتشت یکتاپرستی را از بنی اسراییل آموخت و شواهد بسیار جالبی در این راستا بدست آمده است: زرتشت به باور زرتشتیان زاده بلخ بود و در بلخ نیز وفات یافت, و بلخ نخستین جایی است که یهودیان پس از شکست از سناخریب آشوری و بخت النصر بابلی ( حدود سال ۷۰۰ تا ۵۶۰ پیش از میلاد), توسط این دو پادشاه از سرزمین اسراییل رانده شده و به این مکان کوچ داده شدند. برطبق روایات منابع اسلامی و تاریخ طبری, یرمیای پیامبر و یزقل پیامبر یهود هر دو به بلخ آورده شدند, و طبری همچنین از پیامبر یهودی مرموزی بنام “سامی” یا “صمی”(؟) ساکن بلخ حکایت میکند که با زرتشت در بلخ گفتگو و بحث های دینی برگزار مینمود. درست در همین دوره است که بودیسم نیز در بلخ توسط دوتن از نخستین و معروفترین شاگردان بودا رواج مییابد. ناگفته نماند که نام “زرتشت” یا “زرا توشترا” که برخی آنرا به غلط “صاحب شتر زرد” قلمداد کرده اند, در واقع یک نام سریانی/آرامی/عبرانی است با معنای بینهایت زیباتر و برازنده تر “ستاره زرین” یا “ستاره پنهان” که بسیار درخور شخصیت والایی چون زرتشت میباشد! (یهودیان قشری نیز از اینکه نام موسی یک نام مصری است چندان دل خوشی ندارند و میکوشند آنرا به نحوی از انحا توجیه کنند!). درنوشتاری که سالیان پیش در فصلنامه وزین ره آورد انتشار یافت, به شباهتهای خارق العاده ای که میان بیانات آتشین یرمیای نبی پیامبر یهود برعلیه تبهکاری و فساد رهبران مذهبی یهود در آن دوره از یکسو, و بیانات آتشین زرتشت برعلیه کشیشان دغل باز چند خدایی ان دوره از سوی دیگر, وجود دارد که موجب گشته برخی یرمیای نبی و زرتشت را یک شخصیت واحد قلمداد کنند. از سوی دیگر, تاریخ طبری براساس منابعی دیگر گزارش میدهد که زرتشت ساکن اسراییل و یکی از شاگردان یرمیای نبی بوده که سرانجام در بلخ سکونت میگزیند, و بهمراه یکی از پیامبران یهود به نزد ویشتاسب پادشاه رفته و پس از ترجمه تعلیمات عبرانی ان نبی یهودی به زبان ویشتاسب, وی را متقاعد میسازد که به آیین راستین مغان که زرتشت پایه گزار آن بوده بگرود و زرتشتیگری را در مملکت خود رواج دهد. نوع دیگری از این داستان در انسیکلوپدیا ایرانیکا چنین آمده است که طبق گزارش دو نویسنده سریانی ساکن مرو و بصره, زرتشت در واقع یک عارف یهودی بنام “باروخ” و شاگرد یرمیای نبی بوده که تجربیات عرفانی بسیار شبیه به آنچه به زرتشت نسبت داده شد نه وی نیز نسبت داده اند.
اما همانند ادعای سرکار عالی, هیچکدام از این گزارشها نیز از اعتبار صد در صد تاریخی برخوردار نیست, و بنابراین باید از بیانات و ادعاهای قاطع در اینباره به شدت پرهیز کرد. در رد بیانیه های دیگر شما از قبیل اینکه “بینشوران شرق، کاری به آئین زندگی پس از مرگ و رستگاری در دنیای آخرت نداشتند و تعلیم هم نداده اند، که آن را هم سامیان ابداع کرده اند.” کافی است تذکر بدهم که در سراسر تورات هیچگونه اشاره ای به زندگی پس از مرگ نشده, و برعکس در آیین های غیر سامی هندویسم و بودیسم است که به تعایم بسیار گسترده ای در ایمورد برمیخوریم.
همچنین درمورد اینکه “دین و مذهب” چیست, “پیامبر” کیست, و “دیدار و گفت و گو با خدا”, “برگزیدگی توسط خدا”, و “نازل کردن کتاب از جانب خدا” چه معنایی دارد و آیا ابداع یهودیان سامی بوده, پژوهشگران تاریخ ادیان, بخصوص ان عده که با عوالم عرفانی کمی آشنایی دارند, بهیچ روی با شما دوست گرامی من همعقیده نیستند. اما بررسی این مباحث نیاز به یک رساله صد صفحه ای دارد. تنها درمورد سه “ادیان سامی و ابراهیمی” که بارها بها آنها اشاره نموده اید, لازم است خاطر نشان کنم که در تز دکترای خود به روشنی نشان داده ام که آیین یهود با آیین کنفوسوس بسیار شبیه تر است تا با آیین مسیحیت یا اسلام, و چندین پژوهشگر و جامعه شناس چینی تبار نیز بر این نکته تاکید ورزیده اند.

دست آخر اینکه, دوست خوب من, بسیار افسوس خوردم که پس از آنهمه برهان و مثال درباره فجایعی که پیروان ادیان غیر سامی و بیدینانی چون هیتلر و استالین بر سر بشریت آورده اند, فجایعی که هیچ چیز شبیه به ان را یهودیان هرگز مرتکب نگشته اند, با این وجود, شما باز هم تکرار فرموده اید که: “ارتباط این گونه ای که ما پیروان ادیان ابراهیمی (یهودی و مسیحی و مسلمان) با خدا داریم, از زمانی شروع شد که اشو زرتشت خدایان متعدد را به یک خدا تبدیل کرد. پس از آن بود که قوم یهود توانست با متوسل شدن به یک خدای مقتدر و همه فن حریف، دست به برگزیدگی و انتخاب پیغمبران و انبیاء قوم خود زد، و دین سازی و مذهب بازی را رواج داد.” حقیقتا بسیار جای تاسف است که انسان فرزانه ای چون شما همانند بیخردان نژادپرستی که هم اکنون در خیابان های آمریکا و اروپا و در سرتاسر اینترنت دم از یهودستیزی و انتساب همه فجایع تاریخ بشر منجمله ویروس کورونا به یهودیان سامی میزنند, شما دوست مهربان من نیز یکبار دیگر پافشاری کرده و همه فجایع تاریخ بشر را به یهودیان سامی نسبت داده اید!!! اینگونه بیانات نادرست که میتواند موجب برداشت های بسیار اسف باری از نوشتار شما گردد, برازنده فرد انساندوستی چون سرکار عالی نیست!
امیدوارم با آشنایی بیشتر با تاریخ ادیان و عرفان, به درک این واقعیت نایل گردید که هچگونه تفاوتی میان ادیان سامی و غیرسامی و میان” خدای زرتشت” و “خدای یهود” موجود نیست, بلکه تفاوت واقعی فقط میان قشرگرایان مذهبی و بیدینان مذهب ستیز از یکسو, و میان قشرگرایان مذهبی و کسانی که از عرفان بویی برده اند از سوی دیگر میباشد. از قول پیر بلخ جلال الدین مولانا:
اختلاف خلق از نام اوفتاد
چون به معنا رفت, آرام اوفتاد
به امید تبادل نظرهای آتی با شما دوست بزرگوار و همقدمی هرچه بیشتر در راه جستجوی معنا …

دکتر میترا مقبوله
***———————————————

پاسخ هوشنگ معین زاده:

به دومین نقد سرکار دکتر میترا مقبوله

به نظر می‌رسد، داستان من و دوست ارجمندم، سرکار دکتر میترا مقبوله پژوهشگر گرامی دارد به درازا می‌کشد. بخصوص حالا که ایشان با نقد پر معنای خویش داستان مرا، همردیف داستان آدم و حوای خداوندگار عزّ و جلّ قرار داده است. درست مانند زمانی که حضرت باریتعالی، آدم و حوا را پس از یک گاز نا قابل به سیب کال باغ بهشت عدن خود، که به دست مبارکشان غرس کرده بود، بیرون انداخت. یعنی نور چشمان عزیزش را از مائده‌های بهشت خود محروم کرد، به این دلیل که چرا تحت تاثیر آموزه‌های شیطنت آمیز شیطان رجیم، وسوسه‌ شدند و خلاف دستور اکید او، سیب کذائی معرفت را میل کردند.
البته قضیه باریتعالی ما وقتی جالب می‌شود که می‌بینیم آدم و حوای مورد غضب قرار گرفته، در تبعیدگاه خشک و خالی خدای با حکمت ما، دنیایی می‌سازند که خود باریتعالی هم از شکوهمندی آن به حیرت می‌افتد. چرا که حتی در خواب خداگونهٔ خود هم چنان دنیای با شکوه و جلال ندیده بودند. فراموش هم نکنیم که همهٔ این ساخته‌ها، هنر فرزندان آدم و حوا و دست پخت خود آنها بود. دراین مورد نه خدا عزّ و جلّ دخالتی داشت و نه یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر و نبی او. در کتب ارسالی او هم کوچکترین اشاره‌ای به این همه هنرنمائی‌هائ فرزندان آدم نشده بود.
دوست عزیز من، سرکار دکتر مقبوله هم مانند خداوندگار عزّ و جلّ از اینکه من جسارت کرده و خلاف نظر ادیان توحیدی که سایه موهبت آمیز یکی از آنها که اسلام عزیز باشد، هزار و چهار صد سال بر سر ما ایرانیان گسترده است، نوشته بودم :
«اگر اشو زرتشت، صدها خدائی را که هر یک، یکی از پدیده‌های طبیعت را به گونهٔ اختصاصی یا حرفه‌ای خدائی می‌کردند، جمع نمی‌کرد و توی توبرهٔ گل و گشاد خدای یگانهٔ خود نمی‌ریخت، قوم یهود نمی‌توانست خود را قوم برگزیدهٔ «خدای یگانه» اعلام نماید! افرادی هم از این قوم جرأت نمی‌کردند که خود را پیغمبر و رسول و نبی خدا قلمداد کنند! کسانی که با ابداع دیدار و گفتگو با خدا و یا نمادهای او مانند آتش و دود و دم و فرشتگانی نظیر روح و القدس یا جبرئیل ارتباط بین خدا و انسان را باب و نهادینه نمایند! و سبب گردند که بشر نتواند با دانش و فهم و شعور خود، آشکار کند که آب و باد و باران و غیره، پدیده‌های طبیعی هستند و برای ایجادشان نیازی به خدا ندارند! زاد و ولد هم یک امر طبیعی است و در بارداری زنان مانند بارداری سایر موجودات نیازی بوجود خدای باروری نیست! همینطور سایر پدیدهای طبیعی. بنابراین، به راحتی و بدون هیچ مشکلی می‌شد، بی نیازی به خدایان حرفه‌ای را بر همگان روشن نمود، و اجاز نداد که جماعتی به بهانهٔ مفهوم خدا و نمایندگان جور وا جور او زندگی مردم را به تباهی بکشند. تا برسد به روزی که نام خدا از ذهن انسان‌ها خارج گردد و به افسانه‌ها بپیوندد. یعنی بی‌خدائی، جای خداپرستی و دنگ و فنگ‌هائی که بنام او برپا ساخته‌اند، بگیرد. مردم هم برای ادامهٔ زندگی به جای دل بستن به کرم و رحمت غایب از نظری، به همت و خرد خود متکی باشند!.»
باری، این بود گناه «سیب»ی که من خلاف نظر یکی از پیروان پر و پا قرص ادیان توحیدی خوردم و باعث خشم و غضب ایشان قرار گرفتم.
از عجایب روزگار اینکه، این بانوی دانشمند، علاوه بر اینکه مرا از بهشت ادیان توحیدی بیرون انداخت، در سمت دادستان تفتیش عقاید الهی هم ادعانامهٔ عریض و طویلی برای من صادر و سرنوشت مرا به دست کرام الکاتبین سپرد تا پاسخگوی خوردن سیب مورد«تحریم»(۱)باشم. بعد هم با بی مهری دور از انتظار از ایشان، مرا«همانند بی‌خردان نژاپرستی که هم اکنون در خیابان‌های امریکا و اروپا و در سرتاسر اینترنت دم از یهود ستیزی و انتساب همه فجایع تاریخ بشر منجمله ویروس کورونا به یهودیان سامی می‌زنند…»، قلمداد کردند. یادمان هم باشد، دلیل عمدهٔ ایشان هم فقط مطلب کوتاهی بود که من در فیسبوک نوشته بودم. برای داوری بهتر لازم می‌بینیم که نوشته‌ام را از نو بنویسم که در نگرش به دادخواست ایشان مورد ملاحظه قرار بگیرد:
سیب آلوده به گناهی که من خورده بودم:
«به باور من، اگر اشو زرتشت خدای یگانه را جایگزین خدایان «حرفه ای» نکرده بود، بشریت با فهم و درک و شعور رو به رشد خود، آرام آرام از دست خدایان حرفه ای، مانند خدای مسئول باد و باران، سلامتی و بیماری، باروری و نازائی، جنگ و صلح، عشق و محبت و غیره رها می‌شدند و واژه و مفهوم خدا، نیز خود به خود با برطرف شدن نیاز انسانها به خدایان حرفه‌ای از میان می‌رفت.
خدای یگانۀ زرتشت، وقتی به دست سامیان افتاد، آنها با دو بازوی (مسیحیت و اسلام)، او را جهانگیر و خدای عالم و آدم قلمداد کردند. و از آن به بعد، مصیبت‌های عالم بشری مانند، کشت و کشتارهای بزرگ دینی، بنام خدای یکتا و استثمار بشر به دست بشر به بهانهٔ احکام الهی آغاز شد!
خدای یکتا با سه چهرهٔ متفاوت در سه دین به اصطلاح یکتاپرست عامل همه بدبختی‌های انسان است!» نقل از کتاب: میراث خواران خدا! نوشتهٔ: هوشنگ معین زاده (در دست انتشار)
***
در اینجا شاید لازم باشد که اهل خرد و اندیشه و خوانندگان فهیم را به داوری دعوت کرد که بدون ترس و واهمه از مجازات احتمالی باریتعالی بفرمایند: «کجای نوشتهٔ من نشاندهندٔ بی‌خردی و نژادپرستی من بوده؟» و«کجای نظر من، نمایانگر یهودی ستیزی من است؟». گناهانی که بانوی گرامی مرا به دلیل ارتکاب آنها مجرم دانستند و از بهشت موعود خود طرد نموده‌اند».
در حالی که من در نوشتهٔ خود، اشارهٔ خاصی به دین یهود نکرده بودم، بلکه اشاره‌ام به ادیان سامی بود که عبارت باشند از سه دین «یهودی، مسیحی و اسلام» . وقتی من سخن از دین یهود نکرده بودم، از کجای نوشتهٔ من دکتر مقبولهٔ گرامی این استنباط را کرده‌اند که من «همانند بیخردان نژاپرستی که در خیابان‌های امریکا و اروپا و در سرتاسر اینترنت دم از یهود ستیزی و انتساب همه فجایع تاریخ بشر منجمله ویروس کورونا به یهودیان سامی می زنند…»!!؟ هستم!!؟
**
با این همه، نگاهی بیندازیم به نقد ایشان و پاسخ‌من به آنها. با این امید که بتوانیم از این تبادل نظر نتیجه‌ بگیریم و ببینیم مشکل اساسی اهل نظر در کجاست؟
۱- ایشان بیانات مرا، مبنی بر عدم قصد هیچگونه فرافکنی را می‌پذیرند! ولی می‌نویسند « شوربختانه آنچه خوانندگان کتاب شما از این نحوهٔ بیان و نوشتاری سرکار عالی برداشت خواهند کرد، چیزی جز دوگانه بینی و فرافکنی مهلک نخواهد بود».
پاسخ: کتاب من هنوز چاپ نشده و من فقط فراز کوتاهی از آن را بیان کرده‌ام و دلایل برداشتم را هم برای ایشان در پاسخ نقد نخست‌تشان داده‌ام. حال چگونه است که از جانب خوانندگان کتاب منتشر نشدهٔ من، می‌نویسند:«چیزی جز دوگانه بینی و فرافکنی مهلک نخواهد بود»!!؟
راستی چرا «مهلک»؟ فرض محال که محال نیست، فرض کنیم من دوگانه بین هستم! کجای این کار فرافکنی مهلک است؟ و اصلاً چرا مهلک!!؟
۲- در باره اینکه نوشته‌ام « قصد من بیان یک واقعیت تاریخی بود….»، ایشان از اینکه من به تفصیل به کشت و کشتار موبدان زرتشی و دیکتاتورهائی نظیر هیتلر و استالین و غیره نپرداخته‌ام، به من ایراد گرفته‌اند که چرا نظرم را تغییر نمی‌دهم! و به مطالب جنبی می‌پردازم. در حالی که من در حد لزوم پاسخ ایشان را داده‌ بودم، بی آنکه به درازگوئی بپردازم.
بعد هم تقسیم بندی مرا به دو دورهٔ پیش از زرتشت و بعد از زرتشت را به نقد گرفته و گفته‌اند: «منبع موثقی در اینکه زرتشت در چه زمانی می‌زیسته، نیست….».
پاسخ: در این مورد من هم با ایشان هم رأی هستم، ولی ناآگاهی از زمان دقیق زیست زرتشت تغییری در ماجرای ابداع خدای یگانهٔ او ندارد.
بعد هم نوشته‌اند که «خدای یگانه نه ابداع زرتشت است و نه ابداع پیامبران یهود! و نه ابداع اخناتون فرعون مصر… بلکه برچسبی است که بر یک تجربه‌ عرفانی از وحدت وجود یا وحدت هستی نهاده شده».
پاسخ: در این مورد بسیاری از پژوهشگران با تکیه بر شواهد و اسناد و مدارک نظر داده‌اند و نیازی به ورود ما در اثبات و نفی آن در این بحث کهن نیست. تنها به یاد سرکار دکتر مقبوله می‌اندازم که در این مورد خاص بخصوص اینکه پیغمبران یهود ابداع کنندهٔ تک خدائی نیستند، صد در صد با ایشان موافق هستم. چون دین یهود و پیغمبران ان نمی‌توانستتد ابداع کنندهٔ تک خدائی باشند. زیرا تا زمان اسارت قوم یهود در بابل و حتی آزادی از آن اسارت، یهودیان به خدایان متعدد باور داشتند. و یهوه هم یکی از خدایان متعدد حرفه‌ای بود(خدای کوه سینا) که به همت موسی کلیم الله تحت تأثیر پدر همسرش که کاهن کوه سینا و خدای این کوه بود، به خدایی قوم یهود برگزیده شد. ما همهٔ این موارد را می‌توانیم در تورات، کتاب مقدس دین یهود بخوانیم. چنانکه در فرامین دهگانه موسی هم دو فرمان اول و دوم آن تأئید تعدد خدایان زمان موسی است که تا مدت‌ها پس از آزادی از اسارت بابل هم ادامه پیدا می‌کند.
«در تورات کتاب مقدس دین یهود، سخن چندانی از یکتادرستی دیده نمی‌شود. چه رسد به اینکه پیغمبران دین یهود مبتکر تک خدائی باشند. اگر درست بخاطر داشته باشم، نفی خدایان دیگر در دین یهود، نخستین بار در سفر تثنیه آمده است و آن هم در باب چهارم و آیه‌های ۳۶- ۳۹.».
ایشان در ادامه هم نوشته‌اند: خدایان چندگانه به کرات با انسان‌ها در تماس بودند و اشاره‌ای فرموده‌اند به خدایان یونان و هند.
پاسخ: در این مورد خاص هم من در پاسخ به ایشان نوشته بودم که «خدایان یونان و هند، خدایان اسطوره‌ای بودند و دین و مذهب، پیغمبر و نبی نداشتند و کتاب رهنمود زندگی هم برای بشر نفرستاده بودند».
در ادامه دکتر مقبوله گرامی، در مورد ارتباط میان یهودیان و زرتشت مطالب مفصلی به نقل از این و آن نوشته اند و خوشبختانه در پایان خودشان افزوده‌اند که هیچ کدام از این گزارشات اعتبار صد در صد تاریخی برخوردار نیست که نیازی هم به پاسخگوئی ندارد.
و اما،‌ در بخش پایانی نقد بانو دکتر مقبوله مطالبی آمده که خواندن آن از قلم بانوی فرهیخته‌ای مانند ایشان برای من حیرت انگیز است. من در حوزهٔ الهیات، در بارهٔ یکی از پایه‌های اصولی آن که مربوط به خداست، بدون جانبداری از این و آن نظری داده‌ام. نظرم یا درست است یا نادرست. مثل هر نظر فلسفی هم می‌باید مورد نقد و بررسی قرار بگیرد.
وقتی دکتر مقبوله در مقام یک پژوهشگر معتبر و نامدار عرفان، در حین کنکاش‌های پژوهشی خود بمطلبی پی می‌برند که تازگی دارد، یافتهٔ خود را برای نظرخواهی از صاحب نظران منتشر می‌کند.
با همین استدلال، من هم نظریهٔ خود را در بارهٔ مفهوم خدا، همانند آگاهی‌های عرفانی خانم دکتر مقبوله که با مطالعه و تعمق و تعقل به دست آورده‌ام، برای نظرخواهی منتشر کرده‌ام. بی شک ممکن است نظر من درست نباشد، ولی بخاطر درست نبودن نظر من، نبایستی مرا «همانند بی‌خردان نژادپرستی» قلمداد کنند که هم اکنون در خیابان‌های آمریکا و اروپا و در سرتاسر اینترنت دم از یهودستیزی و انتساب همه فجایع تاریخ بشر منجمله ویروس کورونا به یهودیان سامی میزنند. بعد هم بگویند: «شما دوست مهربان من نیز یکبار دیگر پافشاری کرده و همه فجایع تاریخ بشر را به یهودیان سامی نسبت داده‌اید!!!» و در ادامه هم بیفزایند که «اینگونه بیانات نادرست که می‌تواند موجب برداشت‌های بسیار اسف باری از نوشتار شما گردد، برازنده فرد انساندوستی چون سرکار عالی نیست! ».
سرکار دکتر مقبوله در پایان نقد خود می نویسند: امیدوارم با آشنایی بیشتر با تاریخ ادیان و عرفان, به درک این واقعیت نایل گردید که هچگونه تفاوتی میان ادیان سامی و غیرسامی و میان” خدای زرتشت” و “خدای یهود” موجود نیست, بلکه تفاوت واقعی فقط میان قشرگرایان مذهبی و بیدینان مذهب ستیز از یکسو, و میان قشرگرایان مذهبی و کسانی که از عرفان بویی برده اند از سوی دیگر میباشد. از قول پیر بلخ جلال الدین مولانا:
اختلاف خلق از نام اوفتاد چون به معنا رفت, آرام اوفتاد
به امید تبادل نظرهای آتی با شما دوست بزرگوار و همقدمی هرچه بیشتر در راه جستجوی معنا …
پاسخ: در اینجا من با بعضی از نظرات سرکار دکتر مقبوله موافق هستم، از جمله اینکه ادیان با هر پپشوند و پسوندی مثل هم هستند! اما این را هم می‌دانم که داریوش بزرگ پادشاه ایران به عزرا، کاهن بزرگ دین یهود گفته بود: بروید و قانون قوم خود را بنویسید. عزرای کاهن هم همراه کاهنان دیگر قوم یهود، گویا چهل کاهن بودند، می‌نشینند و کتاب تورات را به عنوان قانون قوم خود تدوین می‌کنند.
از تصادف روزگار در همین روزها که مشغول تهیه پاسخ نقد سرکار بانو دکتر مقبوله بودم، بار دیگر توجه‌ام به این نکته کشیده شد که یکی از معنی‌های اصلی واژه تورات، در زبان عبری «قانون» است و در حقیقت تورات قانون یا رسم و رسوم قوم یهود است که به توصیه پادشاه هخامنشی تهیه و تدوین گردیده است. اینکه قانون قوم یهود زیر بنای ادیان ابراهیمی قرار گرفته، جای تأمل است.
در پایان این را هم باید اضافه کنم که ما چه بخواهیم و چه نخواهیم وقتی سخن از ادیان توحیدی به میان می‌آوریم، دین یهود سر منشاء این ادیان است و دو دین دیگر توحیدی (مسیحیت و اسلام) بدون پرداختن به دین یهود قابل بررسی و فهم و درک نیستند.
پیروان دین یهود هم باید بدانند که در بررسی ادیان دیگر، اگر پای دین یهود به میان کشیده می‌شود به این خاطر است که دو دین بزرگ توحیدی که مسیحیت و اسلام باشند، هر دو زیر بنای دینشان، دین یهود است. وقتی صحبت از مسیحیت و اسلام می‌شود، ناخودآگاه گریبان دین یهود نیز گرفته می‌شود، و هیچ ربطی به یهود ستیزی ندارد.
و من به همین علت در نوشته‌های پیشین خود مسیحیت و اسلام را جزو مذاهب دین یهود قلمداد کرده‌ام. زیرا در معرفی هر دینی نخست باید جهان بینی آن دین را تعریف کرد. اگر دینی جهان بینی خاص خود را نداشته باشد، دین محسوب نمی‌شود. بلکه جزو مذاهب ادیانی شمرده می‌شود که جهان بینی خود را از آن گرفته‌ اند.

پاریس بیست و سوم اردیبهشت ماه ۱۳۹۹
هوشنگ معین زاده

طبعاً منظور نهایی از پرورش و تربیت نوجوانان و جوانان، ساختن جامعهای استکه براساس خصوصیات خوب انسانی و خلاقیتهای مفید استوار باشد. پیشنیاز چنین تصمیماتی، داشتن مربیان و اساتید و الگوهای راهبردی معقول و مقبول است. آیا چنین افرادی درحالحاضر درصحنه عمل حضوردارند؟ یا اوضاع برعکساست؟
آیا مربیانِ درصحنه، تا چه اندازه در ریشهیابی مشکلات رفتاری و اخلاقی تعمق داشته و در رفع آنها اختیار دارند؟
افراد جوامع و خیلعظیم مردم که معتدل و میانهرو بوده و بهحکومت و قدرت کاری ندارند، بطور فطری میتوانند دارای دو نوع خصوصیت اخلاقی و رفتاری باشند که شدت و ضعف آنها به سیاستهای تربیتی دولتها ربط دارد:
الف: ایثار و ازخودگذشتگی و تحمل سختیها برای آسایش دیگران، بدلیل باور به وحدت جهان و نوعدوستی. (پاداش این گونه انسان اخلاقمدار فقط خرسندی پایدار بوده که به مراتب از لذتجویی ارزندهتر است.) مثل:

۱- فعالیتهای داوطلبانه بشردوستانه در مناطق محروم جهان
۲- فعالیتهای فردی یا گروهی برای حفظ محیط زیست و صلح جهانی
۳- تحقیقات مداوم و خستگی ناپذیر برای یافتن علت و علاج دردها و اختراعات و اکتشافات مفید
۴- ترویج و تبلیغ شهامت، شجاعت، گذشت و بخشش ( مثل رفتار نلسون ماندلا )
۵- مبارزه منطقی و حقطلبانه بدون خشونت برای رهایی انسانها ( مبارزات گاندی و مارتین لوترکینگ )
۶- حمایتهای گوناگون از اقدامات سوادآموزی و آگاهیهای بهداشتی
۷- ترویج و انتشار اندیشههای مثبت و مفید مبتنی برحفظ کرامت انسانی و شادیهای پایدار درجامعه

ب: خودکامگی و برتریطلبی انسان داروینی برای بقای نسل خود و تداوم حیات ( پاداش: لذتجویی) مثل:
۱- تعرض و آزار جنسی در هالیوود، بعضی مجامع کلیسایی، برخی تیمهای ورزشی و تجاوزهای گروهی
۲- همجنس بازی(نه نارساییهای ژنتیکی و دوران جنینی) با انگیزۀ لذت جویی، که خلاف طبیعت است.
۳- تبعیض های نژادی، قومی، مذهبی و برتریطلبی اشرافی و همچنین ترویج چاپلوسی و زبونی و مفتخوری
۴- تعرض و تجاوز جنسی گسترده به دانشآموزان مدارس و مزاحمتهای خیابانی
۵- رواج بیماریهای خطرناک مثل اعتیاد، ایدز و دیابت ناشی از هوس، رابطۀ جنسی و پرخوری و لذتطلبی
۶- صدور دستور حذف مخالفین و رقبای سیاسی و اقتصادی و نیز ارتکاب اختلاسها در اغلب کشورها
۷- انقراض نسل بعضی از جانوران و نابودی جنگلها و تخریب محیط زیست با مقاصد سودجویی

لزوم رفع معضلات مندرج در بند ب ، ایجاب میکند که به لحاظ ریشهای و فلسفی، مفهوم و مشروعیت لذت-جویی از زندگی در طبیعت بشر را که غایت تمامی اقدامات و فعالیتهای انسان مدرن است، بررسی و درک کنیم.
با نگاه مختصر به زندگی همۀ موجودات زنده، به این نتیجه میرسیم که همگی سه کار مهم را با جدیت انجام میدهند: ۱- تغذیه ۲- رشد ۳- تکثیر . و در نهاد هرکدام روشی خاص و انگیزهای معین برای انجام این کارها مقرر شده که غریزی بوده و خارج از ارادۀ آنهاست اما درکل همگی در هرشرایطی این سه کار را که به جاودانگی ختم میشود انجام میدهند، بهزبان دیگر، کلاً موجودات بطور ناخودآگاه حکم «حیالقیوم» راکه اولینِ اسماء الهی است اجراء میکنند و فقط انسانها این قابلیت را دارند که به این موضوع واقف باشند اما متأسفانه عموماً واقف نیستند لذا از انگیزۀ غریزی و طبیعی خود ( لذت)، در تغذیه و رشد و تکثیر استفاده میکنند، حتی عقل ( درحد تأمین معاش) و علم ( درحدود شناخت پدیدههای مادی ) متأثر از غرایز است. لطفاً به موارد زیر توجه فرمائید:

۱- تغذیه؛ بیشترین لذت را از لحاظ مدت زمان درطول عمر بشر دارد، از مکیدن شیر مادر بهنگام نوزادی تا . . . اشتهای وافر برای خوردن کباب و شراب در ایام جوانی و . . . لذت خوردن یک سوپ داغ خوشمزه در کهنسالی.
۲- عمل لقاح و آمیزشجنسی؛ شدیدترین لذت را به انسان میدهد چرا که اساسیترین اقدام در تکثیر نسل است.
۳- مُطاع بودن، مرفه بودن و داشتن عزت و دانش و قدرت درجامعه، لذت چشمگیری برای انسان دارد. (رشد)

وجه مشترک موارد فوق و موارد مشابه دیگر، موثربودنشان در تداوم حیات و بقای نسلانسان است، یعنی بطورکلی: طبیعت در قبال انجام هر اقدامیکه منجر به تکامل تن و روان و بقای نسل انسان و رسیدنش به جاودانگی باشد لذتی بعنوان انگیزه یا پاداش و یا دستمزد مقررکردهاست و هیچ شکی در این امر نیست چرا که اگر انجام موارد فوق الذکر لذتبخش نبودند انسان عادی هرگز بخود زحمت رسیدن به آنها را نمیداد و رغبتی برای کسب و انجامشان نداشت. همانطور که در بالا ذکر شد ارضای غرایز در سنین نوجوانی و جوانی تأثیر بسزایی در تکامل تن و روان دارد لذا در مقطع سنی فوق ارضای غریزه یک نیاز تکاملی بحساب میآید و توجه به انگیزه و یا پاداش قابل توجیهاست و درست به همین دلیل هم نباید چنین جوانانی را در پستهای مدیریتی و حکومتی گماشت چرا که عواقب و عوارض خطرناک و جبران ناپذیری دارد. علیالقاعده، انسان بالغ و عاقل و مختار و مدیر و مدبر و مومن و مهمتر از همه راعی اخلاق، فقط هدف نهایی یعنی رسیدن به حیالقیوم را مدنظر دارد و به دستمزد و پاداش توجهی ندارد اما انسان غافل فقط بخاطر پاداش و دستمزد دست بکار میشود و اعتنایی به نتیجه و نهایت نمیکند. انسان عارف راه اعتلا و کمال را برای رسیدن به انرژی جاودانۀ هستی برمیگزیند اما انسان غافل و مدعی، فقط بخاطر لذتجویی و بقای نسل خود، مرتباً در خودپرستی و شکمبارگی و شهوترانی و قدرتطلبی، تمام مرزهای اخلاق و انسانیت و الوهیت را تخریب میکند که نهایتش لعن و نفرین آحاد جامعه و سیهرویی درتاریخ است.
حالا چند سؤال ساده از متولیان ایجاد تحول در نظام آموزش و پروش: آیا شما مقامات و صاحبان اختیارفعلی
چه جوانان و چه آنهایی که سن و سالی از شما گذشته، درکجای این معارف قرار دارید؟

آیا سیاستهای تحولآفرین، تاکنون کدام بخش از خصایل را بیشتر تقویت و ترویج کردهاست بخش الف یا «ب» ؟
درگذشته و حال چه خیانتها و نامردیهاییکه بند« ب»ییها صرف نظر از سن، درحق بند « الف»ی ها نکردهاند؟ این تراوشهای گند و رقتآور و فلاکت بار درسطح و عمق جامعه از کوزۀ کدامین گروه بیرون تراویدهاست؟ تاکنون تحولهای زیادی از جانب شما درعرصههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و… صورت گرفته؛ ماحصل آنها مردم را عاصی نموده و اعتماد و عزتنفس و کرامت و صداقت را نابود کردهاست. ۲۴ / ۹ / ۱۳۹۷

ساختن شاهراه آینده بر روی کورهراه های گذشته، خطاست.

جریان زندگی آدمیان همانند رودی استکه با بینهایت قطرات آب، از بلندیها به پستیها، و از وحدت اِنّالله بسوی کثرت یکپارچۀ دریای آرام جامعه جاریست. بلی در این پروسه قطرات و آدمهای زیادی از خود سوال میکنندکه: ازکجا آمدهایم و به کجا میرویم و آمدنم بهر چیست؟ . . . در این راستا، اولین کاری که میکنند نگاه به پشتسر و گذشته و تاریخ است تا دریابند از کجا آمدهاند، لذا در تداوم این کنکاش به نهرها و جویبارهای فرعی در مناطق مرتفع میرسند و به تعبیری، به پیشگامان و پیشوایان مسلک خود. اینجاستکه اختلاف نظرها و ادعاهای حقانیت و اصالت آغازشده و هرکسی با تعصب جویبار فرعی خودرا سرچشمه و اَصل میپندارد و دیگری را ناحق و انشعابی و انحرافی؛ باهم درگیر میشوند درغفلت از اینکه، اصل و کل، بارش باران رحمت در قله و تابش نور معرفت و اندیشه است و این پیشگامان و جویباران منشعب که جاری شدن این تجلیات و مواهب و مذاهب را بعهده دارند، همگی به یک اندازه اهمیت و حرمت دارند و فرقشان فقط درمختصات زمانی و مکانی موجودیت آنهاست؛ لذا تداوم مناقشات و مشاجرات مذهبی و فرهنگی منجر به تخریب جوامع میگردد.

بدین منوال اغلب سوالکنندگان، دیگر فراموشکردهاند به روبرو و آینده بنگرند و به دو سوال بعدی اندیشه کنند و احیاناً چنین نتیجه بگیرند که بایستی با شرافت انسانی و فضایل اخلاقی به سطح دریای جامعه بشری برسند و هرآنچه از دستشان برمیآید به مخلوقات کمک کنند و آنوقت استکه در و انا الیه راجعون با تابشگرمای رحمت و نور حقیقت الهی، بخار شده به آسمانها صعود میکنند و به ابر سبکبال تبدیل شده و در وقت مناسب به شکل برف و باران در بالای قله ها و عالم علوی مستقر میشوند؛ مثل مولانا جلالالدین که بنا به خواست شمس تبریزی از برخی عادات مذهبی و زاهدانه و عابدانه رها شد آنوقت از خامش و خموش تبدیل شد به شمس تابنده و دولت پاینده.
آری روش برگشتن به اصل و سرچشمه حقیقت، همین بخارشدن عارفانه است نه ساختن شاهراه آینده بر کورهراه های گذشته که باعث اختلاف عقاید است.

آب چون بیگار کرد و شد نجس تا چنان شد کاب را رد کرد حس
حق ببـردش باز در بحـر صواب تــا بشستش از کــرم آن آبِ آب
سـال دیگـر آمد او دامنکشـان هی کجابودی؟ : به دریای خوشان
من نجس زینجا شدم پاک آمدم بستـدم خلعت سـوی خاک آمدم
« مولانا »

ذالِکَ الکتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدًی لِلمُتَّقین. آیۀ دوم سورۀ بقره
اشاره به بعضی مطالب که در مهمترین تفسیرها فراموش شدهاند:
در تفسیر آیۀ ۷ سورۀ آل عمران و تفکیک آیات محکم و متشابه از همدیگر و نهایتاً رسیدن به منشأ احکام اسلامی، موارد زیر فراموش شدهاند:
اول: در متن آیه هیچ اشارهای به این نشده که آیاتیکه معنای واضح و روشن دارند و بینیاز از تأویل و تفسیرند محکمات هستند، این نظر صرفاً تقریر اولیه فقیهانه و راحت طلبیست. اما در متن آیه به صراحت بیان شده آیاتیکه مغرضین و معترضین آنها را دستاویز قرار دادهاند متشابهات هستند.

دوم: در متن آیه باز هم اشاره شده که اساس قرآن و امالکتاب، آیات محکم هستند حالا باید بیندیشیم و ببینیم میشود فقط آیاتیکه صرفاً معنای صریح و روشن دارند ( بموجب نظر فقها و مفسرین) اساس و بنیاد قرآن کریم باشند؟ مثل موضوع قصاص یا حد زدن مجرم و سهم نابرابر وراث اناث نسبت به اولاد ذکور از ارثیه.

سوم: اگرحدیث کُنتُ کَنزَاً مخفیاً، وَاحبَبتُ اَن اُعرَف، فَخَلقتَ اَلخَلق لِکَی اُعرَف را که فرمایش مستقیم حقتعالی به حضرت پیامبر است لحاظ کنیم، میفهمیمکه اساس قرآن و امالکتاب فقط اُعرف و شناخت خداوند است چرا که تمامی مخلوقات منجمله قرآنکریم برای شناختهشدن خداوند آفریدهشدهاند.
پس، محکمات فقط آنهایی هستندکه در باب رفعت و مقام کبریایی و صفات حضرت حق و عالمِ وحدت سخن میگویندکه شاخصترینشان« آیهالکرسی» استکه نزدخود پیامبر(ص) هم مهمترین و متعالیترینآیات شمرده شده و نیز دیگر آیات و سورهها مثل سورۀ حمد، سورۀ توحید ( اخلاص )، سورۀ قدر و . . . لَیسَ کَمِثلِهِ شَئی و … که فقط برای توصیف و شناخت خداوند نازل شدهاند، خواه معنیشان واضح و روشن باشدکه غالباً هست و خواه نیازمند توضیح و تمثیل باشند. این آیات از چنان استحکامی برخوردارند که حتی دانشمندترین مخالفان در تمام دورانها نیز توان مردود کردن آنها را ندارند، هرچند نخواهند قبولشان کنند.

اما آیات متشابه طبق اشارۀ صریح متن آیه، آنهایی هستند که درگذشته و حال مورد بهانهجویی مغرضین و معاندین قرارگرفتهاند، منتها در زمان حیات خود پیامبر(ص)، بلحاظ پایینبودن سطح علم و شرایط اجتماعی و قومی و قبیلهای آن دوران، منتقدین فقط بعضی حروف مقطعه و عبارات مبهم را بعنوان ایراد مطرح میکردند، اما امروزهکه خود حضرت در قید حیات نیستند و جامعۀ اسلامی هم، از نعمت احاطۀ ایشان به دستآوردهای امروزی علم محروم است، و نیز تغییر چشمگیر شرایط اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی، ایجاب نموده معترضین و منتقدین مباحثی را که مربوط به زندگی روزمرۀ جامعۀ بشری و عالمکثرت است مورد ایراد قراردهند، مباحثیکه خیلیهاشان دارای معانی صریح و روشن است و به زعم فقاهت محکم تلقی میشوند اما در واقع از استحکام برخوردار نیستند، مثلاً حکم دوبرابری سهم الارث اولاد ذکور نسبت به فرزند اناث، تنها با توافق خواهر و برادر مبنی برتساوی، استحکام خودرا از دست میدهد و یا احکامیکه به اوقات شرعی اشاره دارند با تغییر مختصات مکانی از نواحی استوایی به سمت قطبین کره زمین دچار اشکال میشوند و انجام فرایض دینی در نواحی قطبی و همچنین در فضا، با گونهای ابهام مواجه است و از سوی دیگر، اموری که آرامش خانواده را مختل میکنند و جامعه را غیرمتعارف میسازند نمیتوانند از اساس قرآن و محکمات بشمار آیند. مثل: مجاز بودن تعدد زوجات، اجرای سنگسار، حجابِ اجباری، شرعی و مجاز بودن سن ازدواج دختران از ۹ سالگی، تعیین خونبهای انسان براساس نرخ شتر و . . . هرچند واضح و به صراحت ذکر شدهباشند.

بنابرین، بطورکلی، میبینیم که محکمات فقط آنهایی هستندکه رفعت خداوند متعال را میشناسانند و متشابهات هم آنهایی هستندکه به امور روزمرۀ زمینی و عالمکثرت و جامعۀ انسانی میپردازند. لذا با تصریح همین آیۀ شریفه کاملا صحیح و منطقیاستکه تأویل و تفسیر همین متشابهات(قوانین زندگی روزمره و شرایع) بعهدۀ راسخون فیالعلم و متخصصین هر زمان باشد، کسانیکه هم ایمان توحیدی و نوعدوستی دارند ( اعتقادی فراتر از مذاهب که بعدها بوجود آمدند) و هم به علوم روزگارخویش مسلط هستند، در اینصورت وظایف شرعی و فرائض دینی و حلال وحرام بهگونهای تشریح میگردندکه هم مطابق شرایط اجتماعی موجود و پیشرفت روزآمد علمی باشند و هم با توحید و خداشناسی و عدل و علم الهی همخوانی داشته باشند.

اصلاح فراموشیهای فوقالذکر باعث میشود انتقادها و بدبینیهای امروزی نسبت به قرآن و اسلام برطرف گشته و مسبّبین واقعیکه همانا بعضی از فقها و پیروان افراطی و تندروشان هستند در عقایدشان تجدید نظر نمایند؛ باشدکه خیلیاز مجازاتهای وحشیانه مثل زندهسوزی، تازیانهزدن، حبس منتقدین و . . . پایان یابد. سپس تحول اساسی در ساختار و مشروعیت حکومتهای دینی موجب محو شدن اختلاف ادیان و مذاهب میشود و علم و دین یا به تعبیری فلسفه و عرفان باهم آشتی میکنند و نتیجۀ مسلم اینها، گسترش آزادی بیان و اندیشه و سایر آزادیهای فردی و اجتماعی، ترویج صداقت و اعتماد عمومی بموازات سپردن مدیریت جامعه به متخصصین و راسخون فیالعلم و نیز سهلشدن همزیستی و همراهی آحاد جامعه و اقوام و ملتهای مختلف است.
در آیۀ بعدی یعنی آیۀ ۸ سورۀ آل عمران میفرماید: رَبّنَا لاتُزِغ قُلوُبَنا بَعدَ اِذ هَدَیتَنا وَهَب لَنا مِن لَدُنکَ رَحمَتَهَ اِنَّکَ اَنتَ الوَهّابُ .

یعنی:
دلهـای هدایت شـدۀ ما، یارب هرگـز مپسند دوباره گمـراه شوند
زآنرو که کریمی، بگذار الطافت با جان و دل و قلبمان همراه شوند
و . . . این است دعا و آرزوی قلبی راسخون فیالعلم.
زین قفس سر را ز هر سوراخ بیرون میکنم سوی وصلت پرِّ خودرا میکَنَم، اَین الفرار؟
بی مَی از شمسالحق تبریز مستِ گفتنم طوطیـم یا بلبـلم یا سوسنم، اَین الفرار؟

« مولانا »

توضیح و تبیین منزلت « اِنّا لِلّه و اِنّا اِلَیهِ راجِعوُن»

عبارت قرآنی « انّا لله و انّا الیه راجعون » با صدای بلند، در اصطلاح مسلمین، شده سرآغاز شیون و زاری برای مرگ عزیزی و سمبل سیاهپوشی؛ که این شیوه کاملاً نادرست و غیرمنطقی است چراکه این عبارت جزئی از آیه ۱۵۵ سورۀ بقره و در ردیف آیات ۱۵۲ ، ۱۵۳ ، ۱۵۴ و ۱۵۶ قرار دارد که همگی مضمونی بشارت دهنده و دارای بارمعنایی مثبت و ستوده هستند مثل ای کسانیکه ایمان آوردهاید از صبر و نماز کمک بگیریدکه خدا با صابرین است یا کسانیکه در راه خدا کشتهشدهاند زندهاند و مژده به صابرین و نیز قوت قلب و تسلی برایکسانی که مصیبت برایشان روی داده، یا مژده رحمتخاص برای هدایت شدگان.

همانطوری که مشاهده میشود آیۀ ۱۵۵ بارمعنایی منفی و خسران و اندوه وگریه ندارد بلکه مژده و بشارتی عظیماست ( اینکه: ما درآغاز از جانب خداییم و در زندگی هم بسوی او حرکت میکنیم و در آخرت بسوی او رجعت خواهیمکرد) که میتوان در خیلی از موارد به ذکر آن پرداخت، مرگ فقط یکی از موارد است که با یادآوری درونی آن رجعت خیلی مهم، اندوه مصیبت وارده کمرنگگشته و بازماندگان در دل خود با این بشارت تسلی خاطر یافته و امیدوارانه به زندگی خود ادامه دهند.

حال مطلب مهمتریکه وجود دارد این استکه اصلیترین و موجهترین مورد استفاده این ذکر چه زمانیاست؟ انسان درچه مرحلهای از سیرتکاملی و حیات زمینیاش لازم استکه این مفهوم را درککند و زندگی و رفتار خودرا در چارچوب رسیدن به خداوند حقتبارک و تعالی قراردهد؟ آیا همانطورکه رسمی قدیمی است در پایان زندگیها به یاد این ذکر بیافتیم؟ یا شایستهتر است که در آغاز زندگی مختارانه و مسئولانه این ذکر ارزشمند را سرلوحه خود قراردهیم؟ بدیهی است منطق حکم میکندکه زمانیکه عملاً رجعت بسوی خدا را آغاز میکنیم ازآن استفاده کنیم یعنی زمانی که به بلوغ فکری و عقلی رسیدهایم و درحال وارد شدن به زندگی اجتماعی هستیم.

چرا که …
درآن زمان دوران بچگی و نوجوانی سپری شده و دیگر از هول و حرصهایکودکانه و دست و پا زدنهای بیصبرانه برای به دهان گرفتن پستان مادر، خبری نیست، دیگر دعواهای بچگانه برسر یک اسباببازی تمام شده و دوران بلوغ جنسی هم از حدود۱۴سالگی تا حوالی ۲۱سالگی با تمام تجربیات و آموزشها و سوز و گدازهایش نهایتاً به ارضاء و یا اقناء رسیده و صدها خواستۀ غریزی دیگرکه همگی درتکمیل و تشکیل تن و سلامت روان اهمیتخاصی دارند از طریق هدایت و پرورش والدین و مربیان آگاه و دلسوز جامعه حاصلشده و آنوقت ظرفتن با تمام ظرافتش و قاب جسمانی با تمام صلابتش آماده پذیرش اندیشهها و طرح هاست، آری همان سنین محدودۀ ۲۱ سالگیکه علیالقاعده به بلوغ فکری و عقلی و سن قانونی و تکلیف رسیدهایم و مسئول نیک و بد اعمال خود هستیم، برهۀ خیلی حساسی است که بایستی ما عالمانه در دل خود بگوییم: و اِنّا اِلَیهِ راجِعوُن سپس به زندگی اجتماعی وارد شده و پس از کسب تجربیات مطابق با علوم روز و اصول دموکراسی، مسئولیت حکومتی بپذیریم.

دراینصورت هیچ مجرم زیر سن قانونی مجازات حکم اعدام نخواهدگرفت چراکه مسئولیت نیک و بد رفتار این افراد متوجه مربیان و مسئولین پرورشی و حاکمیتی است؛ هیچ منتقدی محکوم به حبس نخواهد شد چونکه میشود از طریق مباحثه یا قانع شود و یا قانع کند؛ هرگونه اختلاس و دزدی موجب سرافکندگی و عذاب وجدان میگردد نه نشانۀ تیزی و زرنگی، چراکه فرصتهای برابر و عنایت به شایستگیها درجامعه فراهم است.
مورد بعدیکه مفهوم عبارت فوق مصداق دارد این است که انسانها و بعضی از جانداران اگر گرفتار ذهنیات و دربند نباشند، درحالت طبیعی خود دوست دارند به زادگاهشان برگردند، حُب وطن در انسانها حسی قوی است و بازگشت به زادگاه هم در جانوران غریزهای استوار محسوب میشود مثل پرندگان مهاجر، لاکپشتهای دریایی، ماهیهای آزاد و قزلآلا و … دلیل این امر میتواند این باشدکه: در همان زادگاه، از روح کل، روح جزء یا شعور و یا هوشمندی پس از عمل لقاح و درحالت نطفه وارد جنین شده و حیات آغاز گردیدهاست لذا در نهایت، بعد از سیر آفاق و انفس و سپریشدن دورۀ زندگی، کشش روح جزء به روحکل و اَصل خویش، انسان و یا حیوان را ترغیب به بازگشت به همان محل میکند که این مهم، خود تبدیل شده به یک غریزۀ قوی همانند مهر مادری.
هرکسی کو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
ما ز بــالاییم و بــالا میرویم ما ز دریاییم و دریا میرویم

اِنّا لِلّه و اِنّا اِلَیهِ راجِعوُن
قرآن و مراتب محتوایی و معارفی آن:
قرآن هم مثل مفاهیم مراتبی وجود، دارای مراتب معارفی و محتوایی از فرش تا عرش بشرح زیر است:
اول: مُصحَف؛ که همان مطالب قرآن است درصفحات کاغذی از جانب پیامبر برای عموم انسانهای عادی، تا از تعلیم و خواندن صحیح و دقیق آن، رفعت خداوند متعال را بشناسند و با علایق و سلایق او آشنا گشته و نهایتاً رفتار و کردارشان را مطابق آنها اصلاح و تنظیم نموده و هدایت شوند مانند: دروغ نگویند و ظلم نکنندکه خدا کذابین و ظالمین را دوست ندارد. درستکار و صبور باشندکه خدا صابرین و صدیقین را دوست دارد، جهت رضای خدا انفاقکنند، به عهد خویش وفادار باشندکه خدا بشارت داده به هدایتشدگان. اما متاسفانه، هم احتمال تحریف درآن بوده و هم درحالحاضر تعلیم و قرائت قرآن خلاصه شده در برگزاری مسابقات نمایشی و سطحی و ابزاری.
دوم: قرآن، قسمتی از فرقان استکه فقط مختص پیامبرگرامی دین اسلام از جانب ربالناس بوده و دربرگیرندۀ آیات و دستوراتی است که به یک انسان خدایی یا « خلیفهالله » بمعنیتام، جهت هدایت قوم نازل گشته است. ( ( در مقیاس کوچکتر، نظیر اصلاحات ژنتیکیکه در بدن انسان صورت میگیرد) امر اقرأ فقط برای پیامبر آمدهاست.

سوم: فرقان، قسمتی از امالکتاب است ( از مرتبۀ ملکالناس به ربالناس) که تدابیر و علوم و آگاهیهای مربوط به جهانهستی ما (حادث شده در انفجار بزرگ) را دربردارد یعنی شامل تمام کتابهای آسمانیکه به پیامبران متعدد در زمین و موجودات نظیر انسان در سایر کهکشانها از سوی جانجهان نازل میشود، میباشد و همچنین الهاماتی که از ربالناس به قدیسین و عرفا میرسد از مندرجات فرقان است.
چهارم: امالکتاب است… شامل کلیۀ آگاهیها و تدابیر مربوط به کاینات و هستیهای مختلف، از الهالناس ( لوح_ محفوظ) به ملک الناس بمحض وقوع فَیَکُن (آفرینش در روز الست)؛ تا اعیان موجوده به شناخت خداوند برسند.
پنجم: لوح محفوظ، دربرگیرندۀ ثبت و ضبط تمامی تدابیر و علوم مربوط به کل عالم وجود و عقلکل؛ قبل از امر کُن و بعد از اعلام وَاَحبَبتُ اَن اُعرَف از جانب حضرتحق است؛ مگر لاهوت که حیث کنز مخفی است.

مقدمه: شرایط فوق العاده و بحران بی سابقه ای که همه گیری ویروس و بحران سلامتی بر جهان تحمیل کرده است و پی آمدهای بزرگ اقتصادی وسیاسی آن، تلاش های زیادی را در مقیاس جهانی برای فهم رویدادها برانگیخته است که شامل مدافعان سوسیالیسم و گرایش های گوناگون آن از یکسو و مدافعان سرمایه داری و طیف بندی ها آن از سوی دیگر می گردد. بدیهی است که تکاپو برای درک ماهیت و چیستی رویدادها و سمت وسوی تحولات زیرپوستی جامعه جهانی، با هدف تاثیرگذاری برسیررویدادها از منظرهرگرایشی صورت می گیرد. در این میان برای نیروهای ضدسرمایه داری گشودن مباحثاتی پیرامون درک هرچه بهتر معنای رویدادها و تحولاتی که در لایه زیرین جامعه جهانی و ساختارهای اقتصادی و سیاسی نظام سرمایه داری و غیره جریان دارد، و امکانات و فرصت ها و همچنین تهدیداتی که بحران کنونی بوجود می آورد، برای مقابله با آن ها و فراتر رفتن از وضعیت بن بست کنونی اهمیت ویژه ای دارد. نوشته زیر حاوی ده محورمرتبط به این تحولات است، که با هدف دامن زدن به این نوع گفتگوها نگاشته شده است:

۱- برخلاف آن چه که سرمایه داری جهانی شده سال ها وانمودساخته است، وضعیت جهان تحت سلطه سرمایه داری، پس از چنددهه تاخت و تاز، نه عادی که اضطراری و حرکت در مسیری بن بست و بحران آفرین است. آن چه که تهاجم کرونا به عنوان بحران سلامتی و شرایط اضطراری به روی صحنه آورده است، قبل از هرچیز پرده برداری از روندها و واقعیت های انکارشده و به پرسش گرفتن سیاست های حاکم بر دولت ها وعملکرد و کارآمدی سیستم بوده است. کرونا اصابت صاعقه ای پرتاب شده از کرات دیگر برسیاره زمین نبود. برعکس مهمان خوانده ای بود که از طریق معبرگشوده شده کالائی کردن طبیعت و جنون مصرف و غارت آن، به بدنه حامعه انسانی انتقال یافته و موجب زلزله در ارکان نظام و جامعه و بحران بی سابقه و بزرگ بیو- اقتصادی- سیاسی شده است.

۲- واکنشی که بورژوازی جهانی و سکانداران نظم و دولت های کارگزارآن ها پس از اعلام جنگ کرونا و وقوع «غافلگیری بزرگ» صورت داده اند، سوای برخی لفاظی ها، تقلیل آن به یک بحران سلامتی توسط حمله دشمنی خارجی و نامرئی بوده است و تلاش بی وقفه برای ایجادیک جبهه جهانی علیه دشمن مشترک به قصد کنترل بحران و بازسازی و بازگرداندن نظم جهان به وضعیت «عادی» و سابق با کم ترین تکان. اما عادی سازی وضعیت و راه اندازی چرخه اقتصادسنکوپ (غش ) کرده، در پی اعلام وضعیت جنگی تحمیل شده توسط یک دشمن نامرئی، آن هم در غیاب سلاح کارآمد«جنگی» مناسب با آن در زرادخانه های مملو از انواع سلاح های کشتارجمعی، حتی فقدان تجهیزات اولیه ای چون ماسک و لوازم تست، تا اطلاع ثانوی، چاره ای جز تسلیم و تن دادن به مصونیت گله ای و نوعی سیاست تنازع بقاء داروینیستی/ مالتوسی و در بهترین حالت تلاش برای کم کردن شیب کشتار و بیماری آن باقی نگذاشته است. این که ده ها هزارنفر از قربانیان این لشکرکشی، ساکنان به حال خود رهاشده خانه های سالمندان بودند، به گونه ای تراژیک ناموزونی رشد و یک جانبگی و ناکارآمدی سیستم را به نمایش می گذارد. براستی این درجه از خلع سلاح بودگی با توجه به تاریخچه طولانی مبارزه با همه گیری ها و نیز توانائی ها و دست آوردهای پزشکی و بهداشتی بالقوه و بالفعل بشر، و آن هشدارهای پیشینی پیرامون همه گیری و پی آمدهای بحران زیست محیطی، دردهه های آغازین هزاره سوم، برای تمدنی که از شتاب تکنولوژی و تولیددانش و آگاهی سرسام گرفته است و مشغول سامان دهی مسافرت های توریستی به فضا و کرات دیگرهست، می تواند نشان دهنده چه چیزی باشد مگر تبدیل شدن این توانائی ها و ظرفیت ها و دانش و تکنیک به ابزارمناسبات قدرت و اولویت های آن چه که زیست سیاست-قدرت نامیده می شود.

۳- بحران و بن بست وضعیت کنونی در وهله نخست محصول تعرض و تاخت و تازبیرحمانه چندین دهه سرمایه جهانی برای کالائی کردن زندگی و طبیعت در مقیاس بین المللی بوده است. در شرایطی که بورژوازی جهانی و دو لت های کارگزارش کمابیش هم چون یک طبقه جهانی با قدرت مانور بالا عمل کرد ه اند و توانسته اند با انکشاف جهانی سرمایه و صدورتکنولوژی و سرمایه به نقاط سودآور، صفوف طبقه کارگرجهانی را بشدت پراکنده ساخته و مانع از شکل گیری یک طبقه پرولتاریای همبسته و یک جامعه فعال جهانی علیه تعرض بی امان سرمایه شوند؛ کفه موازانه یک طرفه به سودسرمایه سنگین شده و پرولتاریا صرفا به نبردهای تدافعی و پراکنده و سنگر به سنگر رانده شده است. بدیهی است که با نبردهای موضعی و با صفوفی آشفته، نمی توان به دفع حملات یک تعرض سراسری بورژوازی جهانی نائل شد تا چه رسد به پیشروی. حاصل چنین معادله معیوبی تبدیل شدن بورژوازی به یک هیولای عظیم و بشدت فربه شده و جهانی با پتانسیل عظیم ویرانگرانه با سرشت درون ماندگارولع بی پایان سودخواری، انباشت، انباشت، و بازهم انباشت بوده است.
وجه دیگر این قدرت بولدوزری قبضه کامل کنترل دولت ها، هرچند که آن ها به شکل رسمی مشروعیت خود را وامدارحفاظت از کیان و منافع و امنیت جامعه و شهروندان هستند، اما هم چون مومی در چنگ بورژوازی به کارگزار و خادم تمام عیارآن ها تبدیل شده اند. باین ترتیب تا اطلاع ثانوی مهم ترین چالشی که برای عبور از بحران ساختاری و تضمین و تداوم زندگی و شکوفائی تمدن بشر و رهائی او قراردارد، چگونگی بازگرداندن مجدد این غول رهیده از بطری به درون آن و کنترل زمام دولت است تاز مانی که هنوز وحود دارد. ناگفته نماند که سرمایه داری هیچ گاه به خودی خود و به شکل درون ماندگار واجدمکانیزم خودتنظیم گر و خودمشروط کننده به معنی تعدیل یا کنترل سرشت سودخوارانه اش نبوده است؛ مگر به اندازه ای که فشار از بیرون و از جانب جنبش ها و افکارعمومی آن را مشروط کرده باشد. آن چه که به عنوان بازارخودتنظیم گرعنوان می شود، خود چیزی جز نمایش سرشت سوزان سرمایه برای سوداندوزی و کالائی کردن همه امور و میدان «تنازع بقاء» نبوده است. از آن جا که با معادله جهانی شدن سرمایه و افزایش قدرت مانوربورژوازی در غیاب جهانی شدن پرولتاریا به مثابه یک طبقه و در خلأ سراسری شدن جنبش های اجتماعی طبقاتی، فشارهای اعمال شده به سرمایه بقدرکافی نیرومند و کارسازنبوده است؛ سرمایه داری برای چندین دهه توانسته است به تاخت و تازبی امان خود ادامه دهد.

۴-یکی از وجوه مهم بحران سرمایه داری جهانی شده، نحوه انکشاف و حرکت بشدت ناموزون و تبعیض آمیزآن در گستره جهان بوده است. در بسترچنین فرایندی سوای سایرپی آمدهای تباه کننده اش، شاهد تشدیدرقابت های درونی بورژوازی و ظهوررقبا و قطب بندی های جدید و لاجرم افول و عروج هژمونی ها و بحران جابجائی قدرت ها و افزایش منازعه حول تقسیم مناطق نفوذهستیم. بطوری که حتی در بحبوحه جنگ با کرونا آتش بسی صورت نمی گیرد. از سوی دیگر تحت چنین فرایندی شاهدیم که امواج بحران به داخل کشورهای سرمایه داری پیشرفته و باصطلاح متروپول که خود منبع اصلی صدورسرمایه و تکنولوژی و بهره گیری وسیع از صدها میلیون نفر نیروی کارارزان در مقیاس جهانی بوده اند، سرریزشده است. بحرانی که خود را به شکل نارضایتی ناشی از فقدان اشتغال و افزایش بیکاری و سقوط سطح درآمد و زندگی در کشورهای سرمایه داری نشان می دهد و منجر به عروج سرمایه داری راست افراطی و شبه فاشیستی-پوپولیستی راست و امثال آن شده است که هدفی جز بسیج کارگران و زحمتکشان و تهیدستان ناراضی جامعه، حول شعارهای کاذب خود و چندشقه کردن صفوف طبقه کارگر و جلوگیری از رشدمبارزات ضدسرمایه داری و ممانعت از اشاعه اعتراضات کارگری حول مطالبات و منافع واقعی خود ندارند. آن ها از طریق سنگرگرفتن در پشت نارضایتی های برآمده از حرکت بشدت ناموزون، بحران آفرین و تبعیض آمیزسرمایه و با شعارهای کاذب و فرینبده ای چون بازگرداندن عظمت گذشته و دامن زدن به نژادپرستی و خارجی ستیزی و انواع دیوارکشی های فیزیکی و اقتصادی، دامن زدن به گرایش های ناسیونالیستی و پیوندسرمایه با جادوی«سرزمین پدری»، به صف آرائی پرداخته اند و مدعی پاسخ گوئی به بحران. و حال آن که خود سرآمدبحران هستند و پاسخی دروغین به بحران.

۵- کرونا درعین حال به گونه ای تناقض نما و به شکل نمادین پرده از وضعیت دشوار و بحرانی پرولتاریای جهانی و چالش های پیشاروی آن در بسط و تعمیق مبارزه طبقاتی برداشته و پارادوکس این نوع کنشگری دربندبازتولیدسیستم و تبدیل شدن به «سوژه های رام و مطیع» را به روی صحنه آورده است:
از یکسو شاهدیم که با خانه نشین کردن بخش بزرگی از نیروی کارجهانی و به گفته سازمان جهانی با توقف کارحدودیک میلیارد وششصدمیلیون نفر که به لحاظ کمی حدودنیمی از نیروی کارجهانی را تشکیل می دهند بویژه در کشورهای سرمایه داری صنعتی، چرخ های گردش سرمایه و زندگی را از کارانداخته و یا دچاراختلالات جدی کرده است. بطوری که به عنوان مثال سه اقتصاد بزرگ جهانی یعنی آمریکا با بیش از ۲۰ تریلیون دلارتولیدناخالص و با فاصله نسبتا کمی از آن اقتصاد چین و یا حوزه اقتصادمنطقه یورو با ۱۲ تریلیون تولیدناخالص را دچارآشوب و سقوط بی سابقه کرده است. چنین پدیده ای به خودی خود نشان دهنده نقش نیروی کار در توقف گردش چرخ اقتصاد و زندگی است. از جانب دیگر چنان که عیان است، ایفاء چنین نقشی نه بشکل مستقل و هدفمند و خودآگاه ، بلکه به وساطت کرونا و فشارآن تحمیل شده است که بیانگروجه انفعالی و مغفول مانده چنین پتانسیلی در مبارزه با تعرض سرمایه داری و درجه چسبندگی و گرفتارشدن نیروی کار در تارپوددرهم تنیده آن است. بدیهی است که نمی توان همزمان هم دشمن طبقاتی خود را به شکل روزمره و روزافزون تغذیه و پروارکرد و هم داعیه مقابله کارسازبا آن و سرنگونی اش را داشت. نمایش این پارادوکس و محدودیت های کنشگری توضیح دهنده باج گیری بزرگ سرمایه از نیروی کار در طی چندین دهه تعرض است.

۶- بحران در فرایندانباشت سرمایه
با این همه تعمیق بحران و بن بست در عین حال به معنی بحران در فرایند انباشت سرمایه هم هست که خود را در تشدیدرقابت ها و جنگ تجاری و مناقشات بین رقبا و میلیتاریزم و جنگ افروزی و بیش از آن ها در تولیدانواع «حباب های بزرگ اقتصادی» به هدف ایجادتقاضا و قدرت خرید کاذب برای برون رفت از محدوده های ذاتی و مازادتولید نشان می دهد. پس از ترکیدن حباب مسکن و مالی سال ۲۰۰۹-۲۰۰۸ سرمایه با شتاب حتی بیشتری همان مسیر را طی کرده است. بطوری که اکنون کل اعتبارها و وام های مردم و دولت ها و شرکت ها به بانک ها و مؤسسات مالی در مقیاس جهانی سر به رقم نجومی و باورنکردنی ۲۵۳ تریلیون دلار می زند که سه برابرتولیدناخالص کل جهان محسوب می شود. این خود صرفنطر از پی آمدهای خطیرمترتب بر آوارشدن بالقوه آن، که این چنین در بحران همه گیری اخیر همه جناح ها و سران نئولیبرال و شیفته بازارآزاد را نگران ساخت و وادارکرد که علیرغم «مرامنامه های سوگندخورده خود» به سرعت بودجه های تریلیون دلاری ( تاکنون بالغ بر ۸ تریلیون دلار) را برای تزریق به پیکربیماربازار و سرپانگهداشتن اساسا مؤسسات بزرگ تصویب کنند؛ و تن به کسری بودجه کلان وافزایش بازهم بیشتربدهی های نجومی بدهند، به خودی خود به معنی آن است که سرمایه داری بدون این گونه دوپینگ ها و تبدیل شدن به حبابی به وسعت بزرگی خود و پیش فروش کردن ثروت ها و منابع چندین نسل آینده توسط نسل فعلی قادر به حفظ تعادل و حیات خود نیست. ایجادتقاضا و قدرت خرید کاذب در عین حال به معنی دامن زدن به جنون مصرف و تاراج و ویرانی طبیعت هم هست که کرونای مهاجم به شکل طنرگونه با نواختن اجباری زنگ تنفس و فراهم کردن فرصتی برای نفس تازه کردن، به نوبه خود از چنین رابطه ویرانگرانه ای پرده برداری کرد. مدت هاست که سرمایه داری تلاش کرده است که بحران انباشت خود را از طریق انواع بحران آفرینی ها و ایجادتقاضا و قدرت خریدکاذب حل و فصل کند و روزمحشر را به عقب بیاندازد.
با این وجود تشدیدبحران ها و مشخصا بحران کنونی، گرچه به وساطت و تلنگرکرونای مهاجم، بیانگرآن است که سرمایه داری به موازات افزایش انتروپی ( کهولت) و تأمین انباشت از طریق ایجادتقاضا و قدرت خریدمصنوعی ( با تکیه بر بخش سرمایه مالی و نظام اعتباری فربه شده و مسلط بر بخش های دیگرسرمایه ) و نیز بحران آفرینی و البته به خدمت گرفتن تمام عیاردولت، دیگر قادرنیست از طریق تکیه صرف به سازو کارهای صرفا اقتصادی و بازارآزاد و رقابت، فرایندانباشت و بازتولید سرمایه و اقتدار و هژمونی متناظربا آن را به شیوه تاکنونی ادامه دهد. بطوری که دیری است که بحران قاعده است تا بی بحرانی. از همین رو آشکارا بکارگیری اهرم های فرااقتصای و زور و دولت گرائی به بخش لاینفکی از مکانیزم پویش سرمایه داری بحران زده تبدیل شده است.

۷- لویاتان های دیجیتالی
دولت های هوشمند و خودکامه نوین، با بهره گیری از رشدبی سابقه تکنولوژی های ارتباطی و قدرت پردازش ابزارهای هوشمند برای کنترل هرچه بیشتر جامعه و دستکاری و ایجاد ذهنیت مطلوب خود، و نظارت در ابعادمیکر و ماکرو در اصل بازتابی است از همان گرایش به انباشت مبتنی بر زور و اقتدارگرائی برای کنترل بحران و شهروندان و ارتقاء زیست سیاست و قدرت به مرحله ای نوین. تاریخا ایپدمی های بزرگ، گرچه علت آن نیستند؛ اما با همپوشانی های موقت ناشی از اضطرار، همواره فرصتی فراهم ساخته اند برای تغییرپارادایم شیوه کنترل دولت ها و طبقات حاکم. اکنون هم، چنان که فاکت های متعدد گویای آن هستند شاهداین نوع بهره برداری ها و رشد چنین گرایشاتی هستیم. روندرشداقتدارگرائی فقط منحصر به نمونه کشورهای با سنت تاریخااستبدادی و عروج رهبرانی با سودای حفظ قدرت مادالعمری مانند چین و روسیه (شی و پوتین) با عیاربالائی از ترکیب قدرت سخت و نرم نیست؛ بلکه صرفنظر از ویژگی و شدت و ضعف، فرایندی است فراگیرتر در کل نظام سرمایه داری از هند و یک دوجین دولت های متوسط و کوچک در آسیا و دیگرقاره ها تا در خوددموکراسی های غربی و کشورهای پیشرفته صنعتی ( از جمله در آمریکا به عنوان دژسرمایه داری) که بزعم شماری از نظریه پردازان بورژوازی، کیان لیبرال دموکراسی را موردتهدید قرارداده است. گر چه انتظار می رود که روندفوق در این کشورها با چالش و مقاومت و ایستادگی بیشتری از سوی جامعه و فعالین و کنشگران اجتماعی مواجه شود. با این همه بطورکلی بحران و اقتدارگرائی زوج هائی با قدمت تاریخی بشمار می روند و اصل آن سوای شیوه ها و شدت و ضعف، شرق و غرب نمی شناسد و به اندازه ای که بحران ساختاری تر باشد، اقتدارگرائی ریشه دارتر. تا آن جا که به مناسبات سرمایه داری بر می گردد برون رفت از بحران مازادتولید ( که به گفته مارکس همواره ناگزیراست از محدوده ها و محدودیت های ذاتی خود، از جمله از طریق انقلاب مداوم تکنولوژیک، فراتر برود و بحران بیافریند). همانگونه که انباشت بدوی سرمایه به شکل خشونت آمیز صورت می گرفت، امروزه نیز سرمایه داری جهانی شده و بحران زده ناگزیر است که برای گشودن مسیرانباشت و درهم شکستن مقاومت نیروی کار و جامعه و کسب فرادستی بر رقبا، مکانیزم های بازار«آزاد» را با اهرم های فرااقتصادی و زور و خشونت ترکیب کند.

۸- تضادسرمایه و زندگی
آن چه که کرونا تحت عنوان بحران سلامتی نشان داد و جه نمادینی است از فراروئیدن تضادکار و سرمایه جهانی شده به تضادمناسبات سرمایه داری با زندگی انسان و حیات سیاره که امروزه با پروارشدن بیش از حدسرمایه، به یک تهدیدجدی برای انسان و زیست بوم او تبدیل شده است. در حقیقت سرمایه داری جهان گستر با پویش سرطانی و وقفه ناپذیرش در تبدیل همه حوزه های زیستی انسان و طبیعت به کالا و سود، با تبدیل روابط اجتماعی افرادجامعه به روابط بین اشیاء و از خودبیگانه کردن انسان و طبیعت وحتی کشاندن مناقشات انحصارمالکیت به فضا و تلاش برای میلیتاریزه کردن آن، اکنون بیش از هر زمانی به تهدیدکل زندگی و حیات بشر پرداخته است. بجای تقویت مناسبات مبتنی برهمبستگی و وابستگی متقابل بین انسان ها و انسان ها با زیست بوم طبیعی اشان، بنا به اقتضای طبع اش به رابطه مبتنی بر ستیز و رقابت و تاراج دامن زده است. نتیجه چنین روندشتابناکی به اوج رساندن و کانونی کردن تضادمناسبات سرمایه داری با زندگی درهم تنیده شده با طبیعت است. دامنه چنین تهدیدی امروزه بر کسی پوشیده نیست. چنان که حتی دبیرکل سازمان ملل و دیگرنهادهای بین المللی با استناد به نظریات کارشناسی و وقوع بحران های زیست محیطی و اقلیمی در نقاط مختلف جهان نسبت به از دست دادن فرصت های اندک باقی مانده و رسیدن به نقطه بی بازگشت هشدار می دهند بی آن که گوش شنوائی پیداکند و یا هشداردانشمندان هسته ای و کسانی چون چامسکی نسبت به خطرنزدیک شدن پیوسته عقربه ساعت آخرالزمان به نیمه شب. در حقیقت زندگی نه از طریق تهدیدی بیرون از خود بلکه با تهدیدی از درون و از جانب سرطانی شدن مناسبات حاکم بر خود مواجه است و همین تضادمرکزی است که به سایرتضادهای اجتماعی و زیست محیطی معنای تازه ای می دهد و جملگی زیرمجموعه آن صورت بندی می شوند. شعاری که سال هاست جنبش ها علیه پدیده هیولائی یک درصد و ۹۹ درصد می دهند خود بازتابی است از همین تضادبنیادی و وخامت روزافزون آن. امروزه مبارزه برای سوسیالیسم و برابری اجتماعی و رهائی با نجات زندگی و طبیعت از چنگ سرمایه ( نه فقط آن گونه که برخی می خواهند با سرپوش گذاشتن به علل ریشه ای، سطح آن را به شکلی فراطبقاتی به دوگانه کاذبی چون همه گیری/حیات تقلیل دهند) گره خورده است. تهدیدمشترک انسان و طبیعت، در عین حال جز به معنی بسط مبارزه طبقاتی به موازات جهانی شدن سرمایه که مترادف با قطب بندی درون جوامع انسانی به اکثریت بسیاربزرگ شهروندان تحت استثمار توسط یک اقلیت کوچک بسیارثروتمند و صاحب قدرت و تعرض بی امان به طبیعت و زیست بوم زندگی بشر، نیست. چنین تضادی به معنی پیوندرهائی جامعه و طبیعت از سلطه مناسبات سرمایه داری، به یکدیگراست. ارتقاء سطح بحران به مدارجدیدتضادسرمایه و زندگی که بحران اخیر آن را به نحوآشکاری به روی صحنه آورده است، یکی از لحظه ها و معناهای مهم نهفته در رخدادی است که اکنون در کشاکش با آن بسرمی بریم. از همین رو صورت بندی هائی چون تقابل حیات و ویروس/ کنترل و امتناع/استثناء و عادی و… جز تقلیل و تعین بخشیدن به یک لحظه از لحظات بحران در برابرتعین اصلی و درون ماندگارآن نیست.
۹- پیرامون «چه بایدکرد»؟

اگر متبلورشدن یک طبقه و جامعه جهانی ضدسرمایه داری فعال ( با همه تکثرها و گوناگونی اش، آن گونه که در فازسرمایه داری تعمیم یافته وجود دارد)، و نقش آفرینی جنبش های اجتماعی طبقاتی سراسری هم چون اهرم های پیشروی، امروزه بیش از هر زمانی برای مقابله با تهدیدات جهانی سرمایه داری ضرورت یافته و به شرط های لازمی برای تغییرتوازن قوا در مقیاس جهانی تبدیل شده اند؛ اگر خودشکل گیری و تکوین آن ها چالش برانگیزند؛ و اگر بویژه در مرکزآن، دو معضل بسیار مسأله برانگیزگسست از کنشگری معطوف به بازتولید سیستم و نیز بازگرداندن دولت به عنوان هیولای رهیده از کنترل جامعه و گوش بفرمان بورژوازی بسیارفربه جهانی به درون بطری، شرط برون رفت و رهائی از بن بست و نجات تمدن بشری محسوب می شوند؛ آنگاه در مورد امکان به عقب راندن و پرسش سهل و ممتع «چه بایدکرد؟» چه می توان گفت؟:
قبل از هرچیز باید اشاره کرد که اصل ارزیابی بحران و صورت بندی آن و حتی برشمردن الزامات به عقب راندن سرمایه و عبور از بحران فی نفسه مشروط به پاسخ ها نیستند. برعکس این پاسخ ها هستند که به آن ها مشروط می شوند
اما صرفنظر از آن که از «پاسخ» چه درک و انتظاری داشته باشیم که معمولا خود معضل آفرین و حجاب خویش است، آن چه که در موردریشه های بحران گفته می شود، بیشتر نشانگربحران نقد هستند تا نقدبحران. هم چون توصیف و لمس اندام فیل در تاریکی که هرکس از ظن و تعلقات و آرزوهای خود توصیفش می کند. اما برای توصیف واقعی فیل، قبل از هرچیز باید آن را از تاریکی به روشنائی برد!. معنای چنین استعاره ای آن است که اولا چنین توصیفاتی بجای بیان آرزوها و تمایلات و عبوردادن آن از منشورهای ایدئولوژیک و باورهای رسوب کرده و کلیشه شده، با وسواس و وفاداری به شیوه علمی و نقدعلمی و تجارب تاریخی و اهمیت دست آوردهای جنبش ها صورت گیرد و ثانیا می دانیم که درک و تبیین دقیق رخدادهای بزرگ درحین وقوع و بدون فاصله گرفتن لازم از آن ها بسیاردشواربوده و می تواند با ضریب خطاهای بزرگی همراه باشد. خردجمعی و برخوردانتقادی با آن ها نیز بخشی از ملزومات موردنیازیک توصیف واقعی است. البته نکات فوق به معنی دست کم گرفتن اهمیت تلاش برای درک معنا و ماهیت آن چیزی که جریان دارد نیست.
آینده و پاسخ ها از خلأ بیرون نمی آیند بلکه به نوعی پس زمینه های آن ولو در اشکالی خام و اولیه، به شکل خرده روندها و جوانه های محسوس و نامحسوس درمتن جامعه دستخوش بحران جریان دارند. در واقع پاسخ های حاضر و آماده وجود ندارند و از کتاب ها و اصول و غیره هم قابل استخراج نیستند، بلکه بربستروضعیت ها و رصدکردن روندهای پیشروئی که در زهدان جامعه کنونی در حال بالیدن هستند، پرورده می شوند و البته مبتنی بر پیش فرض هائی که خود برگرفته از تجربه ها و آزمون های بزرگ و نقدآن ها هستند و به نوبه خود لازم است که در رویدادهای جدید به آزمون گذاشته شوند، و از خلال پراتیک اجتماعی وعاملان و کشنگران پرداخته و آفریده می شوند. بنابراین مسأله اصلی نه بیرون کشیدن پاسخ از شبکلاه خود که رصدکردن و یافتن کورسوها و گرایش ها و رگه های جاری و پیشرو در متن خودمناسبات موجوداست که ما را دریافتن کوره راهی برای پیش روی یاری می دهند. هر پاسخ مستدل و بشیوه علمی هم، بدین دلیل علمی است که نه فقط از نقدتجربه های صورت گرفته برخاسته باشد بلکه امکان راستی آزمائی در آزمایشگاه بزرگ زندگی هم داشته باشد و گرنه حداکثر یک فرضیه اولیه است ( چنان که مارکس نقطه عزیمت تغییر و تحول را روندهای پیشرو در جامعه و جنبش های هم اکنون موجود می دانست و بیرون کشیدن پاسخ از یک سری اصول را ابتذال تئوریک).
با توجه به نکات بالا پیرامون «پاسخ»، و امتناع از یافتن پاسخ حاضر و آماده و تأکید بر گرایش ها و روندها و امکاناتی که در دل بحران زایش یافته و می بالد و رصدکردن کم و کیف آن ها، اینک به چندنکته مهم پیرامون آن اشاره می کنم:
نکته اول: سوای ارزیابی عمومی از بحران که در جای خودمهم است، نخستین شرط لازم برای شکل گیری امکان یک مقابله مؤثر با بحران و تغییر وضعیت، آن است که سیستم حاکم نه فقط نتواند از بروزبحران و مسائل و معضلات حاد جلوگیری کند بلکه از دادن پاسخ های لازم و بسنده به مسائل حاد و مبتلابه جامعه ( که خود چه بسا نقش مهمی هم در وقوع آن ها داشته است ) ناتوان باشد و در عمل آن را به نمایش بگذارد و قادرهم نباشد جامعه را نسبت به طبیعی یا اجتناب ناپذیربودن آن ها قانع کند. بنطر می رسد این پدیده اکنون به یکی از شاخصه های وضعیت بحرانی تبدیل شده است، بویژه که ما نه با یک بحران که با انباشت بحران ها سروکارداریم. طبعا چنین روندی می تواند بسته به مداخله عوامل مختلف، هم تقویت شود و هم تضعیف. اما بدلیل ساختاری بودن بحران ها و انباشته شدن آن ها بعیداست که روندی ناپایدارباشد که البته دایما باید رصد و ارزیابی شود.
نکته دوم: به عنوان شرط لازم دیگر برای شکل گیری امکان یک جبهه و صف آرائی جهانی ضدسرمایه داری، مربوط می شود به ذهنیت جامعه جهانی و درجه خودآگاهی استثمارشوندگان نسبت ریشه و علل بحران و ناکارآمدی یک سیستم و زیرپرسش گرفتن آن. امکان مطرح شدن چنین پرسش ها و تردیدهائی در مقیاس فراگیر، خود یک نقطه عطف بوده و پیش شرط مهمی برای شکل گیری ذهنیت معطوف به بدیل است. بدیهی است که خودآگاهی به شکل ضربتی بدست نمی آید و حتی چه بسا با فراافکنی های آشفته کننده سیستم، همراه با فراز و نشیب باشد؛ اما مهم جهت گیری کلی و روبه رشدآن است. در چنین شرایطی معمولا فرصت های مناسبی برای کنشگران اجتماعی و بخش های آگاه تر و سازمان یافته تر فراهم می شود که در اشاعه و ارتقاء آگاهی و افزودن بردامنه کمپین ها و مبارزات عملی و نقش آفرینی آن ها مؤثر می باشند. البته در این هم تردیدی نیست که افزایش عیارشکل گیری «شهروندی جهانی» به موازات برآمدمطالبات مشترک جهانی و فرهنگ آن، در هرحال از خلال منشورمنافع و خودویژگی های ملی و کشوری می گذرد و بطوراجتناب ناپذیر و به درجات متفاوتی از آن متأثر می شود.
باین ترتیب گرچه هنوز ما شاهدشکل گیری معنادارمعادله نتوانستن بالائی ها یعنی طبقه حاکمه جهانی و سکانداران آن و نخواستن پائینی ها و جامعه جهانی و لاجرم ورود به یک وضعیت انقلابی به معنای امکان وقوع تغییرات انقلابی نیستیم؛ بویژه در سرایط کرونائی بروزآن ها از جهاتی با دشواری های تازه ای مواجه شده است، اما در چهارچوب اهمیت شکل گیری بستری برای روندهای پایدارضدسیستم، آشکارا شاهدنضج زمینه ها، جاپاها و بسترهای تازه ای برای پیشروی و رشدجوانه های این ذهنیت که «شاید بشود به شیوه دیگری هم زندگی کرد» هستیم. گرچه به موازات این فرصت ها، شاهدافزایش تهدیدها و فعال شدن جریانات ارتجاعی و ذینفع از وضعیت کنونی هم هستیم که برای کنترل اوضاع و اشاعه آگاهی کاذب و تشدیدروندهای اقتدارگرایانه، بویژه با بهره برداری از شرایط کرونائی، و مشخصا مقابله با شکل گیری هویت و فرهنگ شهروندی جهانی ( با دامن زدن به برابرنهاد«ملی گرائی») فعال تر و تهدید کننده ترهم شده اند.
نکته سوم: تشدید شکاف ها در صفوف بورژوازی بویژه در شرایط بحرانی می تواند از جهات مختلف، چه کاسته شدن توان کنترل سیستم و حکومت کردن به شیوه تاکنونی و چه سست شدن انسجام گفتمانی آن، فرصت ها و امکانات تازه ای را برای نیرومندترشدن جریان های مخالف و از جمله جریان های پیشروفراهم کند که به آزمون در آمدن نتایج سیاست های نئولیبرالی یکی از آن هاست. البته شکاف های درونی بورژوازی می تواند هم چون شمشیردو دم باشد و بسته به شرایط و میزان آگاهی و درجه هوشیاری جامعه، به آن ها مجال ایفاء نقش اپوزیسیون و آشفتن صفوف جنبش مقاومت را بدهد یا ندهد که طبعا خود چالشی است در برابرنیروی پیشرو که آن را خنثی و یا کم اثرسازند. بهرحال نباید فراموش کنیم که نفس پیدایش امکان ها و فرصت های تازه گرچه واقعی باشند اما تا زمانی که فعلیت نیافته اند هنوز یک امکان هستند و چه بسا توسط جریان های ارتجاعی هم موردبهره برداری قرارگیرند.
بهرصورت، یکی از شاخصه های مهم وضعیت و بحران همانا تشدیدشکاف های درون صفوف بورژوازی است که می تواند نقش مهمی در تضعیف اقتدارسیستم و از دست دادن امکان حکومت کردن به شیوه تاکنونی اش داشته باشد. نظم حاکم برجهان تا حدمعینی اکنون در یک چنین بزنگاه حساسی قرارگرفته است و ما بدرجاتی شاهد ناتوانی سیستم در مدیریت و کنترل بحران ها هستیم. اذعان و اظهارات شماری از سیاستمداران و نظریه پردازان مهم وابسته به سیستم و کسانی که دوراندیش ترند و به منافع درازمدت سیستم می اندیشند، به معنای تأییدادعای مزبور است. بزعم آن ها، تغییر اجتناب ناپذیرشده است و جهان پساکرونا‌ جهانی متفاوت از جهان کنونی خواهد بود. ناگفته نماند که این گونه پیش بینی ها و اظهارنظرها، نه الزاما به معنای آن است که چنین تغییراتی بدون فشار از پائین می توانند صورت بگیرند و نه آن که خروجی آن، اگر که به فشاراز پایین و جامعه جهانی مشروط نگردند، مترقی باشند؛ چنان که بسیاری از رشداقتدارگرائی بیمناکند.
نکته چهارم: شکل گیری یک جامعه جهانی فعال و مطالبه گر به عنوان یک فاکتورتعیین کننده در سمت و سودادن به تحولات، خود وابسته به تحکیم و قوام یافتن مطالبات مشترک و یک هویت سراسری است. از آن جا که سرمایه داری جهانی است و با بحرانی شدن آن تکانه های آن هم جهانی است؛ این به معنای فراهم شدن یک بسترعینی است که می تواند شالوده شکل گیری یک هویت و ذهنیت نوین جهانی و روبه رشد باشد و به شکل گیری یک شهروندی جهانی گوشت و پوست بدهد و به تولید آگاهی و گفتمانی متناسب با آن منجرگردد. آبشخور و عوامل مقوم چنین گرایشی ریشه در خودماهیت جهانی بحران، بی مرزبودن معضلات کلان فراگیر و مبتلابه جامعه جهانی دارد. آتشفشانی شدن بحران ها و ناتوانی و سترونی سیستم در پاسخ گوئی به آن ها، در کنارتقویت خودآگاهی نسبت به ریشه های آن، گرچه به شکل متضاد و موازی می تواند موجب تقویت واپس گرائی هم بشود، به معنی تقویت گرایش معطوف به هویت یابی فرامرزی و شهروندجهانی هم باشد. البته تقویت وجه جهانی هویت انسان نه به معنی ستیز و در تقابل قراردادن مکانیکی آن با دیگرهویت هاست و نه به معنی دستکم گرفتن هویت های محلی و کشوری در دوره انتقال و پایان‌ انگاری آن. این گونه تقابل سازی، کاری است که شبه فاشیست ها و ناسیونالیست ها انجام می دهند و از خصایص گفتمانی آن هاست. برعکس لازم است که از این نوع دوگانه سازی های کاذب فراتررفت و با برقرارکردن ترکیبی متوازن و سازنده و همزی بین آن ها، به ناسیونالیست و شبه فاشیست ها باج نداد. در حقیقت این یکی از مهمترین و مسأله برانگیزترین معضلاتی است که ساکنان سیاره، که بقاء سیاره هم به حل سازنده آن ها گره خورده است، با آن مواجهند. مهمترین مستمسک راست افراطی برای به انحراف کشاندن روندهای نوین و ترقی خواهانه معطوف به مناسبات وهویت یابی های جهانی عاری از تبعیض ها و تقسیم بندهای های سنتی گذشته، خزیدن به لاک باصطلاح ناسیونالیسم و کیش عظمت «سرزمین پدری» است. گرچه با هیچ ترفند و جادوئی نمی توان بحران را در چهاردیواری ملی که در دهکده جهانی نوعی «قرنطینه سازی» و نابهنگامی است حل و فصل کرد. پاندمی کرونا مثال اعلای آن است. یا معضل بحران محیط زیست و گرم شدن سیاره زمین و کم آبی و پی آمدهایش، گسترش نجومی شکاف بین فقر و ثروت و بحران مهاجرت و مواردمتعددیگری که هرروزهم حادتر می شوند جملگی جهانی هستند و راه حل های بومی ندارند. اگر بپذیریم که این وجوداجتماعی است که به آگاهی و شعور و گفتمان شکل می بخشد و این آگاهی در دوره های بحران با سرعت بیشتری تولید و طیف بندی می شود و اگر بخش روبه افزایشی از وجود و هویت اجتماعی امروزما، بیش از هر زمانی در تاریخ بشر، هم چون ظروف مرتبطه به مناسبات جهانی و تحولات آن مرتبط است و با آن تعریف می شوند، آن گاه امکان بالیدن این شعوراجتماعی نوین را نباید دستکم گرفت. اگر در نظربگیریم که امکان تغییر بیش از آن که از یک گفتمان «جادوئی» آغاز شود، آخگر های آن از متن تجربه زیسته و تردید نسبت به کارآئی سیستم و لاجرم گشوده شدن پنجره ای به سوی امکان نوع دیگری از زندگی که بهرحال دیر یا زود بحران آن را دیکته خواهدکرد برافروخته می شود؛ آنگاه به اهمیت جوانه زدن فرصت ها و امکان های تازه بیشتر پی خواهیم برد. حتی می توان افزود ممکن است از دل تکانه ها پا به پای عرض اندام روندهای ارتجاعی، فرصت های تازه ای برای فراروئیدن، مفصل بندی، شکل گیری ماتریس و دال های یک گفتمان اصیل و ترقی خواهانه، و فراگیر و تأثیرگذار فراهم شود. نباید فراموش کرد که مرغ مینروا،الهه خرد، در تاریکی و شب ها به پرواز در می آید!

۱۰-بحران انتقال از نظم کهن به نو و ضرورت یک منشور جهانی نوین
تهاجم کرونا در بزنگاهی صورت گرفت که نظم موجود و نهادهای برآمده از آن که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفتند، مدت هاست که با بحران کارآئی و بی اعتبارشدن و اگر بتوان گفت تا حدی با بحران موجودیت مواجه شده اند. با آن که مدتهاست بکرات از ضرورت نظم جدید سخن گفته می شود، ولی پیرامون جایگزین آن اجماع و اراده مشترکی بین قدرت های بزرگ وجودندارد. چنین وضعیت بینابین و بلاتکلیف، بیانگربحرانی بنام «بحران انتقال» است. مدعای این نوشته در تحلیل وضعیت جهان آن است که ما با وضعیتی بنام «بحران انتقال» یا بحران زایش نظم جدید مواجهیم که حاکی از ضرورت شکل گیری نظم نوینی در تناسب با دست آوردها و بلوغ بشرامروز است که بتواند جایگزین نظم بی اعبتارشده پساجنگ گشته و قادر به حل معضلات انباشته شده جهان کنونی باشد. اما ویژگی مهم دیگراین وضعیت آن است که امکان چنین انتقالی از بالا بدلایل گوناگونی چون رقابت شدید مابین قدرت ها و فقدان هژمونی مسلط و پذیرفته شده، از دست رفتن آن ظرفیت های تاریخی گذشته و خطر از دست دادن امتیازات خود مثل حق وتو و نیز بلوغ و رادیکالیزه شدن مطالبات امروزانسان بدون آن که مسخ و وجه المصالحه منافع قدرت ها قراربگیرد، وجودندارد. از این رو عاملیت و مسئولیت ارائه و پیشبردآن اساسا برعهده جامعه جهانی و جنبش ها و کنشگران اجتماعی و کلیه احزاب و سازمان های پیشرو و تحمیل آن به قدرت هاست. همه چیز نهایتا مشروط می شود به درجه شکل گیری و نقش آفرینی یک جامعه جهانی فعال، خودسازمانده، مطالبه گر، مستقل از قدرت ها، فشارافکارعمومی و گسترش دامنه کنشگری جنبش های ضدسیستم. و اگر ساخت بندی یک طبقه و جامعه جهانی و فرهنگ و شهروندی مبتنی بر آن قبل از هرچیز مشروط به تثبیت یک سری مطالبات مشترک و کلان جهانی از یکسو و خودآگاهی و شعوراجتماعی و گفتمان متناظربا آن از سوی دیگراست؛ با در نظرگرفتن این که تحقق چنین فرایندی، نه در خلأ که بربستری عینی می تواند صورت بگیرد؛ آن گاه یافتن و تقویت کردن بسترهای انتقالی و مشخص و مؤلفه های گوناگون آن برای عبور از وضعیت کهنه به وضعیت نو به عنوان فاکتورمهمی برای فعلیت بخشیدن به امکانات بالقوه، اهمیت زیادی پیدا می کند. در این رابطه اهمیت تنظیم یک منشورجهانی معطوف به مطالبات عاجل جهانی و ناظر به امکانات و دست آوردهای بشر برای بسیج جهانی و فراروی از وضعیت بواقع بن بست کنونی برجسته می شود که پرداختن به آن خارج از گنجایش این نوشته است.

خلاصه:
اگر بخواهم این نوشته را در در چند خط فشرده کنم مهم ترین فرازهای آن عبارت خواهد بود از: بحران انتقال، فراروئیدن تضادکار و سرمایه به تضاد با کل زندگی انسان و زیست طبیعت و همزیستی آن ها، ضرورت برگرداندن هیولای دولت رهیده از کنترل جامعه به درون بطری ( پارادایم دولت های خدمات اجتماعی ترازنوین که در مقالات پیشین مطرح شده است تلاشی برای صورت بندی چنین دولت هائی است)، طبعا عامل و سوژه پیش برنده آن شکل گیری یک جامعه جهانی فعال و از جمله طبقه جهانی پرولتاریا، جنبش های اجتماعی و طبقاتی ضدسیستم هستند. بحث آن نیست که چنین سوژه هائی گویا اصلا وجود ندارند و باید بوجودآورده شوند. نکته اصلی اهمیت رصدکردن و بهره برداری از فرصت ها و امکانات تازه در کنارتهدیداتی است که بحران فراهم ساخته و می تواند موجب تقویت، نقش آفرینی و گشایشی در عبور از تنگناها و گسستن تاروپودهائی که بدست و پای آن ها بسته شده اند و درهم شکستن بن بست ها و ابداع سیاستی نوین گردد.
۲۰۲۰.۰۵.۰۷ تقی روزبه

از نگاه زبانشناسان هر زبانی دو نقش برجسته دارد: گفت و شنود از یکسو و از دیگر سو کیستی و دگرگونی. این دو نقش نشان میدهد که زبان ایستا نیست بلکه پیوسته دگرگون میشود. پویایی زبان به سازه های بیشمار وابسته است. جامعه، فرهنگ، اقتصاد، ادبیات، دانش، دین، روشنفکران، مترجمان، روزنامه نگاران، پیوند با جهان، همه و همه، سازه هایی هستند که در پویایی یا کاهش پویایی و پس روی زبان نقش بازی میکنند. زبان فارسی در گفت و شنود و در کیستی خود با یک چالش بزرگ روبرو است. در زبان فارسی ما با چالش پالایش زبانی درگیر هستیم.

فارسی و «عربی زدگی»

کدام زبان بیشترین گنجایش و شایستگی را با واژه ها، گویش ها و دستورزبان خود، برای فلسفه به نمایش میگذارد و میتواند بهترین و گویا ترین مفهوم ها و دریافته ها را برای فلسفه فراهم سازد؟ کدام زبان دانش های تازه جهانی را بهتر می شناساند؟ کدام زبان به بهترین شیوه با سکولاریسم و آزادی خواهی همراه است؟ کدام زبان بیشترین بار دینی را در خود بروز میدهد و توانایی خود را در نزد دین قرار میدهد؟ به گفته کارشناسان زبان آلمانی توانایی بسیار زیادی برای مفهوم ها و دریافته های فلسفی در خود انباشت کرده است. زبان انگلیسی بهترین توان را برای دانش فراهم ساخته و بیشترین شناخت علمی در این زبان گرد آمده است. زبان فرانسه برای مفهوم ها و چم ها و دریافته های جامعه شناسی و ادبیات توانایی بزرگی فراهم نموده است. زبان فارسی گنجایش و توانایی گسترده ای در زمینه شعری بدست آورده است و یکی از برجسته ترین زبانهای زنده جهان است.

زبان باز است و یاد می گیرد و یاد میدهد و در تاریخ دگرگون می شود. ولی در زمانها و دوره های ویژه ای زبان نوشتاری و گفتاری دچار خشکی و پسگرایی میشود. زبانی که دارای آسیب ایدئولوژیک میگردد، با نشایدهای ایدئولوژیک زمینه پست رفت خود را آماده میکند. زبانی که پیوندهای ادبیاتی و نوشتاری اش بخاطر یورش های تاریخی پاره پاره می گردد و آسودگی اجتماعی اش به بحران کشیده میشود زایش فرهنگی خود را از دست میدهد. زبانی که دچار مذهب زدگی میشود، همه نشایدهای دینی را می گستراند و درها را می بندد. امروز زبان عربی در ساختار بنیادی خود زبانی اسلام زده است. بینش اسلامی مفهوم و معنا و دریافته زبانی را با پررنگی به «حلال و حرام »، به «مقدس و غیرمقدس»، به «صواب و گناه »، به «مشروع و غیر مشروع»، به «مومن و غیرمومن»، به «حق و ناحق»، به «الهی و غیرالهی»، تقسیم نموده و آزادی گفتاری و معنایی را نابود کرده است. زبان عربی با شکل گیری قرآن پدید آمد و بناگزیر از همان آغاز دارای بار دینی است. در قرآن زبان عربی زبان الله معرفی میگردد.
در زمان عباسیان باعتبار تلاش و توانایی ایرانیانی که در اداره و سازماندهی دولت عباسی قرار گرفته بودند، زبان حکومتی و دینی عرب نیرومند شد. در برابر ستمگران عرب، ایرانیان زیادی کوتاه آمدند و زبان خود را فراموش نمودند و بسیاری به عربی نویسی پرداختند. زبان عرب همچون زبان قرآن با «قداست» خود «محترم» گردید. در گذشته پس از یورش عرب و نابودی بخش زیادی از گنجینه های پارسی، زبان عرب، زبان نوشتاری شماری از ایرانیان شد زیرا قدرت سیاسی خلیفه و سرکوب اسلامی و اسلامگرایان سرسپرده و فرومایگی موجود در جامعه، زبان عربی را تحمیل کردند.
در برابر این دست درازی و چیرگی سیاسی عرب و ویرانگری ناشی از آن، پایداری و جنبش های سیاسی ایرانیان پاگرفت و پایداری فرهنگی نیز بپا شد. شعر و ادبیات دیرینه ایران زمین مانند شاهنامه و رباعیات و غزل و مثنوی و سیاست نامه و بوستان و گلستان و تاریخ جهانگشا و تاریخ بیهقی و دیگر فرآورده های ادبی پدیدار گشتند. در همین بستر تاریخی شکوفایی فرهنگی پس از یکدوره سامان کار بهم ریخت. در دوران صفویه و قاجار ادبیات و شعر ایران دستخوش ویرانی و خمودگی است و این خمودگی حاصل شیعه پروری و پستی و بی فرهنگی پادشاهان است. فضلای ایدئولوگ اسلامی مانند ملاصدرا و میرداماد و میرفندرسکی و دیگران و نیز نجف نشینانان، تمام زندگی خود را به عربی نوشتن و اسلامگرایی و شیعه گرایی و عرفانگرایی و روایت نگاری فشرده نمودند. ایرانیان از این نوشتارهای دینی کهنه و دورافتاده چه سودی بردند؟ نادانی بیشتر جامعه و قدرت گیری نظام اعتقادی اسلامی، حاصل این روند است. اگر در دوره پایانی قاجاریه تلاش های نوشتاری مانند سفرنامه نویسی پدیدار میشود و نویسندگانی در بستر ویرانه اجتماعی و سیاسی نمایان میشود، این پدیده فرآورده شورش علیه استبداد دینی و خرافه مذهبی و تاثیرگیری از مدرنیته غرب است.

کارزار نوسازی زبان فارسی ادامه دارد

زبان فارسی و زبان عربی در روند پررخداد تاریخی مناسبات پر پیچ و خم بسیار داشته اند. از سال ۱۳۱۴ خورشیدی با ایجاد فرهنگستان تا کنون تلاشهای گوناگونی برای برابرسازی با واژه های عربی انجام میشود. در یک سده اخیر پویایی زیبایی در پارسی پدید آمد و هم اکنون در ایران تلاشهای گسترده ای برای پالایش زبان و واژه سازی و پارسی گرایی در جریان است. بتازگی یک دبیر ادبیات فارسی به وزارت آموزش و پرورش، در سامانه های اجتماعی لیستی یادآوری نموده تا بیشتر از واژه های فارسی استفاده شود. این دبیر می نویسد:« بیاییم اندک اندک با بکار گیری این واژگان اصیل کاری ریشه ای در جهت اعتلای زبان پارسی برداریم.» نمونه ای از لیست واژه ها چنین اند:
به جای ابتدا، بگو نخست. به جای ابتدایی ترین، بگو ساده ترین. به جای ابتلاء، بگو دچار. به جای ابتکار، بگو نوآوری. به جای ابدیت، بگو همیشگی. به جای ابن سینا، بگو پورِ سینا. به جای اتباع، بگو شهروندان. به جای اتحاد، بگو همبستگی. به جای اتفاق افتادن، بگو رخ دادن. به جای اتفاقات، بگو رویدادها. به جای اجتناب، بگو دوری. به جای اجتناب ناپذیر، بگو پیشگیری ناپذیر. به جای اجرت، بگو دستمزد. به جای اجناس، بگو کالاها. به جای احتمالا، بگو شاید – چه بسا. به جای احتیاج، بگو نیاز. به جای احتیاط، بگو پروا. به جای احدی، بگو هیچکسی. به جای احسان بگو نکویی. به جای احسنت، بگو آفرین…..

بدنبال فرستادن این یادداشت برای برخی از دوستان، خانم «لیلی انور» پژوهشگر در ادبیات عرفانی و مترجم آثاری از ادبیات ایران مانند عطار به زبان فرانسه و مترجم «گزیده گفتارهایی از استاد الهی»، واکنش نشان داد و یک یادداشت کوتاه برایم نوشت. سپس من نیز پاسخی را برای ایشان فرستادم. برای آشنایی، نگاه ایشان را آورده و سپس گفته خود که گسترش داده ام را در اینجا می آورم:
«آقای ایجادی محترم، پس «قابل توجه وزارت» را چه کار کنیم؟ و احترام را! به فارسی، ببخشید به پارسی، چگونه بگوییم؟ فکر می کنم (وای، نه، می اندیشم) که این طرز فکر (وای، نه، این گونه اندیشیدن، چه زشت شد!) بسیار اشتباه است. می توانیم برخی واژه ها و ریشه های ایرانی را بیشتر به کار ببریم ولی خیلی واژگان‌ نه عربی اما فارسی عربی الاصل در زبان ما خیلی خوب جا افتاده آمد و نه تنها نیازی به جایگزینی آنها نیست، تازه اگر آن را دیگر به کار نبریم، خیلی هم از نیرو و دقت زبان می کاهد. انگار بخواهیم واژگانی که از یونانی آمده از زبان فرانسوی بزداییم: از همه بدتر اینکه دگر واژه ای برای فلسفه نخواهیم داشت. در فارسی هم بدون عربی نمی توانیم چیزی از عرفان و فلسفه بگوییم. کلمه هایی که در فارسی از ریشه های عربی می آیند، نه‌ عربی (تازی) هستند نه بیگانه و به همین دلیل شعر عطار و مولانا و سعدی و حافظ ، شعر ناب فارسی به شمار می آیند و من خودم هیچ دلم نمی خواهد که کلمات آنها را جایگزین کنم، حتی یک کلمه! خود واژگان شعر و شاعر را چه کنیم؟ ‌عاشق و معشوق و عشق چی؟ امان از زمانی که سیاست در ادبیات و زبان دخالت کند! راستی ادبیات و ریاضیات را چکار کنیم و چرا بگوییم پور سینا در حالی که ابن سینا تمام کتاب‌هایش را به زبان عربی نوشته؟ چی مهمه، زبان یا نژاد؟ توانایی فکر یا ایدئولوژی؟»

در پاسخ به استاد لیلی انور نوشتم روشن است که من با «پاکسازی زبانی» ادبیات دیرینه فارسی موافق نیستم. همیشه در درازای تاریخ زبانها از یکدیگر وام گرفته و آموخته اند. ما به دو نکته باید گوش فرا دهیم. یکم، بگفته زبانشناس فرانسوی «کلود آژژ» هر زبانی تا اندازه ده درصد واژه های بیگانه را می تواند بسادگی در خود بپذیرد و هضم کند و خود را گسترده و نیرومند سازد. زبان ما هم در روند تاریخی این وامگیری زبانی و واژگانی را انجام داده است. دوم، در دوره هایی مانند زمان قاجار و یا در دستگاه آخوندیسم، زبان ما به بیماری «عربی زدگی» دچار شد. نویسندگان و روزنامه نگاران زیادی همین بیماری را گسترش دادند. آنها توانایی زبان را فراموش کردند و خواستند «ژست عالمانه» بخود بگیرند و از دهانشان «الفاظ قرآنی» جاری باشد و بنابراین، خود «مسخ» شدند
به ایشان گفتم یادداشتی را که در سامانه اجتماعی از کورش الماسی دبیر ادبیات فارسی دریافت کردم و برایتان فرستادم، «حکمی» برای «اجرا» نیست. تنها یادآوری واژه هایی است که در فارسی وجود دارد و مورد بهره برداری قرار نمی گیرد. یادآوری واژه های زیادی توسط این آموزگار کار شایسته ای است. تمام ملت های با فرهنگ تلاش دارند تا زبان خود را بسازند و پربار نمایند و آنرا متناسب با دوران خود کنند. مگر کار فرهنگستان بد بود؟ هدف فرهنگستان نوسازی و استواری فارسی بود. فرهنگستان واژه هایی مانند شهرداری، شهربانی، دانشگاه، بهداری، فرهنگ، آموزش، پرورش را ساخت و واژه هایی مانند مانند هواپیما جای «طیاره»، بیمار جای «مریض»، بیمارستان جای «دارالشفا»، دادگستری جای «عدلیه»، شهروند جای «تبعه» قرارگرفتند. در شعر و ادبیات دیرینه ایران مانند شاهنامه، انبوهی از واژه های پارسی بکار رفته که ما امروز آنها را نمیشناسیم و از یاد برده ایم.

شعر و ادبیات را باید نگهداری کرد، آنرا آموخت و به فرزندان خود یا عاشقان زبان فارسی یاد داد. گرچه ما میدانیم ادبیات ایران، هم فردوسی را دارد با همه تلاشهایش برای زنده کردن زبان فارسی، هم حافظ را دارد با همه پیچیدگی ادبی اش، هم ناصرخسرو را دارد با تمام سادگی و دوری اش از آلودگی ها و بندبازی «لفظی»، هم مولوی را دارد با همه بار و فضای عرفانی آن و هم در ادبیات مدرن جمالزاده و صادق هدایت و اخوان ثالث و صادق چوبک و گلشیری و شاملو را دارد با چالش های تازه و هم مترجمان زبردست مانند میرشمس الدین ادیب سلطانی و نجف دریابندی و دیگران. در این ادبیات گسترده هم شیوه های سخت و دور از ذهن و هم شیوه های روان و دلپذیر. روشن است در این ادبیات واژه های عربی زیادی هم هست و این امر در تاریخ و ساخت ادبیات ماست و جستار ما برای زدودن آنها نیست. امروز آنها از شخصیت زبانی و ادبیاتی ما جدا ناپذیرند. اگر استاد جلال الدین همایی در رد پالایش زبان میگوید چه واژه ای جایگزین عشق می گذارید؟ پاسخ همانا نگه داشتن همان واژه زیبای عشق است. واژه های گوناگونی هستند که از ریشه های عربی و ترکی و دیگر زبانها در فارسی آمده اند و جاافتاده اند و زدودن آنها نادرست است.
البته شاید واژه عشق ریشه عبری و عربی نداشته باشد. در عربی واژه « حَبَّ » برابر دلدادگی و شیفتگی است. برای برخی پژوهشگران مانند محمد حیدری ملایری واژه عشق از ریشه هندواروپایی و اوستایی بوده و برابر خواهش و خواست و آرزو است. بهرام فره وشی برآنست که این واژه در فارسی میانه بوده است. پس نکته بنیادی در این نوشتار پالایش زبان فارسی است و پافشاری روی نوآوری زبانی می باشد.

زبان فارسی زنده و توانا و نیازمند پویایی بیشتر

امروز آگاهی فزاینده ای همه ملت ها را خواهان توانمند نمودن زبان خود کرده است. این خواست جنگ احمقانه و تنگ نظرانه سیاسی نیست بلکه گرایش بسوی کیستی و هویت بالنده و باز و هوشمند است. اگر آفرینش ادبی شعری یا نوشتاری داریم میتوانیم از توانایی تاریخی و فرهنگی زبان فارسی بهره گرفته و یا با بهره جوئی از ادبیات جهانی و زبانهای دیگر نوآوری نمود. اینهمه دانش های نوین و تکنولوژی های تازه باید جای خود را در زبان ما پیدا کنند و این روال باید به گسترش واژگانی بیانجامد. زبانشناسان و نویسندگان کارهای خوبی می توانند بکنند و چالش های بزرگی در انتظار آنهاست. نوشتارهای دانشگاهی زیادی در زمینه فلسفه و جامعه شناسی و روانکاوی و اقتصادی و پزشکی و ژنتیک و زیستبومگرایی در جهان منتشر میشود و باید وامگیری و نوآوری و برابرسازی در زبان ما ادامه یابد.

هجوم اسلامی و خفگی ناشی از دین و سیاست، ذهن حکما و ادیبان و فیلسوفان را به عربی نویسی مجبور ساخت و فرجام آن خرواری از کتاب هایی شد که ایرانیان برای خدمت به دین و رسول الله و زبان الله نوشتند. ایرانیان از افکار فرزندان خود محروم شدند. بزرگانی مانند ابوعلی سینا تنها کتاب «دانشنامه» را بفارسی نوشت و بقیه کتاب هایش را به عربی نوشت. به این خاطر و در چنین بستری، زبان فارسی از یک «کارزار بزرگ زبان سازی و تقویت زبان» دور شد. امروز نهادها و پژوهشگران بیشماری در فرانسه در برابر فشار زبان انگلیسی پیاپی واژه سازی میکنند و برنامه های گوناگون در جهان سامان می دهند تا فرانسه پس روی نکند. روشن است با زبانی که کار نشود، پست رفت آن ناگزیر است. امروز تمام کتابهای ابو علی سینا و دیگرانی مانند او باید بفارسی ترجمه شود. زمانی که عربی «زبان فلسفه» شد بخاطر عقب نشینی ما بود و فارسی زبانان در فضای اسلامگرایی تلاش نوشتن را رها کردند. البته امروز دوران تغییر یافته است و هزاران کتاب علمی و جامعه شناختی و فلسفی و مقوله های فلسفی و جامعه شناختی و انسان شناسی در دانشگاه های غرب، تلاش پهلوانانه ای می طلبد تا زبان فارسی خود را پربارتر کند.

آیا ما می توانیم از بسیاری واژه های عربی جاری در زبان خود بگذریم؟ نخیر. ولی می توانیم زبان امروز خود را ساده تر و پاکیزه تر کنیم و واژه های فارسی را بیشتر بکارگیریم. زبان عربی بفارسی هیچ کمکی نمی تواند بکند و زبان عربی امروز دیگر سراپا در این جهان فلسفی و تکنولوژی و اقتصاد دیجیتالی و دانش های نوین ناتوان و عقب مانده است. در کشورهای عرب کسانی مانند طه حسین، احسان عباس، خلیل جبران، نجیب محفوظ و آدونیس در زمینه فکری و ادبی در دهه های پیشین از ارزشهای برجسته هستند. ولی در این جامعه ها در تمام زمینه های دانش های تازه و علوم انسانی و فلسفه و اقتصاد و هنر سراپا رکود است. زبان فارسی هنوز از مغلق نویسی دور نشده است، بار دین اسلام در این زبان سنگین و پررنگ است، بخش زیادی از گفت و شنود روزانه ایرانیان سرشار از واژه های عربی و سوگندهای دینی است. بخش زیادی از نوشتارهای نواندیشان دینی و آخوندها و نهادهای دولتی مانند دادگستری، سرشار از قلنبه گوئی و مغلق گوئی و واژه های ناشی از قرآن و فقه شیعه است و به این ترتیب آلودگی زبان فارسی ادامه دارد.
توانگیری زبان ما با دنیای تکنولوژی مدرن، با تمدنهای فلسفی، با اخترشناسی مدرن، با ادبیات جهانی، با چالش های زیستبومگرایی، با تجربه های گوناگون جامعه پیچیده ایران و با نوآوری خود ما، شدنی است. در دوران کنونی خوشبختانه مترجمان بسیاری با چیرگی و نوآوری کتابهای زیادی را از زبانهای پویا مانند انگلیسی و فرانسه و روسی و آلمانی بفارسی برمیگردانند و زبان فارسی را شکوفایی می بخشند. در زمینه فلسفی و روانشناسی و جامعه شناسی شمار زیادی از ترجمه نوشتارهای جهان غرب بفارسی ترجمه شده است و ترجمه شاهکارهای ادبی ادامه دارد و افزون برآن، رمانهای زیبا و تازه داستان نویسان ایران بناگزیر توانایی فارسی را در برابر عربی افزایش داده است.

بنظر من ترجمه های آثار فرنگی همیشه با موفقیت همراه نیست و گاه گنگ و نارسا هستند و برای دریافت پیام باید به نوشتار آغازین بازگشت نمود. کار ترجمه ها باید با سادگی واژه های امروزی و گزینش موشکافانه و بار فرهنگ واژه ها همراه باشد. ترجمه هم باید علمی و موشکافانه باشد و هم جهان نویسنده و روح نوشته را به ما بنمایاند. افزون بر آن، باید از واژه های انگلیسی و فرانسوی و دیگر زبانهای جهانی و همچنین دیگر زبانهای ایرانیان مانند کردی و آذری سود جست و برابرسازی نمود و هیچ تنگ نظری نباید در کار ما باشد. در دوران گذشته «عربی زدگی» نشانه افتخارآمیز بود و خوشبختانه این فضا شکسته شد. ترجمه کردن با الگوی «عربی مغلق» و قلنبه نویسی را باید دور ریخت و ولنگاری نوشتاری که به گزینش واژه های فارسی بی توجه است را باید کنار گذاشت. البته هنوز سستی و کاهلی در کار ترجمه زیاد است. در زمانه ای که مترجمان بسادگی برابرهای فارسی را میتوانند پیدا کنند، واژه های عربی را در نوشته خود بکار میگیرند. برابرسازی و بهره گیری از گنجایش زبان فارسی، بردباری میخواهد زیرا عادت های گذشته و منش های کهنه و آسان طلبی ها، بازدارنده کار خوب هستند.
زبان باید به فراگیری دانش و گسترش فرهنگ کمک کند. زبان گزاره نژادی نیست و تلاش برای گسترش زبان کار نژادپرستانه نیست، بلکه کار و چالش مسئولانه فرهنگی است. زبان با داد و ستد فرهنگی و اجتماعی و فلسفی و تلاش هنرمندان و نویسندگان و روزنامه نگاران فرهنگساز ساخته میشود و توانا میگردد. سیاست های فرهنگی در یک کشور در پیشرفت و یا پس رفت زبان اثربخش است و تلاش ها و پویایی ادبی و هنری در نیرو بخشیدن به زبان نقش برجسته دارد. خوانش ادبیات و شعر ایران و بررسی واژه نامه های بزرگانی چون دهخدا باید با تلاش ها و نوآوری های کنونی همراه باشد. زبان باید شاد و زنده و همراه باشد و «مغلق» کردن زبان ضد فرهنگی است زیرا انگیزه آموختن را تباه میکند. گسترش زبان با تعصب و ولنگاری بیگانه است. زبان برای بالندگی خود به ادبیات و واژگان تمدنهای دیگر و همچنین به پروژه ها و برنامه ها و آزمونهای تازه نیازمند است. ما باید آفرینندگی زبانی را تقویت کنیم. بگفته داریوش آشوری زبان باز است و بگفته محمد حیدری ملایری از گنجایش و توانایی تاریخی فارسی باید استفاده کرد. توانایی بیشتر ما در فرهنگ سازی مدرن است و فرهنگ سازی با پویایی زبان پیوند دارد. جامعه مدرن نیازمند زبانی است که به روز شده باشد و آفرینش های تازه را شدنی میکند.
جلال ایجادی
جامعه شناس دانشگاه فرانسه

چندی پیش فراز کوتاهی از کتاب در دست انتشار خود «میراث خواران خدا» در فیسبوک منتشر کردم که اشاره‌ای داشتم به اشو زرتشت، بینشور بزرگ ایران و جهان و ابداع خدای یگانه او. بانوی گرامی دکتر میترا مقبوله، نویسنده، پژوهشگر و عرفان شناس نامدار کشورمان به نقد نظر من پرداختند که من هم متنی در پاسخ ایشان نوشتم. در اینجا هر سه متن را یک جا برای دوستداران مبادلات فکری اهل نظر منتشر می‌کنم.
با سپاس
***

نقل از کتاب: میراث خواران خدا!
نوشتهٔ: هوشنگ معین زاده
در دست انتشار

به باور من، اگر اشو زرتشت خدای یگانه را جایگزین خدایان «حرفه ای» نکرده بود، بشریت با فهم و درک و شعور رو به رشد خود، آرام آرام از دست خدایان حرفه ای، مانند خدای مسئول باد و باران، سلامتی و بیماری، باروری و نازائی، جنگ و صلح، عشق و محبت و غیره رها می‌شدند و واژه و مفهوم خدا، نیز خود به خود با برطرف شدن نیاز انسانها به خدایان حرفه‌ای از میان می‌رفت.
خدای یگانۀ زرتشت، وقتی به دست سامیان افتاد، آنها با دو بازوی (مسیحیت و اسلام)، او را جهانگیر و خدای عالم و آدم قلمداد کردند. و از آن به بعد، مصیبت‌های عالم بشری مانند، کشت و کشتارهای بزرگ دینی، بنام خدای یکتا و استثمار بشر به دست بشر به بهانهٔ احکام الهی آغاز شد!
خدای یکتا با سه چهرهٔ متفاوت در سه دین به اصطلاح یکتاپرست عامل همه بدبختی های انسان است!

Dear Interfaith Friends,
Hope you enjoy this friendly Facebook exchange of ideas on a very important topic. Stay Safe! Mitra
Mitra Makbuleh

سرکار آقای معین زاده گرامی, میزان ارادت شخصی من به شما و اهمیتی که برای کوشش خستگی ناپذیرتان در خنثی نمودن زهر کشنده ای که قشرگرایان نادان مذهبی در شاهرگ بشریت تزریق کرده اند نیازی به یادآوری چندین باره ندارد, و بسیار خرسندم که بزودی کتابی نوین در این راستا از خامه آن بزرگوار به دست خردورزان خواهد رسید. اما شوربختانه نکته بسیار نگران کننده ای در تجزیه و تحلیل کلی سرکار از ماهیت و تاریخ ادیان وجود دارد که به عنوان یک روانشناس عرفانی, جامعه شناس, و پژوهشگر تاریخ ادیان ناچار از برملا نمودن آن می باشم. نکته انحرافی در تجزیه و تحلیل شما و بسیاری دیگر از اندیشمندان مانند روانشاد شجاع الدین شفا اینست که از همان دوگانگی مرگبار ذهنی “دیو و فرشته” , “شر و خیر” , “سیاه و سپید”, “تاریکی و نور” و “ناپاکی و پاکی” ریشه می گیرد که نمیتواند این خصوصیات دوگانه را در همه پدیده ها و همه انسانها یکجا ببیند, و با فرافکنی همه خوبی ها و پاکی ها به یک فرد یا قوم یا دین و مرام, و فرافکنی همه پلیدی ها و ناپاکی ها به فرد و قوم و دین و مرام دیگری, موجب شنیع ترین جنایات تاریخ بشری گشته است. شگفت اینجاست که سرکارعالی در تلاش شرافتمندانه خود برای مبارزه با تیره دلان و تاریک اندیشان مذهبی در واقع همان ذهنیت دوگماتیک و زیان آور قشرگرایان دوگانه بین مذهبی را ناخواسته و ناآگاهانه تقویت و ترویج می نمایید! امیدوارم با بیطرفی کامل این بیانات کتاب نوین تان را ارزیابی کنید و میزان دوگانگی ذهنی و فرافکنی بی پایه و اساس این بیانیه را بسنجید: “خدای یگانۀ زرتشت، وقتی به دست سامیان افتاد، آنها با دو بازوی (مسیحیت و اسلام)، او را جهانگیر و خدای عالم و آدم قلمداد کردند. و از آن به بعد، مصیبت‌های عالم بشری مانند، کشت و کشتارهای بزرگ دینی، بنام خدای یکتا و استثمار بشر به دست بشر به بهانهٔ احکام الهی آغاز شد! خدای یکتا با سه چهرهٔ متفاوت در سه دین به اصطلاح یکتاپرست عامل همه بدبختی‌های انسان است!”
دوست عزیز, آیا این دوگانه انگاشتن “ادیان سامی و ادیان آریایی” و فرافکنی همه پلیدی ها و بدبختی های انسان بر”سه دین به اصطلاح یکتاپرست ” سامی که هیچ پایه و اساسی در واقعیت ندارد دردی از ملت فلاکت زده ما دوا میکند یا آنکه همان ذهنیت دوگانه بین اختناق آور و خانمان برانداز و ضد دموکراسی را که همواره مانع رشد خلاقیت و آزادی است در میان ما ایرانیان رواج میدهد؟ آیا موبد خونخوار زرتشتی کرتیر که در سنگ نبشته خود مفتخرانه از جنایات هولناکی که بر علیه اقلیت های دینی و دگراندیشان مرتکب شده سخن می گوید, از ادیان سامی الهام گرفته بود؟! آیا همین جنایات و سرکوبگری ها و چپاول های این موبدان زرتشتی در زمان ساسانیان نبود که بزرگترین عامل شکست ملت سربلندی مانند ایرانیان به دست اعراب بدوی و پذیرفتن اسلام گشت؟! (خواهشمندم نگویید ایرانیان صرفا به زور شمشیر اسلام را پذیرفتند, اگر چنین بود پس از هزاران سال زور و ستم و تغییر دین اجباری, امروز حتی یک یهودی نباید وجود میداشت!) آیا آن کاهنان چند خدایی آریایی/یونانی که جام شوکران بر سقراط و آزاداندیشانی مانند او خوراندند, از ادیان یکتاپرست سامی الهام گرفته بودند؟! آیا نازیهای آلمانی که پیرو خدایان بدوی توتانیک بودند و بیشرمانه ترین و بیرحمانه ترین کشت وکشتار تاریخ بشری را موجب گشتند, از ادیان یکتاپرست سامی الهام گرفته بودند؟! آیا ژوزف استالین قصاب خدانشناس روسیه کومونیست و خمل روژ دیکتاتور ضد دین کامبوج که میلیونها نفر را فجیعانه قتل عام کرد, از ادیان یکتاپرست سامی الهام گرفته بودند؟! آیا گاوپرستان هندی/آریایی که در زمان ما بشدت به سرکوبی و کشت و کشتار مسلمانان هند کمر گماشته اند, از ادیان یکتاپرست سامی الهام گرفته اند؟! دریغ از قلم شیوای شماست که به چنین دوگانه بینی و فرافکنی های اسف بار اغشته باشد و این واقعیت های تاریخی را نادیده بیانگارد. وقت ان رسیده که دریابیم این دین و مذهب نیست که از انسان ها دیو و دد میسازد, بلکه این دیو پنهان در درون انسانهای رشد نیافته است که از دین و مذهب و فلسفه و آیین و حتی از علم و دانش حربه ای برای اعمال دیومنشانه و فاجعه آفرین میسازد. نگاهی به آثار حیات بخش و مملو از شفقت و خرافه زدایی عرفای یهودی, اسلامی, مسیحی, بودایی, و غیره بیاندازید تا درستی این نکته بر شما بروشنی آشکار گردد. از قول حافظ:
اسلام به ذات خود ندارد عیبی هر عیب که هست از مسلمانی ماست
میدانم که یادآوری این نکات را با همان آزادمنشی و تعالی روحی که در شما سراغ دارم خواهید پذیرفت و پیشاپیش از شما بابت ایجاد امکان این تبادل نظر سپاسگزارم. دستتان را میبوسم و برای آن سرور گرامی و خانواده محترم و یاران اندیشمندتان آرزوی پیروزی و سلامت کامل دارم.
دوستدار همیشگی شما, دکتر میترا مقبوله

سرکار خانم دکتر میترا مقبوله گرامی

با سپاس از توجه مهر‌آمیز شما بانوی فرهیخته، در پاسخ به تذکراتی که فرموده‌اید، یادآور می‌شوم که قصد من «بیان یک واقعیت تاریخی بود، که آن را بدون جانبداری از این و آن و یا حب و بغض از این و آن» ارائه کرده‌ام. من، دوگانگی ذهنی ندارم و فرافکنی بی‌پایه و اساس هم نکرده‌ام. زیرا دوگانه انگاشتن، «ادیان سامی» و «ادیان آریائی» را درست نمی‌دانم، که اسناد و مدارک تاریخی به روشنی به ما می‌گوید: ما «ادیان آریائی نداریم». و اصولاً چنین پنداری که در مقابل ادیان سامی، ادیان آریائی هم وجود دارد، یک برداشت نادرست است، با این همه در این نوشته برای روشن شدن موضوع به اختصار به آن می‌پردازم:
اگر بخواهیم سرگذشت تاریخی باور و اعتقادات ایمانی مردم را به دقت مورد بررسی قرار دهیم، ناچاریم از نظر تاریخی، سیر طبیعی آن را به دو دوره تقسیم کنیم:
۱- دوره پیش از زرتشت. ۲- دوره بعد از زرتشت.
این تقسیم بندی به این دلیل لازم است که تا پیش از زرتشت و ابداع خدای یگانهٔ او، ما در هیچ کجای دنیا، دین و مذهب، پیغمبر و رسول و نبی نداشتیم، مهمتر از همه اینکه خدایان موجود در آن زمان هم که تعدادشان سر به آسمان می‌زد، با هیچ بشری در ارتباط نبودند، چه رسد به اینکه بخواهند پیغمبر انتخاب و مبعوث کنند و دین و مذهب بر پا سازند.
با ابداع خدای یگانهٔ زرتشت بود که اقوام مختلف به فکر افتادند تا باورهای ایمانی خود را سامان‌دهی کنند، و بر حسب برداشت‌های فکری اقوامشان با پیدایش خدای یگانه، دوران یکتاپرستی خود را یر و سامان دهند. و یکی از این اقوام هم قوم یهود بود. قومی که پس از آزادی از اسارت بابل، تحت تاثیر خدای یگانهٔ زرتشت، دست به بازسازی اعتقادات ایمانی خود زد و با تنظیم و تدوین تورات به آرامی خدای کوه سینا را که در زمان خروج یهودیان از مصر، توسط موسی به خدائی پذیرفته بودند، به خداوندگار عالم و آدم رساندند. پس از آن هم با سپردن این خدای ارتقاء مقام یافته:(خدای کوه سینا- خدای قوم یهودـ خدای عالم هستی)، به دو فرزند خلف خود مسیحیت و اسلام، خدای کوه سینا را به آفریدگار جهان هستی رساندند.
گفتنی است که قوم یهود بعد از یگانه کردن خدایان توسطه زرتشت، دانسته و یا نادانسته چند نماد ماندگار هم در اعتقادات مردم ابداع کردند.
الف: «دیدار و گفت‌وگو با خدا».
ب: «برگزیدگی توسط خدا به پیغمبری».
پ: «بر پائی دین و مذهب به نام خدا».
ت: «نازل کردن کتاب راهنمای زندگی از جانب خدا»
در اینجا ممکن است اشاره‌ای به «مانی» و برگزیدگی او به پیامبری بشود، که تبار آریائی داشت. باید گفت: مانی زاده شده و تربیت یافتهٔ بین النهرین مرکز رشد و نمو انبیاء یهود بود، لذا تحت تاثیر و پیروئی از آنان خود را پیامبر نامید که ربطی به آریائی بودن دین او ندارد.
این مطلب را هم باید اضافه کرد که در شرق که اقوام آریائی هم از ساکنین شرق محسوب می‌شوند، پیغمبر و یا پیامبری سابقه نداشت. بینشورانی مانند زرتشت، بودا، تائو(لائوتسه)، کنفوسیوس و غیره بودند که راه و روش زندگی را به مردمان خود می‌آموختند. کاری هم به دنیای دیگر نداشتند. چون باوری به زندگی پس از مرگ نداشتند که بخواهند مانند اقوام سامی به آن بپردازند. از اینرو در شرق دین و مذهب وجود نداشت، و هیچ یک از آئین‌گذاران شرق هم کاری به کار خدا نداشتند.
واقعیت امر این است که من خلاف نظر دکتر میترا مقبوله که می‌پندارید، فرافکنی می‌کنم و گناه مشکل خدا را به گردن ادیان سامی می‌اندازم، مقصر اصلی را در این امر خاص، اشو زرتشت، بینشور بزرگ ایران می‌دانم و به صراحت هم نوشته‌ام: «اگر اشو زرتشت خدای یگانه را ابداع نکرده بود، امروز ما با موهومی به نام خدا سر و کار نداشتیم».
چرا که ارتباط این گونه‌ای که ما پیروان ادیان ابراهیمی (یهودی و مسیحی و مسلمان» با خدا داریم، از زمانی شروع شد که اشو زرتشت خدایان متعدد را به یک خدا تبدیل کرد. پس از آن بود که قوم یهود توانست با متوسل شدن به یک خدای مقتدر و همه فن حریف، دست به برگزیدگی و انتخاب پیغمبران و انبیاء قوم خود زد، دین سازی و مذهب بازی را رواج داد. زیرا تنها یک خدای یگانه می‌توانست پیغمبر انتخاب کند تا به اسمش دین و مذهب برپا سازند. وگرنه هر یک از پدیده‌های طبیعت که خدای خاص خود را داشت، می‌باید پیغمبر مربوط به حرفهٔ خود را داشته باشند،‌ مانند پیغمبر خدای آب و دین او، پیغمبر خدای باد و دین او، پیغمبر خدای عشق و زاد و ولد، جنگ و صلح، زمین و آسمان و خورشید و غیره و دین‌های آنان، الی آخر ….
اما اینکه در زمان ساسانیان موبدانی مانند کرتیر چه فجایعی را مرتکب شده‌اند، من هم با دکتر میترا مقبوله هم باور هستم. و گفتنی است که رسمیت دادن به آئین زرتشت به عنوان آئین رسمی سلسله ساسانی که داستان جداگانه ای دارد، خود خطائی بس بزرگ بود که بیشتر هم جنبه سیاسی داشت تا جنبهٔ آئینی. بخصوص اینکه که زرتشت پیغمبر نبود و هیچ دینی را هم پایه گذاری نکرده بود. چنانکه در دو سلسله بزرگ هخامنشی و اشکانی که هر دو از پیروان آئین زرتشت بودند، سخنی از دین و مذهب در میان نبود و مردمان در زندگی خود از آئین زرتشت پیروی می‌کردند، که آئین زیست و زندگی بود. همچنانکه آئین مهر، آئین زروان، آئین بودا، آئین تائو، آئین کنفوسیوس و غیر هم آئین یا شیوهٔ درست زندگی کردن مردمان بودند، و ارتباطی با دین و مذهب نداشتند.
این را هم به یاد داشته باشیم که بینشوران شرق، کاری به آئین زندگی پس از مرگ و رستگاری در دنیای آخرت نداشتند و تعلیم هم نداده‌اند، که آن را هم سامیان ابداع کرده اند.
در واقع کشت و کشتار موبدانی مانند کرتیر هم در اثر پایه گذاری خدای یگانه‌ای بوده که زرتشت ابداع کرده بود. داستان کشتار دگر اندیشان هم که پیروان مانی باشند، در تأئید نظر من است. ما این گونه کشتارها را نه تنها در ایران عهد ساسانی، بلکه در اوایل قرن سیزدهم نیز در اروپا (فرانسه) داشتیم که توسط پاپ اینوسنت سوم علیه کاتارها که آنها هم از پیروان مانی محسوب می‌شدند، انجام گرفت که به مراتب از کشتار کرتیر خشونت بارتر بود. همچنانکه کشتار زندیقان توسط مسلمانان در طول زمان جهانگشائی آنها. ماهمین امر را در زمان اخناتون فرعون مصر که خدای یگانه «آتون» را تبلیغ می‌کرد، خوانده‌ایم.
در پایان لازم به یادآوری است که خدای یگانهٔ زرتشت برخلاف برداشت‌های نادرست از آن، هیچ سنخیتی با خدائی ندارد که امروزه به عنوان خداوندگار عالم و آدم و پروردگار جهان هستی، توسط ادیان توحیدی تبلیغ می‌شود. خدای یگانه زرتشت بر خلاف خدای سامیان نه دست دارد و نه پا، نه سخن می‌گوید و نه کتاب می‌نویسد، نه به تخت می نشیند و نه بخشنده است، کریم و رحیم و…هم نیست. پیغمبر و نبی هم ندارد و دین و مذهب هم بر پا نکرده است.
اهورامزدای زرتشت، نه جان می‌دهد و نه جان می‌ستاند. بهشت و دوزخ هم ندارد که با حوریان و غلمانش به پیروانش پاداش و با آتش و تازیانه منکرانش را عذاب‌ بدهد.
برای شناخت خدای زرتشت بایستی تنها نوشته‌های مانده از او«گاتا»ها را خواند و دریافت که خدای زرتشت چیست و چگونه است. و اگر خدای یگانهٔ او را با داده‌های علمی امروزه بسنجیم، به درستی در می‌یابیم که دیدگاه این بینشور گرانقدر در هزاران سال پیش چقدر با آگاهی‌های امروز بشر همخوانی دارد.
و، نتیجه اینکه خدای یگانه زرتشت هیچ ربطی به خدای یکتائی که ادیان توحیدی آن را تبلیغ می‌کنند، ندارد.
در اینجا، من هم صمیمانه از بانو دکتر میترا مقبوله عزیز، نویسنده، پژوهشگر و عرفان شناس نامدار کشورمان سپاسگزاری می‌کنم که مرا به این تبادل نظر کشاندند تا پیش از چاپ پنجمین کتابم در بارهٔ خدا، اندکی بیشتر در بارهٔ این موهوم سخن بگویم.
پاریس دوازدهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۹
هوشنگ معین زاده

آقای عبدالکریم سروش قهرمان مبارزه با خرافه است؟ هرگز، ایشان یکی از فعالان پرنفوذ تهیه و پخش خرافه های دینی در ایران است. در طول تاریخ اسلام و شیعه، اختلاف نظر و تفاوت در باور دینی تازگی ندارد. در تمام طول تاریخ ، «مکتب» های گوناگون در مقابله جوئی با یکدیگر، قرآن سازی و حدیث سازی و روایت پردازی و تفسیرسازی خود را ارائه نموده و تلاش کرده اند تا مشروعیت و حقانیت خود را اثبات کنند. ولی علیرغم تفاوت در تفسیر اهل سنت و شیعه و نیز علیرغم تفاوت در تفسیر جریانهای دینی و سیاسی شیعه، ما در فضای همگانی با انبوهی از نوشته های جعلی و غیر تاریخی مواجه هستیم و این انبوه نوشته ها در ضدیت با دانش و خردگرایی قرار دارند.

اصول وحدت دهنده آخوند و نواندیش دینی کدامند؟

دین اسلام از مجموعه ای از احکام جزمی و آداب عبادی و باورهای خرافی تشکیل شده است. این دکترین که تهی شده ار عنصر فلسفی و تفکر است همچون یک کلیت مقدس عرضه شده و با استقرار رابطه عمودی خود جبارانه خواهان بندگی انسان است. قرآن و احادیث و روایات و رساله ها و تفسیرها و نیز سنت ها و آداب دینی، اجزای تشکیل دهنده این دکترین دینی بشمار می آیند. شیعه گری متکی بر تمامی این دکترین جزمی میباشد و افزون برآن، باورها و تفسیرها و آداب ویژه خود را بوجود آورده است. شیعه گری یک ماشین عظیم جعلسازی جمع کننده و پریشان کننده است.
همه شیعیان در سنت اسلام شیعه گری دارای اصول وحدت دهنده میباشند. به نکته های زیر توجه کنید:
میگویند قرآن معجزه است. این ادعا فقط یک خرافه است و قرآن توسط دستگاه خلفای عباسی تنظیم شده است.
میگویند قرآن «رویاهای رسولانه» است. این گفتار نواندیشان دینی ضدعلمی و ضدتاریخی است و محتوای قرآن مجموعه ای از افسانه ها و احکام عبادی اسارت بار و تبعیض گرایانه است.
میگویند قرآن نسخه علی وجود داشته است. این گفته فقط افسانه است و هیچ مدرک علمی و تاریخی وجود ندارد.
میگویند پیامبر اسلام آخرین پیامبر و کتاب او راهنمای تمام بشریت است. این گزافه گوئی ضدتاریخی و ضدعلمی است و فقط مورد اعتقاد مسلمانان متعصب عقب مانده میباشد و حتا قرآن میگوید کتابی به عربی برای قوم عرب است.
میگویند امامان شیعه معصوم هستند و سزاوار پرستش میباشند. این اشخاص جعلی اند و فاقد ارزشهای والای انسانی اند. این اعتقاد تجلی خرافه پرستی ضد عقل میباشد.
میگویند نهج البلاغه کتاب مقدس علی ابن ابی طالب است. این کتاب نه مقدس است و نه توسط امام اول شیعیان نوشته شده است و سرشار از گفته های ارتجاعی است.
میگویند امام دوازدهم وجود دارد و در انتهای زمان با خردجال میآید. این اعتقاد بیان شارلاتانیسم شیعه است.
میگویند شیخ ثقه الاسلام کلینی با کتابش «الکافی» و شیخ صدوق از جمله پایه گذاران روایت شیعه گری هستند. این اشخاص منبع مهمی برای جعل حوادث تاریخی و امام سازی و روایت های پست ضدانسانی میباشند.
میگویند علامه مجلسی، شاگرد ملاصدرا، با تهیه «بحارالانوار» بدستور شاهان صفوی، علیرغم برخی روایت های سست، بزرگترین مجموعه از احادیث را بوجود آورده است. این شخص بنیادگذار شیعه، فقط یک ماشین دروغ و جعل و خرافه است.
میگویند تمام آیت الله های بزرگ مرجعیت شیعه منبع اجتهاد و راهنمایی مومنان هستند. تمام آیت الله های مرجع تقلید و دارنده رساله، آخوندهای خرافه گرا و ضد فلسفه و ضد دانش بوده و در پی کنترل ذهن و روان مومنان برای اعمال قدرت خود و امتیازات مالی خود میباشند.
میگویند باید دعا کرد و از الله یا امامان شفا طلبید. این سنت دعا گوئی قرنهاست ادامه دارد و در چهار دهه اخیر، ایدئولوژی جادوگرانه دعاخوانی و نوحه خوانی و روضه خوانی و قران خوانی و صحیفه سجاد خوانی و آیت الکرسی خوانی و نمازخوانی های گوناگون بشدت افزایش یافته است.
میگویند نواندیشان دینی مانند شریعتی و سروش با آخوندها تفاوت دارند. حال تمام نواندیشان دینی به ملت ایران بگویند از تمام موارد بالا چه چیزی را قبول دارند و کدام موارد را رد میکنند؟

دعوای نواندیشان دینی و آخوندهای مرجع و مداح بر سر چیست؟

آخوندهای ایران دارای نیم جمعیت هستند. آنها علیرغم تفاوتهای اقتصادی و مرتبتی خود یک طبقه اجتماعی دینی را میسازند. ایدئولوژی و اسطوره گرایی شیعه و الگوهای رفتاری و واکنش های مشترک تدافعی در برابر دیگران از آنها یک طبقه مشترک ساخته است. این گروهبندی اجتماعی از طریق رانت دولتی همگانی و منافع خصوصی و نیز به لحاظ وابستگی دینی احساس هم سرنوشتی دارد و طبقه خود را از دیگر گروهبندی های اجتماعی جدا میداند. حال در این طبقه سلیقه ها و حساسیت ها و آداب گوناگون وجود دارد. در زمینه فقهی علیرغم یک باور همگانی به فقه شیعه بعنوان عنصر جداکننده از اهل سنت، علاقمندی و سلیقه و وابستگی روانی به فصلهای بنیادی شیعه و روایتگری جعلی آن و نیز نسبت به قرآن رنگارنگ است. تمام تفسیرهای ملاباشی ها و آیت الله ها و رساله های عملیه آنان، با وجود خطوط مشترک، متفاوت است. همین تفاوتها نزد نواندیشان شیعه نیز وجود دارد. شما میتوانید به کتاب من «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی»(۱) رجوع کنید تا ویژگی ها و خطوط اختلاف و اشتراک را ببینید. بنابراین اختلاف سلیقه میان نواندیش و آخوند نباید ما را از اصل بحث دور کند و نسبت به گروهی شیفتگی تولید کند. این دو گروه در اساس دارای یک ساختار تربیتی و یک الگوی مذهبی هستند.

آقای سروش در دو نامه اخیر خود «پاندمی کرونا و طرح مسئله شر» و «بر ما بسی کمان ملامت کشیده‌اند»، به انتقاد از «مداحان و عالمان و عامیان» پرداخته، خرافه آنها را افشا کرده و حمله آنها را به نقد میکشد. آقای سروش می نویسد: «من سه نوع دینداری را از یک تفکیک کرده‌ام، دینداری عوامانه یا دینداری معیشت‌اندیش، دینداری معرفت‌اندیش و دینداری تجربت‌اندیش». از نظر سروش حمله کنندگان طرفدار «دینداری عوامانه یا دینداری معیشت‌اندیش» هستند حال آنکه خود او طرفدار دینداری معرفت اندیش و تجربت اندیش» است. آقای سروش گزافه گو و خودستا میباشد. آقای سروش همان دیندار عوام معیشیت اندیش است که خود را معرفت اندیش معرفی میکند. این جدا سازی مصنوعی است و در پی شخصیت سازی ماهوی جداگانه میباشد. بسیاری از طرفداران شریعتی و سروش، عوام شهری شیفته حسین و علی و رسول الله میباشند. خرده اختلاف ها ساختارساز نیستند. همه طرفداران شیعه دوازده امامی در روان خود همسو هستند و در ناخودآگاه خود مکانیسم های واکنشی مشترکی بوجود آورده اند. آنها همه قرآن پرست و علی پرست و امامت پرست هستند و صدای اذان رمضان و عاشورای حسینی و مراسم دعا خوانی آنها را به هیجان پاتولوژیک میکشاند. آنها آنجایی که از «عقلانیت» صحبت میکنند طرفدار عقلانیتی مسخ شده در خدمت ایدئولوژی شیعه هستند.

امروز شرایط جامعه ما با رشد مرگبار کرونا مشخص میشود. رشد بیماری همه گیر سرعت یافت زیرا بینش ایدئولوژیک دینی و موهومات روانی اعتقادی حکومتیان و آخوندهای حوزوی و خادمان امامزاده ها، در کنار مخفی کاری ها و بی لیاقتی های دولتی، مانع اقدام برای مقابله با کرونا شدند. اسلامگرایان شیعه در ایران همیشه تبلیغ نموده اند که امامزاده ها معصوم هستند، از خاندان بنی هاشم میباشند، بپای آنها باید طلا و نقره و پول ریخت، آنها به شیعیان محبت داشته و بیماران را شفا میدهند. همیشه آخوند و نواندیش و نوحه خوان و رمال این اعتقاد را در جامعه پخش کرده اند. فاجعه کرونا یکبار دیگر دروغ دین و ماهیت امامزاده های «شفا دهنده» را نشان داد. امامزاده فقط حماقت و جهالت و بندگی مومنان را سبب میشود. در این شرایط دردناک، همگی رسوایی شیعه گری را دیدند ولی خرفت ترین آخوندها باز بر شفای امامزاده های دروغین قم و شهر ری و مشهد تاکید داشتند. حال آقای سروش برای نجات اسلام به این افراد خرفت نهیب می زد. در این دنیای علم و دانش و در لحظه کشتار مردم توسط کرونا، نمی توان آشکارا بر شفای امامان تاکید نمود و آقای سروش می بیند که بخشی از مدافعان امامان حرفهای رسوا و زننده ای را تکرار میکنند و درک حداقلی از زمانه خود ندارند.

آقای سروش می گوید: «این اماکن مسمّی به مقدس به هیچ وجه از جان آدمیان مقدس تر نیستند. اولا که سابقه‌ای در اسلام ندارند، ثانیا ما هیچ دلیل عقلی و نقلی معتبری نداریم که این خفتگان در زیر خاک، خواه امام باشند خواه خواهر امام خواه برادر امام، صدای زائران را می‌شنوند و به آنها پاسخ می‌دهند و یا اساسا قدرت برآوردن حاجات آنها را دارند.». البته همه تئوریسین ها و ایدئولوگها و مبلغان شیعه همیشه امامان دروغین خود را مقدس معرفی کردند و مومنان را به زیارت آنها تشویق نموده اند. چند پیش همین آقای سروش در رسانه ها خواستار خواندن دعای صحیفه سجاد امام چهارم شیعه شد. بعداز هجوم کرنا و بدنبال مرگ انسانهای بیشماری آقای سروش نمی توانست چشم های خود را ببندد و به همین خاطر گفت همه روایت های مجلسی محکم نیست و روایت شیخ عباس قمی قابل اتکا نیست. او گفت: «الفاظ روایات و زیارات نامعتبر را آن‌قدر می‌پیچانند و می‌گردانند تا از دل آن متون معوج، معنای مستقیمی برون آورند، چون شعبده‌بازی که از میان دستمالش ناگهان پرنده‌ای را پرواز می‌دهد! به جای غربال‌گری، توجیه‌گری می‌کنند!» آقای سروش میگوید امامزاده صداها را نمی شنوند و بنابراین «حاجات» مومنان را نمی شنوند و شفای بیماران انجام شدنی نیست. آقای سروش شعبده بازی خود را فراموش کرده است. از آنجا که برخی آخوندهای کودن به همه روایات باور دارند، بشکل بسیار عقب مانده معتقد به شفا هستند. اصرار این گروه از آخوندها باعث نارضایتی نواندیش دینی است زیرا آبروریزی اسلام قابل تحمل نیست.
آقای سروش می نویسد: «دست مجلسی درد نکند که بحارالانوار را پدید آورد و البته هیچ‌گاه نگفت که غثّ و سمین و رطب و یابس و منقولات نا معقول را بر هم می‌نهد و به هم می‌آمیزد تا حفظ «تراث» شود (به قول توجیه‌گران امروزی)؛ بلکه بحارالانوار را جامع دُرر اخبار دانست و خود به شرح آن‌ها پرداخت. مرا با این کتاب انس دیرین است.» پس از این واژه های عرب زده، در جای دیگر سروش به برخی آخوندها میگوید: « آخر «قال رسول‌الله» گفتن، هزار شرط دارد. تو این اطمینان را از کجا آورده‌ای که می‌گویی پیامبر یا علی چنین گفت و چنان کرد؟». آقای سروش ستایشگر مجلسی میرزا بنویس دینی دوره صفوی است. سروش از یکسو میگوید:«گفته بودم پاره‌هایی از مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قمی معیوب و مشکوک است» و از سوی دیگر از انس دیرین خود با ۱۱۰ جلد دروغ و جعل بحارالانوار مجلسی مینویسد. هدف تلاش سروش که خود خرافه پرست است، نشاندن مرجعیت خود در برابر مرجعیت دیگران است.

آخوندهای خیلی سنتی انتخاب در روایت ها را قبول ندارند و آنرا بزیان مذهب شیعه میدانند. آنها همه فقه را دربست میخواهند و به جداسازی روایت ها اعتقاد ندارند زیرا برآنند که اگر روایتی سست اعلام شود این امر سرآغاز فروریزی است. حال آنکه نواندیشان میگویند تا حدودی جدا سازی کنیم، روایت های خیلی زمخت را کنار بگذاریم تا مذهب شیعه سرپا باقی بماند و مورد تمسخر واقع نشود. در چنین جدال تاکتیکی، مخالفان سروش او را «دئیست» می نامند. سروش از این «اتهام» ناراحت است و از هویت شیعه خود دفاع نموده و می نویسد:«کسی از همین ناقدان مرا «دئیست» خوانده بود. نمی‌دانم چقدر در معنای آن غور کرده است. کسی که تابع (بل خادم) رسول و قایل به دعاست نمی‌‌تواند دئیست باشد.»
آقای سروش عصبانی است. او تمام تلاشش اثبات وفاداری به قرآن و الله و خانواده بنی هاشم بوده است، او خود را «خادم» رسول الله میداند، او می گوید طرفدار دعا است و دعا ابزار «بندگی عاشقانه» در قبال الله است. سروش تاکید میکند که «دئیست» نیست بلکه شیعه است و مشتاق برآوردن حاجت است: « من به اجابت دعااعتقاد دارم و خود بسیار دعا می‌کنم به‌خاطر اینکه پیامبر دعا می‌کرد.» و باز می نویسید: «خدا به هر دردی نمی‌خورد. به درد تنهایی‌های روح می‌خورد، به درد عاشقی می‌خورد. به‌درد پرستش و ستایش می‌خورد و همه ما عمیقا به این نقش‌ها احتیاج داریم.». سروش می نویسد: «من با کلیت دین و خدماتی که دیانت می‌تواند به آرامش آدمیان، معنی بخشی به زندگی‌شان، به فر‌وکوفتن تکبر و نخوت ذاتی‌شان،‌ بکند مخالف نیستم. بلکه از این حیث خود از مروجان دینم؛ دینداری تجربت‌اندیش و یا دینداری معرفت اندیش. یعنی نوعی از دینداری که ما را به تفکر در جهان و انسان و آغاز و انجام و به تجربه های عمیق خودشناسانه روحی می‌خواند، من‌که با اینها مخالفت ندارم». خرافه پرستی آقای سروش بیکران است.
آقای سروش از آرامش آدمیان در فضای اسلام میگوید. این آرامش همان مسخ زدگی و ازخودبیگانگی مردم است. آقای سروش عاشق الله جبار است، خدمتگار دیانت الله است، طرفدار اجابت دعاست، مروج دین الله است، او تکبر خود را فروکوفته و خویشتن را در خدمت تعبد در برابر الله قرار داده است. آقای سروش میگوید من «دئیست» نیستم بلکه مانند خود شما هستم.

چالش بزرگ ما دور شدن از اسلام

براستی اختلاف نظر آقای سروش و آخوندها در کجاست؟ اصول وحدت دهنده نواندیشان دینی و آیت الله ها یگانه اند. خرده اختلاف هایی مانند عدم «صدا خفتگان» در حرم های زیارتی، «شفای» بیماران و رد شماری از «روایت های غیر معتبر» شیخ عباس قمی، بهیچوجه اختلاف برجسته ای بشمار نمی آید. آقای سروش مانند همه اسلامگرایان شیعه حوزوی و غیرحوزوی به اساس مذهب اعتقاد دارد. همان اصول وحدت دهنده ای که در بالا برشمردیم اصول همگانی و وحدت دهنده شیعیان است. آقای سروش که ادعای سکولاریسم دارد، بارها گفته است: «من در تئوری با حکومت دینی مشکل ندارم»(منبع برگ ۹۳ کتاب «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی») و نیز از دیر باز گفته «دین صامت ثابت مقدس خالص کامل و حق است. دین فارغ از فرهنگ ها و خالص از شائبه ی دخالت اذهان ادمیان است.»(قبض و بسط تئوریک شریعت) و سپس گفت: «قران از نفس پیامبر میاید و نفس او الهی است». عبدالکریم سروش پس از تجربه سرکوب دانشگاه برای امام خمینی، دوباره گفت: «خمینی باسوادترین رهبر این کشور بوده تا کنون؛ از ایام اولیه حکومت هخامنشیان تا روزگار حاضر هیچکس به لحاظ علمی به پای او نمی‌رسید. چرا؟ برای اینکه اولاً فقیه درجه اولی بود، عرفان هم خوانده بود، فلسفه هم خوانده بود.». آقای سروش دارای هذیان گویی وسیعی میباشند.

نواندیشی دینی به چه معناست؟ نواندیشی دینی نقد دین و نقد قران و نقد خرافه نیست. نواندیشی دینی شیعه همانا «مدرن کردن» لباس مذهب است، همانا بکارگیری واژگانی جدید برای محتوای کهنه است، همانا ایدئولوژی نمودن دین بعنوان حربه تبلیغاتی جدید است، همانا پیوند زدن و افزودن ایده ای جدید در ساختار باور مذهبی کهنه است. نواندیشی دینی وارد کردن چند عنصر گفتمانی در ساختار ایدئولوژیک دینی است. شریعتی مذهب شیعه را ایدئولوژیک میکند، سروش مذهب شیعه را عرفانی میکند، شبستری مذهب شیعه را با حقوق بشر رنگ میکند.
نواندیشان دینی دارای محوری های اعتقادی کاملن مشترک با آخوندها و مداحان و مبلغان میباشند و خرده اختلاف های درونی آنها برای چالش های بزرگ فرهنگی ما بدون اهمیت است. روشن است که از نگاه جامعه شناختی تمامی تمایزهای گروه های اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد. مجموعه ایدئولوگها و مبلغان و آیت الله ها و نواندیشان شیعه که سازنده ایدئولوژی این مذهب و هنجارساز آن هستند، بسیار متنوع میباشند. ولی همه این کلیت اجتماعی یک نقش مرکزی داشته و آن ضدیت با مدرنیته فلسفی و اجتماعی و فرهنگی می باشد. این کلیت اجتماعی منشا عقب ماندگی و سقوط جامعه ایران میباشد. البته در طول تاریخ ایران جنگ ها و هجوم ها و نظام های استبدادی و ذهنیت اجتماعی دین خو و ناتوانی نخبگان، تاثیر تخریب کننده در رفتار فرهنگی و ساخت اجتماعی ما داشته است ولی نقش اسلام و مذهب شیعه یک عامل بزرگ ویرانگر و فساد انگیز بوده است.

سالیان درازی است که نواندیشان دینی در بوغ و کرنا، از نقش پیشرو خود و قدرت اصلاح طلبی و پروژه روشنگری خود حرف میزنند. این تبلیغات خودستایانه فقط در راستای استراتژی قدرت گیری یک جناح بر جناح دیگر است. نواندیشان دینی مانند آیت الله ها خرافه پرست هستند و فاقد پروژه مدرنیته میباشند. ناله ها و خرده فرمایش های آنان جوابگوی آرزوهای بزرگ ما نیستند. البته نواندیشان دینی همیشه توانستند بخش مهمی از روشنفکران و سیاسیون سکولار و روزنامه نگاران را فریب بدهند و تابع خود کنند. روشنفکران فاقد جسارت و دانش و روشنفکران مصلحت طلب و عافیت اندیش که خود زیر نفوذ توده گرایی و دین گرایی بودند تسلیم استراتژی نواندیشان دینی شدند و در کردار در خدمت اسلام درآمدند. سیاسیون فرصت طلب نیز که همیشه در پی آن بودند تا احترام خود را به «مذهب توده» اثبات کنند و شاید رای دهندگان دیندار به آنها عنایت کنند، زیر نفوذ نواندیشان قرار گرفتند. بدین ترتیب، این سیاسیون و آن روشنفکران روان خود را پریشان ساختند و آزادمنشی و آزاداندیشی را به قربانگاه بردند.
جلال ایجادی
جامعه شناس دانشگاه فرانسه
———————————————–
۱- جلال ایجادی، «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی» و «بررسی تاریخی، هرمنوتیک و جامعه شناختی قرآن»، نشر مهری، لندن

برای دانلود تمامی شمارگان این ماهنامه ها و فصلنامه ها به سایت مراجعه کنید

www.chouk.ir
www.khanehdastan.ir
دوره‌های داستان‌نویسی، ویراستاری، اسطوره‌شناسی، تولید محتوا، فیلمنامه‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی، نقد ادبی، داستان‌نویسی نوجوان، شعروترانه
بانک مجموعه داستان چوک شامل حدود ۵۰۰ داستان و داستانک است که طی ۱۴ سال فعالیت اعضای کانون فرهنگی چوک انجام گرفته و در ۱۱۲ شماره ماهنامه ادبیات داستانی چوک منتشر شده است. حالا در قالب یک مجموعه داستان تقدیم شما علاقمندان می شود. برای دوستان خود هم ارسال کنید. بی‌نظیر در تاریخ ادبیات داستانی…
از اینجا دانلود کنید
http://www.chouk.ir/download-mahnameh/15989-500.html
داستان ایرانی

داستان ترجمه

نقد رمان «مدارا»

یادی از «هاکوپ بارونیان»

بررسی رمان «هفت رئیس»

نگاهی به داستان «نوشته خدا»

معرفی کتاب «عملیات نمسیس»

یادداشتی بر رمان «رویال کازینو»

خلاصه اسطوره «اورفئوس و چنگش»

مقاله «ارتباط شاهنامه با مکاشفه یوحنا»

نگاهی دیگر به رمان «جنایات ومکافات»

استراتژی ساخت داستان کوتاه«خرابکار»

نگاهی به کتاب «رازهای پرنسس دوکنیان»

یادداشتی بر فیلم «مصاحبه با خون آشام»

کتاب خطاهای نویسندگی و تجربیات نویسندگی

گفتگو با «هانی نجم» بنیانگذار دودلینگ آرت در ایران

معرفی اولین برنده جایزه نوبل «جوسوئه آلساندرو جوزپه کاردوچی»

این شماره همراه با: هاکوپ بارونیان، منیر مهرریزی مقدم، کیانوش همتی، علی پاینده، لیلا غلامی ونوول، هانی نجم بیتا فتح‌الهی، کاوه سیدحسینی، آنی هوسپیان، زهره فرهادی، محمدعلی وکیلی، مرتضی فضلی، رضا معزی، رودابه سرمدی، رامین علیزاده سالطه، راضیه سلیمی، عبدالمجید پولادخانی، سمیه آمارلویی، سعید فائق آباسیانیک، عبدالله حسین، رابرت فراست، تولگا گوموشآی، غسان کنفانی، آنتوان چخوف، زبون نسا حمدالله، کورنلیوس ماتیوس، اشقاق احمد، کاترین بلیکنی، ماریون دیویس، نیل جوردن، ایان فلمینگ، ایساک یونانسیان، جوسوئه آلساندرو جوزپه کاردوچی، ها جین، انوره دوبا لزاک، فئودور داستایفسکی، خورخه لوئیس بورخس

«چوک» نام پرنده‌ای است شبیه جغد که از درخت آویزان می‌شود و پی‌درپی فریاد می‌کشد.
سردبیر: مهدی رضایی
مشاور: حسین برکتی

هیئت تحریریه

تحریریه بخش داستان

بهاره ارشدریاحی (دبیر بخش نقد، مقاله، گفتگو) فرزانه ولی‌زاده (دبیر بخش داستانک) گیتا بختیاری (دبیر بخش داستان) ریتا محمدی، غزال مرادی، شهناز عرش‌اکمل، محمود خلیلی، مصطفی بیان، سعید زمانی، مرتضی غیاثی، سیدعلی موسوی ویری، آنی هوسپیان، مرتضی فضلی، زهرا فرازاندام

تحریریه بخش ترجمه

پونه شاهی (دبیر بخش ترجمه)، اسماعیل پورکاظم سمیرا گیلانی، امیر بنی‌نازی، محمد عابدی، مریم نفیسی‌راد، حانیه دادرس

تحریریه بخش سینما و تئاتر

زهرا آذر (دبیر بخش سینما و تئاتر)، میلاد پرنیانی فرنوش رضایی درجی، مرتضی فلاحی

فعالیت های گسترده سیزده ساله کانون فرهنگی چوک و موسسه فرهنگی هنری خانه داستان چوک در یک نگاه، خانه داستان چوک، پایگاه فرهیختگان www.chouk.ir
شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک
telegram.me/chookasosiation
سایت آموزشی داستان نویسی و ویراستاری، اسطوره شناسی، تولید محتوا، داستان نویسی نوجوان و فیلمانه خانه داستان چوک
www.khanehdastan.ir
کارگاه های رایگان داستان و فلسفه در خانه داستان چوک
http://www.khanehdastan.ir/fiction-academy/free-meetings
دانلود ماهنامه‌های ادبیات داستانی چوک و فصلنامه شعر چوک
www.chouk.ir/download-mahnameh.html
دانلود نمایش صوتی داستان چوک
www.chouk.ir/ava-va-nama.html
نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک
www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html
فعالیت های روزانه، هفتگی، ماهیانه، فصلی و سالیانه کانون فرهنگی چوک
www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html
بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان
www.chouk.ir/honarmandan.html
اینستاگرام کانون فرهنگی چوک
instagram.com/kanonefarhangiechook
بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر
www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html
گزارش همایش روز جهانی داستان و تقدیر از استاد ر. اعتمادی
www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/15501-2019-02-14-22-43-17.html
گزارش و عکس‌های همایش«روزجهانی داستان » و تقدیر از «جمال میرصادقی»
www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/1115-2012-01-07-06-26-37.html
گزارش همایش «روزجهانی داستان» و تقدیر از «قباد آذرآیین»
www.chouk.ir/download-mahnameh/7-jadidtarin-akhbar/12607-2016-02-18-11-32-59.html
گزارش و عکس‌های همایش «روز جهانی داستان» و مراسم تقدیر از «فریبا وفی»
www.chouk.ir/download-mahnameh/7-jadidtarin-akhbar/13838-fariba-vafi.html
گزارش همایش «روز جهانی داستان کوتاه» با تقدیر از «ژیلا تقی‌زاده»
www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/14848-2018-02-12-08-31-27.html
گزارش همایش «روز جهانی ترجمه» و مراسم تقدیر از «مریوان حلبچه‌ای»
www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/14501-translate-day.html
گزارش همایش «روز جهانی ترجمه» و تقدیر از «محمد جوادی»
http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/15320-2018-10-12-15-57-07.html
گزارش جلسات ادبی- تفریحی کانون فرهنگی چوک
http://www.chouk.ir/download-mahnameh/7-jadidtarin-akhbar/12607-2016-02-18-11-32-59.html
کارگروه ویرایش ادبی چوک
http://www.khanehdastan.ir/literary-editing-team
کارگروه تولید محتوا
http://www.khanehdastan.ir/content-creation-team

صفحه ویژه مهدی رضایی، نویسنده، محقق و مدرس دوره ادبیات داستانی
http://www.chouk.ir/safhe-vijeh-azae/50-mehdirezayi.html
—
—
کانون فرهنگی چوک تریبون همه هنرمندان و حامی همه انجمن ها و کانون های فرهنگی است.این ایمیل توسط گروه گوگل کانون فرهنگی چوک برای شما ارسال شده است مدیران سایت ها و انجمن ها می توانند ازطریق این گروه گوگل به صورت
هفتگی یا ماهیانه فعالیت های کلی و آثار منتشر شده درسایت را به هزاران نفر اطلاع رسانی کنند . همچنان اطلاع رسانی ایمیل های فردی و وبلاگی قابل تایید
نیست از ارسال چنین ایمیل هایی خودداری بفرمایید

پیام خفاش ها

خفاش ها با انسان ها چه میکنند؟ همه جا در باره ویروس کرونا صحبت میشود و خفاش ها بعنوان عامل انتقال معرفی می گردند. واکنش های ما به خفاش متفاوت است. با شنیدن واژه خفاش بیدرنگ ما به فیلم های وحشتناک و کابوس های ترسناک فکر میکنیم و این وضع روانی در اجتماع ترس ونگرانی را رشد می دهد و خیال های هول انگیز را در ذهن برمی انگیزد. حال اگر بخشی از جامعه ها با خفاش در وحشت فرو میرود، در جغرافیای دیگری نقش خفاش ها تغییر میکند و آنها به مواد خوراکی تبدیل میشوند. چندی پیش گزارشی در تلویزیون نگاه میکردم در باره یک بازار مواد غذایی در چین، جایی که بشدت آلوده و کثیف بنظر میامد و خفاش ها و موشهای بریانی به سیخ کشیده شده برای غذا بفروش میرسیدند. گزارش دیگر از کنگو نگاه کردم که افرادی چند، خفاش پخته شده را به دندان گرفته بودند و از لذت آن سخن می گفتند. خفاش، کابوس ما و یا غذای ما؟
حال رابطه کرونا با خفاش، این جانور پستاندار چیست؟ در جهان بسیاری از آزمایشگاه ها در جستجوی شناخت ویروس کرونا و داروهای درمانی و واکسن می باشند. در دوره های گوناگون ویروس های مختلف به جامعه انسانی حمله برده اند و این آزمایشگاه ها در سال میلادی ۲۰۰۳ اپیدمی «سراس» و در سال ۲۰۱۲ ویروس «مرس» را مورد بررسی و مبارزه قرار دادند. تب «ابولا» در ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ تعداد ۱۱۰۰۰ نفر را در کنگو کشت و به همین خاطر در ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ در انگولا نیز تعداد بیشماری کشته شدند. افزون بر آن، ویروس «نیپاه» در سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ در مالزی و سنگاپور و بنگلادش تلفات انسانی زیادی ببار آورد و ویروس «هاندرا» تعداد زیادی را در استرالیا کشت. موج به موج، ویروس ها به جنگ خود ادامه میدهند و هم اکنون، ایپدمی کرونا میلونها نفر را بیمار ساخته، انسانهای بیشماری را نابود کرده و بمثابه یک پاندمی در وسعت جغرافیایی پنج قاره ایی عمل میکند و گفته میشود که این پاندمی خطرناک از منشا حیوانی خفاش میباشد.
دانشمندان در تجربه و آزمایش خود دریافته اند که خفاش ها بر خلاف انسان، با این ویروس مقاوم باقی میمانند حال آنکه با همین ویروس انسان بیمار شده و حتا جان می بازد. یک گروه تحقیقاتی امریکایی به سرپرستی «مراسی گلداشتین» از دانشگاه کالیفرنیا دیویس و «سیمون آنتونی» از دانشگاه کلومبیا در سال ۲۰۱۷ میلادی در نشریه «تحول ویروسها» نتایج یک مجموعه بررسی های تطبیقی را منتشر میکنند. نتیجه آزمایش های چنین است: از میان ۱۲۳۳۳ خفاش آزمایش شده ۱۰۶۵ خفاش دارای تست مثبت کرونایی بوده و دارای کرونا ویروس بوده اند. از میان ۳۴۷۰ میمون فقط ۴ عدد با تست مثبت بوده، از میان ۳۳۸۷ جونده فقط ۱۱ عدد دارای تست مثبت بوده و از میان ۱۱۲۴ انسان فقط ۲ نفر آلوده و بیمار و دارای ویروس بوده اند. این پژوهشگران می گویند بنابراین ۹۸ درصد کرونا ویروس ها از خفاش ها ناشی شده اند. در همان دوره، یک گروه دیگر به سرپرستی «پیتر داسزاک» از دانشگاه کلومبیا در مقاله خود در نشریه علمی «طبیعت» در مورد «زونوس عفونتی» به نتیجه مشابه میرسد و خفاش ها را عامل اصلی انتقال ویروس ارزیابی میکند. حال «مریادگ لوگوئل» متخصص بیماری های عفونتی از دانشگاه شهر «کان» فرانسه برآنست که اینگونه پژوهش بسیار پیچیده است زیرا بیش از ۱۳۰۰ نوع خفاش وجود دارد. او می افزاید آنچه با قدرت میتوان گفت اینستکه برهم خوردن وضع زیست محیطی خفاش ها، بهم خوردن سیستم های حفاظتی و زندگی آنها و بهم ریختن اکوسیستم خفاش ها، نقش موثری در اشاعه ویروس داشته است. زمانی که آشیانه ها و محل زندگی خفاش ها در جنگل ها و غارها و بناهای قدیمی تخریب میشود و تجمع خفاش در نقاط همیشگی بهم ریخته میگردد، آنها پراکنده شده و ویروس ها را به نقاط گوناگون انتقال می دهند و بالاخره ویروس ها را متنوع تر و مقاوم تر میسازند.
برای یک گروه تحقیقاتی ایرلندی به سرپرستی «اما تیلینگ» از دانشگاه کالج دوبلین در یک مقاله تحقیقاتی که در ۲۰۱۷ در مجله «آکت» منتشر شد مسئله کرونا ویروس و عملکرد شش ها و سیستم تنفسی مورد بحث است. این گروه برآنست که با حمله کروناویروس به بدن انسان، ارگان تنفسی یعنی شش ها برای مقابله با ویروس متورم شده و مقاومت اعضای بدن ناتوان شده و تخریب میگردد. خستگی و تخریب شش ها منجر به مرگ انسان میشود حال آنکه خفاش ها با وجود ویروس در بدن نمی میرند و سلامت هستند. نتیجه این تحقیق اینستکه در حالت سخت بیماری، بویژه نزد گروه های سنی بالا، باید به کمک بدن انسان شتافت و با لوازم تنفسی پزشکی به شش ها اکسیژن رساند تا مقاومت بیمار زیادتر شود. این ویروس دو واکنش متفاوت در بدن انسان و در بدن خفاش دارد. برای انسان بیماری و مرگ و برای خفاش ادامه زندگی.
خفاش ها از میلیونها سال است که زندگی را با ویروس بشکل طبیعی انجام میدهند و حمله ویروس منجر به فرتوت شدن دستگاه تنفسی خفاش نمیشود. همین گروه تحقیقی ایرلندی در مقاله دیگری در نشریه «طبیعت، اکولوژی و تحول» در سال ۲۰۱۹ مطرح میکند چرا در مقابل ویروس، خفاش ها دستخوش ضعف و پیری و نابودی نمی شوند؟ مقاله می نویسد زیرا خفاش ها در خود نوعی «ژن حفاظتی» بوجود آورده اند که مانع تورم شش ها و مانع مشکل تنفسی می گردد. حال راز این مقاومت چیست؟ برای «کارا بروک» از دانشگاه برکلی آمریکا توضیح در نوع «پرواز فعال» خفاش است زیرا او در زمان پرواز خود متابولیسم را ۱۵ برابر نسبت به زمان استراحت افزایش میدهد حال آنکه جوندگان ۷ برابر و انسان ۳ برابر متابولیسم را افزایش میدهند. این مکانیسم در نزد خفاش منجر به کاهش استرس شده و عمر آنها را طولانی تر نموده است. بنابراین مقاومت سلولی آنها نتیجه نوع «پرواز» آنهاست. حال نتیجه دیگر این وضع ژنتیکی خفاش اینستکه ویروس موجود در بدن خفاش سرسخت تر شده و زمانی که ویروس از طریق خفاش به بدن انسان می رسید، با قدرت عمل کرده و منجر به مرگ انسان می شود.
نکته آخر اینکه علیرغم تمام این بررسی ها همیشه باید دقت داشت که اقدامهای انسانی و یک اشتباه انسانی میتواند خطر مهلک بوجود آورد. این فرضیه که در مورد کرونا، این «خبر» که یک آزمایشگاه علمی چین و فرانسه در یوهان دچار خطا شده است، باید بطور جدی مورد تحقیق بین اللملی قرار گیرد.

تعادل طبیعت، شرط زندگی

نظام تولید و اقتصادی پیوسته کسب سود حداکثر را مورد توجه قرار داده و به اکوسیستم ها آسیب رسانده است، کیفیت هوا و اقلیم را تخریب نموده و منجر به گرمایش زمین شده است. امروز یکبار دیگر با تعرض کروناویروس نتایج این ویرانگری را می بینیم. انسان با تخریب تعادل طبیعت بازنده است.
تعادل محیط زیست را نباید بهم زد. در طول تاریخ ویروس های مختلفی آمده اند ولی تشدید نابسامانی زیست محیطی خطر افزایش ویروس ها را بالا می برد. بنابراین باید توجه داشت که در دنیای جهانی شده امروز بهم خوردگی محیط زیست خفاش ها و نزدیکی بیش از پیش خفاش های آلوده به محیط انسانی، خطر را بسرعت همه جا پخش می کند. وقتی انسان با جاده کشی و ساختمان سازی و ویلا سازی و قطع درختان بیشمار در مناطق جنگلی و گیاهی، لانه های طبیعی خفاش را تخریب میکند، تعادل زیست محیطی را بهم میریزد. زمانی که انسان به شکار خفاش میرود و آنها را پراکنده میکند و یا خفاش های آلوده را به بازار غذایی میاورد و مصرف میکند، نه تنها خفاش ها ویروس های حامل بیماری را بطور وسیع پخش میکنند، بلکه افزون برآن خفاش ها را در شرایطی قرار میدهد تا ویروس بیشتری از خود تولید کنند. از نظر پژوهشگران سیستم شکار و فروش حیوانات وحشی را باید کنترل نموده و ممنوع ساخت. بعلاوه باید شیوه و نوع زنجیره انتقال ویروس به انسان را مورد تحقیق دقیقتری قرار داد. چنین تحقیقات می طلبد تا گروه های بین المللی پژوهشی با یکدیگر همکاری نزدیک داشته باشند و از بودجه کافی برای پروژه های مهم و میدانهای تحقیقی لازم برخوردار باشند. درک سیستم دفاعی ارگانیسم خفاش میتواند راه های جدیدی را برای مقابله با ویروس های ناشناخته تازه باز کند.
بدین ترتیب نباید در پی کشتن خفاش بود بلکه باید فهمید چگونه این جانور مقاومت خود را در برابر ویروس افزایش می دهد و همین امر میتواند راههای جدیدی برای سلامتی انسان و حفظ او در برابر ویروس های ناشناخته باشد. هر عضوی از این طبیعت بزرگ دارای یک فونکسیون معین میباشد. ما باید همزیستی با طبیعت را پیشه کنیم زیرا خود جزو طبیعت هستیم. انتشار گازهای خطرناکی که به گرمایش زمین منجر میشود، تخریب جنگل و آلوده کردن آبها که بستر زندگی را ویران میکند، تولید انبوهی که در تضاد با کیفیت سلامتی است، مصرف انرژی فسیلی در اقتصاد جهانی که آلودگی ها را دامن می زند، همه و همه عوامل تخریب جهان و زندگی هستند. ما دارای راه حل هستیم. باید از این دور ویرانگری خارج شد.

فلسفه طبیعت و آینده ما

فرانسیس بیکن یکی از فیلسوفانی است که بطور جدی به طبیعت نگاه میکند و بر روش تجربی مدرن تاکید میکند. او برآنست که شناخت ما، از تجربه با طبیعت ناشی شده و ما تفسیر خود را به آن تحمیل میکنیم. برای او علوم طبیعی دربرگیرنده علم ستاره شناسی، علم اندازه گیری، علم شیمی، علم کشاورزی، علم پزشکی و علم تجربی است. بیکن متاثر از ارسطو و ابن سینا بود. اسپینوزا میگفت طبیعت جلوه ها و صفات مختلف دارد ولی این جلوه ها از یک هستی برمیخیزد. کانت نیز میگفت طبیعت یعنی زندگی چیزها که برپایه قوانین اونیورسال تعیین شده اند. لوی اشتراس نیز میگفت طبیعت همه آن چیزی است که از طریق بیولوژیکی به ما به ارث رسیده است. تمام فیلسوفان اکولوژیست مانند هانری داوید، فلیکس گاتاری،آندره گورز، ژاک الول، هانس ژونس، سرژ موسکویچی، ادگارمورن، و دیگران بر اهمیت ساختاری طبیعت اصرار ورزیده و یادآور مسئولیت انسان در حفظ طبیعت و زندگی انسانی می شوند. برخی بینش های فلسفی رازگرا و عرفانگرا هستند و در طبیعت راز آسمانی و قدسی می جویند و این بینش ها متاثر از الهیات و متافیزیک بوده و گاه خود را «پست مدرن» میخوانند. برخی بینش های فلسفی علم گرا هستند و بر خردگرایی و کنترل زندگی با تکنیک و ریاضیات تاکید می ورزند. برخی دیگر از بینش های فلسفی به خردگرایی نقاد و هماهنگی دانش ها و هوشمندی جمعی انسان و مناسبات ارگانیک انسان و طبیعت، معتقد میباشند. در عرصه ارزش های اخلاقی و حقوق بشر این دو بینش آخری همگام بوده و آزادی طلبی و خودمختاری انسان از نتایج آن است.

در جامعه ایران به لحاظ استبدادگرایی و دین گرایی، آسیب دیدگی گسترده ای موجود است و مردمان بسیاری دستخوش ازخودبیگانگی و مسخ زدگی فرهنگی هستند. در این جامعه راسیونالیسم آلوده به دینگرایی مزمن و پاتولوژیک میباشد. رسالت حاکمیت سیاسی در ترویج آخوندیسم و منحط ترین خرافه های قرآنی و شیعه گری میباشد از یکسو و از سوی دیگر توده های بسیاری در این ایدئولوژی مذهبی مصلوب شده اند و میان قدرت و توده، نخبگان سیاسی و روشنفکری فراوانی هستند که گنداب دینی آنها را آزار نمی دهد. در همین زمانه کرونا، می بینید که بازار خرافه بشدت رایج است و در شرایطی که امامزاده های دروغین و ورشکسته ناتوان از شفا هستند، در محیط پزشکی مانند بیمارستان ها، غذای امام رضا و شلوار آیت الله خمینی بمثابه امور مقدس عرضه میشود و تکنیسین های حاضر متاثر از روضه خوانی گریه میکنند.
جامعه ما نیازمند دانش و فلسفه و نقد دین است. خفاش ترسناک نیست. آنچه هولناک است ابعاد و عمق خرافه دینی در جامعه است. ما نه تنها باید شناخت علمی به خفاش ها و ویروس ها و کل طبیعت داشته باشیم، ما نه تنها باید فلسفه و فرهنگ خردگرایی را رواج دهیم، بلکه باید دین اسلام و شیعه گری و خرافه های روزمره در ذهن مردم را به انتقاد کشانده و زمینه استقلال روانی و فکری شهروندان را تقویت نموده و ایدئولوژی دینی را هرچه بیشتر به انزوا بکشانیم. ما اگر میخواهیم دوره کرونایی به نتایج مثبتی منجر گردد، باید نقد دین را بطرز بیسابقه به فرهنگ رایج تبدیل کنیم.
جلال ایجادی
جامعه شناس دانشگاه فرانسه

۱۶ فروردین ۱۳۹۹

به: سازمان بهداشت جهانی

سازمانهای حقوق بشری

ما امضاء کنندگان زیر، به عنوان گروهی از فعالان سیاسی، اجتماعی و حقوق بشری در ایران، درخواست کمکهای فوری و اضطراری برای جلوگیری از پیشرفت روزافزون ویروس کرونا در میهن خود را داریم که به باور ما تا مدت زیادی ادامه خواهد داشت. به دلیل کمبودهای مزمن امکانات بیمارستانی، ابزار و داروهای پزشکی و بهداشتی و کادر درمان، شمار زیادی از مردم ایران روزانه دچار این بیماری می شوند.

سوء مدیریت، ناکارآمدی و فساد ساختاری در جمهوری اسلامی باعث گسترش سریع ویروس کوید-۱۹ در کشور شده و ایران را به یکی از مراکز بیماری در جهان تبدیل کرده است.

در چنین شرایطی هم میهنان عزیز مسئولانه، داوطلبانه و خیرخواهانه به کمک کادر درمان و مدافعان سلامت می شتابند و دریافت و نظارت بر توزیع کمک ها را هم بر عهده میگیرند. از کلیه ایرانیان داخل و خارج کشور نیز که داوطلب کمک به رفع این فاجعه ملی و پیامدهای آن هستند، درخواست کمک داریم.

برای رساندن بهنگام کمکها و متناسب با اولویت ها پیشنهاد میشود نمایندگان پزشکان، پرستاران، کادر درمان، سازمان های مردم نهاد مستقل، نیکوکاران، نمایندگان سازمانهای مردم نهاد صنفی و نیز مددکاران اجتماعی که تجربه و صلاحیت علمی کار تیمی را داشته اند به ما بپیوندند تا با سازماندهی و برنامه ریزی منسجم اهداف زیر را پیگیری نماییم:

یک: کمکها توسط حسابرسان رسمی نظارت دقیق مالی خواهد شد.

دو: بیماران مبتلا و خانواده های آنان، سربازان، زندانیان، زنان بی سرپرست، کارگران بیکار و کسانی که به اجبارشغل خود را از دست داده خانه نشین شده هیچگونه درآمدی ندارند و کودکان بی سرپرست توسط تیم نامبرده شناسایی، رتبه بندی و برپایه اولویت و مقدار کمکهای رسیده به یاری آنان می شتابیم.

سه: امضا کنندگان این نامه یک “کمیته امداد ملی” منتخب را با حضور نمایندگان سازمان های مردم نهاد نظیر سازمان نظام پزشکی زیر نظر سازمان بهداشت جهانی تشکیل میدهند که اعتماد جهانی و ملی حاصل شود و جلوی نفوذ فساد حکومتی گرفته شود.

محمد حسین آقاسی، حمید آصفی، شهلا انتصاری، داود هرمیداس باوند، گیتی پور فاضل، عیسا خان حاتمی، مهدی خزعلی، کورش زعیم، حشمت طبرزدی، اسماعیل مفتی زاده

رونوشت: ملت بزرگ ایران (هموطنان داخل و خارج از کشور)

در چنین شرایطی ما درپی درخواست کمکهای فوری از سازمان بهداشت جهانی، سازمانهای بین المللی، امداد رسان، حقوق بشری و همچنین ازشما ایرانیان داخل و خارج هستیم و می خواهیم که با “کمیته امداد ملی” در شرف تشکیل در ارتباط مستقیم باشید.

سوم آوریل ۲۰۲۰م تهران- ۱۵ فروردین ۱۳۹۹،

فهرست پشتیبانان:

پروفسور سید حسن امین، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، محمد اویسی، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، عباس پالیزدار، مسئول کمیته تحقیق و تفحص مجس از قوه قضائیه، حمید بی آزار، اتحاد دموکراسی خواهان ایران، حسین ذوالفقاری، مهستان جبهه ملی ایران – سامان ششم، علی رشیدی، عضو هیئت رهبری جبهه ملی ایران – سامان ششم، اشکان رضوی، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، حسین زادعیسا، جنبش آزادیبخش مردم ایران – جاما، شاهین سپنتا، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، علی شجاع، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، دکتر حمید شمس، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، نظام الدین قهاری، جنبش آزادیبخش مردم ایران – جاما، محمد کریمی (زندانی سیاسی-جبهه ملی ششم)، ناصر کمیلیان، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، بیژن گل افرا، عضو حزب نهضت آزادی، سعید محمدی، جبهه ملی ایران-سامان ششم، مسئول شاخه شیراز، نرگس منصوری (از ۱۴ تن امضا کننده کناره گیری علی خامنه ای)، مجتبی موسوی، عضو شرای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، فتح الله نجاتی مازگر، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – سامان ششم، علی نظری، نماینده ادوار مجلس و مسئول روزنامه مستقل

مقدمه: نگاه ها در دوران کرونایی

جهان سخت درگیر اپیدمی ویروس کرونا است. این اپیدمی همه انسانهای گیتی را به واکنش واداشته و پزشکان و سیاستمداران و دانشمندان و اقتصاددانان و جامعه شناسان و روانکاوان و روانپزشکان را به چالش بیسابقه کشانده است. در جامعه شناسی گفتاری وجود دارد در باره «داده کامل» و آن بمعنای پدیده ای است که دارای پیچیدگی گسترده و همه جانبه می باشد. امروز واژه «کرونا» همان داده کامل است که جهانی از پدیده ها را در برابر ما میگشاید: ویروس های ناشناخته، سلامتی و بهداشت انسانها، سیاست دولت ها، سامان درمانی کشوری و جهانی، ویرانگری زیست محیطی، اقتصاد جهانی شده، بستگی ها و پیوندهای تنگاتنگ انسانها در جهان، دین و دانش و بیماری ها، الگوی مدیریت خانواده و جامعه، مدیریت جهانی کشورها، سازماندهی کار و تولید و مصرف، همبستگی همه انسانها در برابر خطرهای فراگیر، بافت اجتماعی شکننده و روان های آسیب دیده، رابطه انسان و طبیعت، مسئولیت بازیگران، خودپرستی افراطی و بسیاری پدیده های دیگر در همین کرونا جمع شده اند.

هم اکنون باید از یکسو شرایط تاریخی پیدایش کروناویروس را شناخت، آسیب ها را ارزیابی علمی نمود و پرسش های زیر را مورد توجه قرار داد: عوامل آفریننده این اپیدمی کدامند؟ چرا از چین آغاز شد؟ چگونه به کشورهای دیگر انتقال یافت؟ سیاست مقابله جوئی با این اپیدمی چگونه بود؟ کدام عوامل رشد تند این اپیدمی را آسان نمودند؟ کدام سیاست موثرترین مقابله را سامان داد؟ از سوی دیگر باید در باره پی آمدها و فرجام این دوران کرونایی فکر کرد و برای آینده طرح ریخت. این رویداد بحران زا چه نتایجی برای سیاست و اقتصاد و جامعه و فرهنگ و محیط زیست و دیپلوماسی و انسان و اخلاق بوجود می آورد؟ این رویداد تراژیک آیا می تواند عادت های کهنه و خرافه های دینی مزمن و رفتارهای تربیتی و اجتماعی سرسخت را به عقب براند و منجر به زایش کردارهای تازه شود؟

با این بحران، ما در پایان «جهانی شدن» اقتصاد نیستیم ولی مدیریت و تقسیم کار تولیدی و صنعتی شیوه دیگری را می طلبد. برای نمونه اگر همه جهان برای ماسک های بهداشتی و برخی داروها و آنتی بیوتیک ها به چین وابسته بماند، در تنش های خطرناک دیگر، آسیب های انسانی و زیانهای کشوری چگونه قابل مهار میباشند؟ این اپیدمی در هجوم خود به ساختار جمعیتی، از افراد سالخورده و گروه های حساس اجتماع تعداد زیادی قربانی میگیرد، حال چگونه سیاست بهداشتی در کشورها را باید تنظیم نمود تا از سیاست «مالتوسی» بدور باشیم؟ با توجه به سرعت بحرانهای بعدی و آسیبهای اجتماعی، چگونه دولت رفاه خود را باید دوباره تعریف کند؟ بطور مسلم اقتصاد بازار بنیاد لازم است ولی نقش دولت در اجتماع و اقتصاد چگونه دقیقتر می شود؟

از سالهای هفتاد میلادی ربات ها و تکنیک های اتوماتیک و الکترونیکی جای مکانیک را گرفتند و صنایع و تولید مدرن شدند و سپس از سالهای دو هزار میلادی با دانش سیستم های هوشمند و شبکه جهانی اینترنت، یک دوران تاریخی تازه در علوم و فناوری و شیوه فکر و رفتار انسان آغاز شد. هم اکنون با اپیدمی کرونای جهانی، یک جهش بزرگ در همین زمینه آغاز شده است. در بستر همین تکنولوژی های ساختار ساز، سازمانها و بنگاههای اقتصادی، نهادهای پژوهشی و نهادهای آموزشی و دانشگاهی، نظام پیام رسانی و خبر دهی و خبر گیری، نظام پزشکی و الگوی تشخیص بیماری و اقدامهای درمانی، سیستم بازرگانی و شهرسازی، ارتباط میان انسانها و تاثیرگذاری بر مغز، الگوی خانواده و پرورش فرزندان، رفتار و کردار سکسی و مناسبات عاطفی، همه و همه در حال تجربه تغییر های آشکار و پنهان هستند. کرونا عامل شتاب در تاریخ است.

اینگونه پدیده ها و تغییرها بصورت های گوناگون در همه جامعه های بشری خود را نشان میدهند. ولی نگاه جامعه شناختی می طلبد تا به عمق برویم. در ضمن در برخی کشورها ویژگی های اساسی دیگری وجود دارد که باید مورد بررسی علمی قرار گیرند. بعنوان نمونه ایران دارای حکومتی دینی و استبدادی و طرفدار تبعیض سیاسی و دینی و اجتماعی و جنسیتی است. این حکومت، ویرانگر منابع طبیعی است و عامل مهمی در افزایش گرمایش زمین بشمار می آید. این حکومت دارای ذاتی دینی بوده و بناگزیر با اشاعه شیعه گری و خرافه های قرآنی، گرایش های خردگرا و خودمختارانه شهروندی را فلج کرده و تخریب میکند و روند سکولاریزاسیون در اجتماع را کند میکند. حمله کرونا در جامعه ما از طریق همین دستگاه حکومتی و دینی میسر می گردد. قم، شهر مظهر شیعه گری، شهر شفا دهنده و شهری که به بهشت راه دارد، به دروازه ورود کرونا و ماشین مرگ در ایران تبدیل میشود.

ما در یک دوره تاریخی جهانی شده قرار داریم. بینش ناسیونالیستی و محلی گرا نامناسب است و همکاری فشرده و پویای جهانی لازم است. آنتروپولوژی کنونی انسان را تعریف کنیم. پرسش بزرگ فلسفی این دوران کدامست؟ رابطه اقتصاد و اکولوژی چه باید باشد؟ این بحران دردناک در جهان و ایران همه را متاثر کرده و خواهد کرد. برخی تاثیرها زودگذر و برخی چه بسا پایدار باشد. قدرت سودپرستی افراطی و قدرت عادت در جامعه، میزان تاثیر را تعیین خواهد کرد. حال چگونه جامعه ما به دوره کرونایی وارد شده و آسیب های ناشی از آن کدامند؟ قدرت سیاسی ترجیح میدهد مردم با کرونا کشته شوند تا شورش امکانپذیر نشود. کار شهروندان ایرانی در بستری از اضطراب چگونه مقاومت و چگونه زندگی میکنند؟ آخوند و نواندیش دینی کدام استراتژی را برای اجتناب از فروریزی باورهای دینی بکارخواهند گرفت؟ شهروند ایرانی با خرافه های دینی هزار ساله چه خواهد کرد؟ فیلسوف و جامعه شناس و روشنفکر چه نقد جدیدی در باره از خودبیگانگی ارائه داده و کدام فرهنگ را در جامعه گسترش خواهند داد؟ اثرات اجتماعی این دوره بر جامعه و روان انسان چه خواهد بود؟ نخبگان ایرانی چه نگاهی به جهان کرونایی و پساکرونایی دارند؟

بدنبال چنین پرسش هایی بود که از شماری از شخصیت های ایرانی، از میان همه گرایش های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و دینی، پرسیدم: در این دوره کرونایی حس شما چیست؟ پرسشی باز، ولی پاسخ هایی پربار بدستم رسید. نظرهای ارائه شده، در این مجموعه ای جامعه شناختی پیش روی شما، محصول این پرسشگری است. ما نیازمند تبادل نظر هستیم، ما به کارشناسی های یکدیگر احتیاج داریم، ما باید حس و شناخت خود را به اطلاع دیگران برسانیم. اگر قرنطینه ما را از یکدیگر دور میکند، این پرسش و نظر دهی شخصیت های ایرانی و ارائه این پاسخ ها، ما را برای تبادل نظر در کنار یکدیگر قرار میدهد.

یاد آوری چند نکته مهم در مورد این گردآوری و انتشار آن در اینجا:
یکم، اکثریت قاطع شخصیت هایی که این پرسش را دریافت کردند پاسخ خود را ارسال داشتند. از تمام پاسخ دهندگان متشکرم.
دوم، به همگی گفتم ۱۰ خط بنویسید. ولی پاسخ ها بلند و کوتاه شد و من حق نداشتم نوشته ها را تغییر دهم. همه نوشته ها بدون دستکاری و به ترتیب دریافت، خدمت شما عرضه می شود. شمار ۵۲ نوشته در این کتاب، جُنگی از افکار برای امروز و سندی برای فرداست. هر نوشته با یک شماره از نوشته دیگر جدا شده است.
سوم، برای اینکه این جُنگ یا مجموعه، با سرعت پخش شود، در سایت های خبری منتشر میشود. امید است انتشار این مجموعه بشکل یک کتاب نیز میسر گردد و اگر کسی بتواند این کار را انجام دهد، پیشاپیش به سهم خود سپاسگزاریم و روشن است که اگر درآمدی حاصل شد به کنشگران اجتماعی و زیست محیطی در ایران تعلق میگیرد.
چهارم، این جُنگ زیباست، زیرا نگاه های گوناگون را بنمایش می گذارد. هر شخصیت با توجه به حساسیت و بینش خود دوره کرونایی را بطور کوتاه ارزیابی میکند و با حس خود ژرفای یک تراژدی را بازگو میکند.
پنجم، هرکسی میتواند محتوای این جُنگ افکار را تحلیل کند و ویژگی های آنرا مشخص سازد. این جُنگ در برگیرنده حس ما در زندگی امروز و اندیشه هایی برای آینده ماست.

جلال ایجادی
جامعه شناس و زیستبومگرا، دانشگاه فرانسه
۰۸/۰۴/۲۰۲۰

نامهای نویسندگان:
اسماعیل نوری اعلا، الهیار کنگرلو، منوچهر رزم آرا، پیروز مجتهدزاده، نستور رخشانی، حنیف حیدرنژاد، ایرج ادیب زاده، حسین دولت آبادی، مهین میلانی، مرتضا رفیعی، محمدرضا شاهید، شکوه میرزادگی، ناهید حسینی، هادی خوجینیان، مهرداد بران، سیروس ملکوتى، بیژن افتخاری، حسن نایب هاشم، نیره انصاری، ف. م. سخن، جمشید فاروقی، علی لیمونادی، مجید اژنگ، فریدون خاوند، محسن بنائی (مزدک بامدادان)، حمید فروغ، بهزاد کشاورزی، منوچهرنامور آزاد، حمیدرضا جاودان، فرهنگ قاسمی، نوشابه امیری، میرزاآقا عسگری مانی، مهدی اصلانی، فریدون احمدی، حسین لاجوردی، حسن مکارمی، ثریا ندیم پور، شهلا شفیق، عطا هودشتیان، جمشید اسدی، بهروز بیات، مسعود نقره کار، انور میرستاری، عبدالله مهتدی، مهرداد درویش پور، نادر وهابی، عبدالستار دوشوکی، مسعود فتحی، اسماعیل وفا یغمائی، علیرضا مناف زاده، هوشنگ اسدی، محمد جلال چیمه (سحر)

۱

«ویروس کرونا» یک پدیدهء عادی و طبیعی است، اما «بحران جهان گستر کرونا» پدیده ای مرگبار است: حاصل دروغگوئی، نیرنگ، بی تفاوتی نسبت به جان آدمی، و سوء استفاده از موقعیت هائی که از دل نهادهائی برخاسته از شریف ترین آرزوهای بشری و، در عین حال، گمراه کننده ترین راه حل های ظاهراً علمی آن، برآمده است. اما در چشمی «آینده نگر» این واقعه مژدهء جانگداز فرارسیدن عصری نو نیز هست؛ عصر مذهب و خرافات زدائی؛ عصر عقب نشینی جریان لجام گسیختهء جهانی شدن و اندیشیدن به آلترناتیوهای منطقی تر و انسانی تر آن؛ عصر آگاه شدنی سازنده نسبت به خطرهای ناشی از فرارسیدن گریزناپذیر «دهکدهء جهانی». کرونا شبیه زایمان است: انسان آینده از دل همین چرک و خون و درد بیرون می آید تا شاید جهان دردگرفتهء ما را به دندهء نیک اش بگرداند؛ چرا که انسان از ظلماتی خطرناک تر از این ها بیرون آمده و به عصر روشنائی پا نهاده است. من در عمر خود بارها این تحول بسوی بهتر شدن را تجربه کرده ام.
اسماعیل نوری اعلا
شاعر، نویسنده و فعال سیاسی

۲

کرونا بسیاری از تحولات اجتماعی را از قبیل عدم قابلیت مذهب در حل مشکلات ، صداقت مراجع دینی، جایگزینی خرافه های فرهنگی مانند اسفند دود کردن و نظر گرفتن برای دفع بلا را تسریع بخشید. همچنین لزوم پرداختن به صنایع ساختن دستگاههای پزشکی مانند ونتیلیتور بجای غنی سازی اورانیوم را به صدر توجهات ملتها قرار داد. بعلاوه تهدیدی که ناگهان به همه نشان داد در زمان نزول بلایای عظیم ثروتمندان و فقرا به یک اندازه در معرض آسیب قرار دارند و انباشت ثروت‌های افسانه ای به هیچوجه به نجات جان دارندگان آن ثروت‌ها کمک نمیکند و استفاده بهینه از ثروتشان همانا سرمایه گذاری بر روی علم و اشاعه آن است. این امر عواقب و آثار بسیار‌مبارکی در آینده خواهد داشت.
الهیار کنگرلو
استاد دانشگاه در رشته فیزیک و عصب شناسی

۳

دوست گرامی جناب دکتر ایجادی با عرض ارادت و سپاس حضورتان اتفاق غیر منتظره پاندمی کرونا ویروس در هزاره سوم ورق جدید و سرنوشت سازی را برای بشرییت و دنیاابا عواقب اجتماعی و اقتصادی در ابعادی وسیع اغاز نموده است.بدون تردید میتوان نظر داد که دنییائی قبل از این پاندمی وجود داشت و دنییای دیگری بعد بوجود خواهد امد. جنب دکتر اجتماع مصرفی با ریخت و پاش که از ۱۹۵۰ ببعد بوجود امد از هر نظر بپایان رسیده.ازدیاد جمعییت به بیش از هشت میلییارد در اطراف ۲۰۳۰ و انقلاب نومریک روابط اجتماعی و انسانی را بطور کلی دگر گون نموده است. از نظر پزشگی صرفنظر از اینکه کورونا ۱۹ بمراتب قدرت ایذا ئیش و امکان انتشارش بسیار بالاست ولی بر خورد مسئولین اجرائی ممالک با ای خطر پاندمیک بسیار حیرت انگیز است.
در نظر بگیرید که پاندمی گریپ اسپانیایی در ۱۹۲۱ بیش از یک میلیون تلفات داشت و هر سال در فرانسه جنابعالی شاهد هستید که در حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر فوت میکنند سه سال پیش گریپ «ان هاش ان ۱» نزدیک ۳۰۰۰ تلفات داشت. و جناب ایجادی بزبان بی زبانی و قاصر اردتمندتان در بوجود امدن این حادثه وخیم و خطرناک بسیار عواملی نه کمتر وخیم و خطرناک تر و احتمالان یک برخورد نظامی سوم جهانی قابل پیش بینی است. ارادتمندتان.
منوچهر رزم آرا

۴

چه می شود گفت جز اینکه در این شرایط کسی قدرت در ابرقدرت جهانی امریکا را در دست دارد که نه تنها کمتیرن ارزشی براب محیط زیست و صلح و ثبات جهانی ندارد بلکه حتی در بحث های مربوط به بحران جهانی کرونا هم از سر عقده و تبلیغات سیاسی حرف می زند و عشق می کند که اپیدمی ویروسی کرونا را “بیماری چینی” نام دهد – چه جای تاسف است که چه کوته فکرانی بر بلندتریم سکوی مدیریت امور جهانی تکیه زده اند.
پیروز مجتهدزاده
استاد دانشگاه

۵

برای نخستین بار در دوران زندگی ام به یک دلهره جهانی پی بردم و چنین می اندیشم که من در این سهش (حس) تنها نیستم. ترس آدم از آدم در گستره جهانی با فراگیری یک ویروس وشمار مردگان در پهنای کره زمین تا بامروز ۶۰ هزار و بیش از یک میلیون بیمار گرفتار. در این میان حکومت اسلامی ایران و چین برخوردی سیاسی به این پیشامد نا گوار داشته اند ؛ بویژه جمهوری اسلامی که ارزشی برای جان شهروندان ایران نمی گزارد. در این میان سفره ناتوانی دو بینش دینی(خرافه ها در دین‌ها ) و سیاسی سرمایه پرستانه بر چیده شد. باشد که آینده آدم‌ها و نگاهشان در رفتار درست با یک دیگر و با زاستار (طبیعت) دگر گون شود و نادرستی ها به کناری خواهند رفت؛ به امید آن روز اگر نگاه خوش بینانه ای به آینده بیفکنیم.
نستور رخشانی
هنرمند نقاش

۶

بیماری کوئید ۱۹ یا به زبان عمومی کُرونا، نشان داد که بشر تا کجا هنوز در برابر طبیعت آسیب پذیراست و می تواند غافلگیر شود. آیا کرونا حاصل ناسازگاری بشر با طبیعت و از دست رفتن توازن بین انسان و زیاده خواهی هایش از یک سو و استثمار و نابودی طبیعت از سوی دیگر می باشد؟ این را تحقیقات آینده دانشمندان نشان خواهد داد. آیا غافاگیری کشورهای مختلف نشان از عدم نبود یک سیستم کارآمد و به روز شده تامین اجتماعی و تامین بهداشت است؟ در برخی کشورها مانند سنگاپور و کره جنوبی کرونا به سرعت به کنترل درآمد، حال آنکه در بخی کشورها همچنان بی محابا قربانی می گیرد. در یک کلام، کرونا نظم سیاسی- اجتماعی- اقتصادی زمانه ما را به هم زد و بعد از جنگ جهای دوم بیشترین چالش ها را با خود به همراه آورده است. تازه، پس لرزه های بعدی آن در زمینه بیکاری، فقر و بسیاری نابسامانی های اقتصادی- اجتماعی دیگر هنوز در راه است. بشر به مدد علم بر کرونا پیروز خواهد شد و خرافات و مذهب، بازنده از آن بیرون خواهد آمد. اما رابطه انسان با خود و نگاه او به جهان و هستی نیز تغییر خواهد کرد. کرونا همانقدر که اکنون یک چالش جدی است که انسان ها را به کام خود می کشد، می تواند به فرصتی برای دیدن همدیگر وعشق و محبت به انسان و طبیعت تبدیل شده و پایه های خِرد و خِرد اندیشی در رهبری سیاسی کشورها را تقویت و سود جوئی بی حد و مرز را محار را بزند. تقویت نقش جامعه مدنی و مشارکت دادن هرچه بیشتر آن در تصمیم گیری های کلان سیاسی اقتصادی- اجتماعی می تواند تضمینی در این مسیر باشد.
حنیف حیدرنژاد
مددکار اجتماعی و مشاور روحی-اجتماعی

۷

جلال جان کرونا یک ‌پیام مهم به انسان داد برایش مرزی و پاسپورتی وجود ندارد پولدار و فقیر قدرتمند و بدون قدرت فرقی برایش ندارند جهانیان نیازمند هم هستند کره ی زمین بدون انسان بهتر نفس می کشد هوای شهر ها تازه تر و بهتر می شوند پرندگانی که مدت ها ناپدید شده بودند دوباره به پارک ها و باغ ها بازگشته اند لایه ی اوزون رو به بهبود است آقا یا خانم کرونا نشان داد دنیا چقدر به هم متصل است میلیونها پول هم داشته باشی اکسیژن که به ریه هات نرسه خفه می شی سیاره زمین و کهکشان ها بدون انسان هم زندگی شان را ادامه میدن کرونا به انسان این پیام را داد که یادتون باشه شما مهمانید صاحب خانه نیستید حالا پوتین باشین یا ترامپ یا هر دیوانه و دیکتاتور دیگه فرقی نمی کنه فمن ها در درمیدان اصلی واتیکان همانجا که پاپ مسخره اورادش را می خواند صلیب ها را به ماتحت شان می کنند مسخره تر امامزاده ها هستند که خود منشاء ویروس اند وکسی انتظار معجزه از آن ها ندارد مقدس دیگر واژه ی متروک شده ای ست هر شب برج ایفل بانوی آهنین پیام می دهد که در خانه بمانید…!!!
ایرج ادیب زاده
روزنامه نگار

۸

بهار مرگبار، بهار بی سر و صدا از راه رسیده‌است و با حیرت، در کوچه‌ها و خیابان‌های خالی و خلوت و خاموش شهرها و روستاها پرسه می‌زند و مبهوت به‌همه جا می‌نگرد: «راستی انسان‌ها کجا رفتند؟» انسان‌ها از وحشت «کرونا» به خانه‌ها گریخته‌اند و در پناه دیوارها و پنجره‌ها سنگر گرفته‌اند و در فرنطینه به سر می برند. بهار پرسه زنان، درماندگی انسان را نظاره می‌کند و با نار و عشوه به مردم اندوهگین و هراسان، که پشت پنجره ها، از راه دور به تماشای شکوفه‌ها ایستاده اند، لبخند می‌زند: «آهای، کو شاعری تا در ستایش زیبائی من شعری بسرایند؟» شاعرها خاموشند، شاعرها در بهار مرگبار امسال افسرده و غمگین‌اند و لب از لب بر نمی‌دارند.
در بهار امسال، ناقوس کلیساها هر روز و هرساعت مرگ تازه‌ای را فریاد می‌کشند و ما در آغاز سال نو خورشیدی، با دلهره و اضطراب جنازه‌هائی را در ‌صفحه تلویزیون می‌شماریم که آن‌ها را هرگز ندیده‌ایم و نمی‌شناسیم، جنازه‌هائی که پدر و مادر و یا خواهر و برادر کسانی بوده‌اند که در این اوضاع و احوال بحرانی و در شرایطی که مرگ در کوچه و برزن پرسه می‌زند، در خاموشی به خاک سپرده می‌شوند و بازماندگان آن‌ها حتا حق گردهمائی و عزاداری ندارند. ما کرخت، گیج و منگ شده‌ایم، از اخبار فاجعه‌ها و مصیبت‌ها اشباع شده‌ایم و اندوه سر ریز می‌کند.
آری، بشریّت دوران تازه‌ای را به تلخی تجربه می‌کند که از آغاز حیات آدمی بر روی کره زمین، تا اکنون سابقه نداشته‌است. اضطراب، هراس و درماندگی همگانی! «ویروسی تاجدار»، این نوزاد طبیعتِ خشمگین، بشریّت را در چهار گوشه دنیا به‌ گروگان گرفته است و هر روز کشتار می‌کند. «کرونا ویروس»، در این روزهای بحرانی، خواب خوش را از چشم جهانحواران و صاحبان سرمایه پرانده و آن‌ها را وحشتزده و سراسیمه ‌کرده‌است. مردمانی که گمان می‌کردند حریف از میدان نبرد به در کرده، همه چیز بر وفق مراد‌است و آن‌ها دنیا را بر سرانگشت می‌چرخانند و اداره می‌کنند، اینک در برابر این دشمن نامرئی به عجز زانو زده‌اند و به‌زاری از مردم می‌خواهند تا در خانه بمانند. بله، در بهار مرگبار امسال زندگی تعطیل شده‌است. تمام! باری، این روزها ویروس تاجدار به اربابان دنیا نهیب می‌زند و هشدار می دهد: اشتباه کرده اید آقایان…دنیا را به بن بست کشانده‌اید، زندگی را آلوده و مسموم کرده‌اید. بله آقایان، شما طبیعت زیبا، بهداشت عمومی و سلامت جامعه را فدای رشد سرمایه و مال اندوزی کرده اید، شما میلیون‌ها انسانی را که زیر خط فقر و در سیاهروزی به سر می‌برند، نادیده گرفته‌اید و مستانه، باده سرخوشی سرکشیده اید. آقایان، آگاه باشید، اگر، اگر در بر همین پاشنه بچرخد، و اگر «نظام سرمایه داری» علاج نشود، در آینده نه چندان دور، بحرانی بدتر «کرونا ویروس» در انتظار شما خواهد بود و بزودی سرمایه و سرمایه داری، بشریت را نابود خواهد کرد. آغاز بهار ۲۰۲۰ حومه پاریس
حسین دولت آبادی
نویسنده

۹

این دوران کورونا ویروس مقطعی است که آیندگان آن را قبل از کورونا و بعد از کورونا خواهند خواند. مقطعی که سرانجام به نظر من بشر می فهمد که سلامت هرفرد در گرو سلامت، آرامش و امنیت تک تک افراد از فقیر و ثروتمند است. من امیدوارم. گمان می کنم که دیگر تمام شد بازی هایی که آنها با مردم راه انداخته بودند. جوامع مصرفی که جهت بهره وری بیشتر برای مردم تعیین می کردند که چه کار کنند، چه دوست داشته باشند، کجا بروند. ماهی ها به آب بازگشته اند بلبلان به چمن زمین نفس می کشد. کورونا کورونا. دنیا با کورونا یاد می گیرد به جای جنگ افروزی به سلامت و امنیت زمین و زمینیان بپردازد. هیچ وقت در تاریخ مردم جهان این همه دور و این همه نزدیک به هم نبوده اند. ما همه در یک قایق هستیم فقط همکاری جهانی می تواند قایق را نجات دهد. ما اکنون در زمان طاعونِ کامو نیستیم. اینترنت دنیا را به یک دهکده تبدیل کرده است. تکنولوژی بسیار پیشرفته است. و تمام دنیا در تمام کشورها از هم سبقت می گیرند که واکسن را کشف کنند. هرآن چه که انگیزه ی آنها باشد، مردم جهان سود خواهند برد. بی شک تا آن زمان همکاری نزدیک تمام دولت ها با هم و همیاری دولت و ملت در تمام کشور ها یک “باید” است. این همکاری و همیاری در عین حال دنیای جدیدی را بعد از کورونا به نفع فرودستان و به حاشیه برده شدگان و طبقات متوسط رقم خواهد زد بدون تردید. بی خانمان ها و فرودستان اگر اسکان داده نشوند و تغذیه نشوند، در محل های جداگانه از دیگران، کورونا در جهان دفع نخواهد شد. ژیژاک: وحدت در کمک به دیگران چیزی است که از ما طلب می شود در سطح جهان. ملی گرایی باید فراموش شود. کورونا یک امر جهانی است. هزینه های جنگ و زندان اکنون صرف سلامت و اسکان می شود زیبا نیست؟ همان که باید باشد.
“One for all All for one”
کورونا هشداری است به دنیای سرمایه و سود محور مقطعی از تاریخ که انسان محوری به ناگزیر تنها راه حفظ زمین و زمینیان خواهد بود. عجب انتقامی گرفت زمین از ویرانگرانِ آن!!!. من به آینده ی بعد از کورونا بسیار امیدوارم در جهان. کورونا مقطعی از تاریخ است که می توان گفت قبل و بعد از کورونا. کورونا نشان داد که سلامت زمین و زمینیان به سلامت، آرامش و امنیتِ محروم ترین افراد جهان منوط است. کورونا زد به قلب سیستم مصرفی. کورونا فرشته ایست که انتقام ۴۰ سال نئولیبرالیسم را گرفت اگر متافوریکی برخورد کنیم. کورونا همه را بیدار می کند. فردای کورونا دنیای بهتری خواهیم داشت. من بعد از ۴۰ سال برای اولین بار خوشحالم که طبیعت و زمین به زمینیان پاسخ می دهد بس که ویرانش کردند. بس که سودمحوری گرسنگی و قتل و جنگ و حادواقعیت را به جای راشنال و حقیقت نشاند. بخندید. آینده پیروز است. شک نکنید. این مطلب را بخوانید و حال کنید: نفس کشیدن من منوط است به نفس کشیدن همگان. موفق باشی جلال عزیز.
مهین میلانی
روزنامه نگار

۱۰

من ۷۴سال دارم وهمیشه فکر میکردم که از شانس بزرگی بر خوردار بودم که در طول زندگی دچار یک جنگ جهانی نشدم هر چند که شاهد جنگ هاًی منطقه ای فراوانی هستم. اما این فاجعه کرونا رسید، دشمنی جهانی و نا مرعی که تمام ملل دنیا را درمعرض خطر قرار داده هرلحظه امکان فرود یک بوم ویا یک گلوله ای که سینه را شکاف دهد احساس میشود. دوران کودکی من در ایران هم چون قرون وسطا بود. امروزه خیلی مغرور وشگفت زده ازاین همه پیشرفت علمی و تکنولوژی درابتدای داستان کرونا فکر میکردم تا دو سه هفته دیگر راه حل این مصیبت پیدا خواهد شد. ولی متوجه شدم ما هنوز در مقابل حوادث طبیعی کاملا مسلح نیستیم ومتاسفانه تا به امروز هزاران نفر در نقاط مختلف دنیا قربانی شدند. البته در بعضی ازکشورها ی دیکتاتوری مثل ایران دولت ماًن در رواج این فاجعه مسئول بوده ومحکوم است. به هر حال امیدوارم بزودی دنیا از این جنگ بی رحم رهاًیی یابد چون خسارت های جانی واقتصادی ان بی حد خواهد بود.
مرتضا رفیعی
هنرمند نقاش

۱۱

وقتی نام ناشناخته ویروس کرونا را برای اولین بار شنیدم تا به امروز و تا این لحظه مدام از خودم پرسیده ام از ویروس عبور کرده ایم و آیا آن را پشت سر گذاشته ایم یا که هنوز روبروی ماست ؟ و متاسفانه پاسخ بخش دوم پرسش است. روزهای اول عظمت فاجعه را آنگونه که باید درک نکردم اما حالا در قرنطینه زندگی هر روز فکرش با من است. همین دیروز خانم «ب» روزنامه نگار ایرانی ساکن پاریس که خوشبختانه برحسب اتفاق پدر و مادرش در پاریس بوده اند از این ویروس خطرناک نجات یافته است. کرونا خودش برای من غریبه بود اما اقوامش نه! از همان دبستان آن ویروسی که دفترچه انشای من را دزدید و سرکلاس خواند چون میدانست او را لو نخواهم داد و وقتی معلم من را صدا کرد سه یا چهار خط اول را که از حفظ خواندم خیلی زود ناتوانی ام برملا شد و مورد تنبیه قرار گرفتم. از آن پس هر از گاهی یک آنفلوانزا و یا یک گریپ سراغم آمدند اما چندان خطرناک نبودند، ویروس هایی که در این سالها به سراغم آمدند بمراتب خطرناک تر از کرونا بودند و برای همین از سخت جانی ام در تعجبم. البته من تنها نیستم، بسیاری از ما با این ویروس ها زندگی میکنیم. حتی بما تلفن میزنند، نوروز را تبریک میگویند و پاد زهر ما فقط سکوت است. میگوئیم دوایش را داریم دیگر از پس شان بر میائیم. اما آنها از کرونا زرنگ ترند، لباس و چهره عوض میکند، آنها ریه و معده و حتی مغز را نشانه نمی گیرند بلکه به قلبت میزنند و پزشک تجربه مان هم مانند هربار صبر و برد باری را تجویز میکند که خودت باید دارویش را بسازی. شما را نمیدانم، اما چند سالی است به هیچ ویروسی اهمیت نمیدهم. نه اینکه ترسم ریخته باشد بلکه دانستم خودشان با ویروس های دیگر در جنگ مدام اند و من هرگز طرفدار هیچ جنگی نبودم و نیستم. قرار است روسیه اولین واکسن ضد کرونا را روز ۲۹ ژوئن روی ۱۸۰ داوطلب آزمایش کند. امیدوارم کسی دفترچه انشای آنها را ندزدیده باشد.
محمدرضا شاهید
روزنامه نگار

۱۲

کرونا ویروسی ست تقریبا شبیه بسیاری از ویروس های دیگری که قرن هاست مردمان جهان کم و بیش گرفتارش بوده اند. اما از آنجایی که عملکرد این ویروس ها طبیعی ست، می شود گفت که ویروس کرونا نیز مثل همه ی ویروس های دیگر، موجودی بی گناه است، همانند عقرب که نیش زدنش «نه از سر کین» که «اقتضای طبیعت اش این است».
اما کرونا هایی هم هستند با نام انسان که کشتن و نیش زدن شان کاملا از سر کین و بدخواهی ست. ما این نوع کرونا را در ۴۱ سال گذشته در سرزمین مان داشته ایم. و دیدیم که کشتارشان به مراتب بیش از کشتاری بوده است که کرونا در این چند ماه اخیر داشته است.
احساس من این است که این کرونای اخیر، چون بسیاری از ویروس ها، به زودی از علم شکست می خورد، یا حداقل خطرش کم می شود. ولی انسان هوشمند باید به رویارویی با خطر «انسان کرونا» ها اساسی تر و جدی تر فکر کند.
شکوه میرزادگی
نویسنده، ژورنالیست و کوشنده حفظ میراث فرهنگی

۱۳

چه احساسی در دوران کرونایی دارید؟ احساس درماندگی در مقابل یک حمله سریع از موجودی نادیده، ناشناخته و ناپیدا از چشم انسان، از کجا آمده، برای چی آمده و ما را به کجا می برد، ذهنم را به خود مشغول کرده است. چگونه انسان قدرتمند نمیتواند خصوصیات این لشکر نامریی را بشناسند تا از خود دفاع کند؛ در حالیکه سلاح هسته ای دارد و آسمانها را فتح کرده است. اما این را می فهم که این ندانستنها، این سوالات بی جواب، حاوی یک پیام است؛ یک جای این دنیا و این نوع زندگی و این نوع روابط اجتماعی، اشکال دارد.
از طرف دیگر متوجه هستم که این دوران، گذرا و ناپایدار است ولی بنظر نمیرسد بشر برای این دوران گذار، هزینه ناچیزی بپردازد. در حال گذراندن لحظات غریبی هستیم، عزیزی بدون خداحافظی از دست میرود و حتی تنهایی سر بر خاک میگذارد. پدری در آخرین لحظات عمرش خواستار دیدن فرزندانش میشود ولی آنها حاضر به دیدن او نمیشوند، دیدار پدربزرگ، تنها از پشت پنجره صورت میگیرد و پزشکان و پرستاران، چه غریبانه جانشان را برای نجات بیماران از دست میدهند.
سوال اینجاست آیا وقایع این دوران میتواند در روابط انسانها با هم، در روابط انسانها با طبیعت و در روابط بین کشورها تغییراتی ایجاد کند؟ آیا ضعف انسان در برابر کرونا نمیتواند هشداری برای همه باشد که چشمها را باید شست و جور دیگری باید دید؟
ناهید حسینی
پژوهشگر امور زنان و آموزش

۱۴

به عنوان ناشر و زندانی سیاسی سابق، حس بسته شدن درهای زندگی به روی خودم را داشتم ولی خیلی سریع به خودم آمدم. به یاد روزهای انفرادی افتادم که هیچ وسیله‌ای برای سرگرمی خودم نداشتم به جز یک مداد. کف اتاقم چوبی بود و من روز روی چوب می‌نوشتم.
بعد که کرونای مثبت گرفتم ناامید نشدم و شروع به پیکار با بیماری کردم. نفس‌هایم را ورزش می‌دادم و فقط و فقط به خانواده‌ام و دوستانم فکر می‌کردم. در ذهنم موسیقی گوش می‌دادم. مادرم مثل همیشه بالای سرم بود.
در هشت روز موفق شدم کرونا را پس بزنم و به زندگی برگردم. درس بزرگ من این است. عشق به هنر و ادبیات و موسیقی انسان را نجات می‌دهد.
«نفسم بالا نمی‌آمد. دکتر چانگ بالای سرم بود. روی کاغذ نوشت جواب آزمایش‌ت مثبت شده. می‌ترسی؟ روی کاغذ نوشتم به خدای کعبه قسم که نه. خندید. من عاشق این مردم. سالهاست که می‌شناسمش. من زندگی‌ام را مدیون این مرد هستم. در شهری زندگی می‌کنم که اکثر آدم‌ها را می‌شناسم. سر‌پرستار الین هر روز صبح بالای سرم می‌آمد و با چشمان درخشان سبزش می‌گفت حیف این چشم‌ها نیست که نبینی. مرا از خنده می‌کشت. کارلوس می‌آمد و می‌گفت هی هادی مهربان یادت می‌یاد چقدر بیرون با هم کافی می‌‌خوردیم. زود خوب شو رفیق دکتر چانگ ساعت یازده صبح هر روز می‌آمد و می‌گفت این لیدی مگان کیه؟ هر روز زنگ می‌زنه و می‌گه اگه پسرم خوب بشه. یک‌ماه دعوتت می‌کنم بری به یکی از مزرعه‌هایم تا استراحت کنی. پسر تو مهره‌ی مار داری؟ چقدر رفیق خوب داری آخه؟ بعدش شانتال می‌آمد پرستار خوشگل بخش. دوست پسرش ایرانی است. روی گوشی‌اش ترانه سرنوشت همایون را گذاشت تا بشنوم. وای مست شدم. مامان مهری گوشه اتاق با چادر سفید‌ش ایستاده بود و نگاهم می‌کرد. به خودم گفتم هی بچه تو باید زنده بمونی تا سرنوشت جدیدت را رقم بزنی».
هادی خوجینیان
ناشر و زندانی سیاسی سابق

۱۵

سالهاست در بوق و کرنا دمیدند که دنیا تبدیل به یک دهکده جهانی شده ولی توجه نکردند که در این دهکده جهانی اگر مرضی ناشناخته بروز کند دامن تمام اهالی دهکده را میگیرد و میتواند خسارات جبران ناپذیری به دهکده بزند.
ویروس کرونا برای اولین بار در تاریخ بشریت، اهالی دهکده جهانی را بدون در نظر گرفتن رنگ و نژاد و زبان و جنس و ملیت و عقاید و مذاهب و ثروت مادی با بحرانی بوسعت کل جهان مواجه کرده است.
درتاریخ کره زمین هزاران موجود منقرض شدند ولی انقراض آنها را طبیعت زمین تایین کرد در حالیکه این بحران متأسفانه خواسته یا ناخواسته از رفتار سوء خود بشر نشأت گرفته است، انسان با نابود کردن محیط زیست ، خود و جانوران، آب و هوا و تولید زباله خانگی و صنعتی بطرز بیرحمانه ای چرخه ی طبیعی زیستی را بهم زده و تبدیل به مصرف کنندگان بدون اراده شده است.
نابودی جنگل های آمازون، نابودی جنگل‌های آسیای شرقی و تبدیل آن به زمین های کشاورزی و تولید پالم و زباله های خانگی و صنعتی… در حالیکه تولیدات ما بر اساس نیازمان نبود بلکه بر اساس طبع زیاده خواه و منافع مادی طلبمان بوده و در نهایت انرژی عظیم طبیعت را بر علیه خود شوراندیم. در سال‌های اخیر طبیعت با چندین هشدار سعی در بیدار نمودن ما داشت: ذوب شدن یخ های قطبی، جنگل سوزی استرالیا و آمریکا، خشکسالی، سیل های مهیب از جمله هشدار ها بود.
از طرف دیگر ویروس کرونا تلنگری بر تمدن بشری زد و خط باطلی بر تمام نظریات و دکانهای فروش ماورألطبیعه کشید و درب تمام مراکز مذهبی با هزینه های میلیاردی را بست. پرچم افراشته مذاهب سودجو و مردم فریب را به پایین کشید و ناتوانی ادیان و سران مذهبی را در حل مسائل انسانی عریان نمود. سران مذهبی نیز مثل بقیه مردمان برای درمان خود دست به دامان پزشکان و پرستاران شدند و ضریح های طلایی اماکن مقدسشان با الکل ضدعفونی و در نهایت مهر و موم شد.
امیدوارم که این توقف زمانی و مکانی سبب شده باشد به طرز واضحی دست به اصلاح دیدگاه و رفتار خود با طبیعت بزنیم. چقدر زیبا گفت سهراب :چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید.
مهرداد بران
موسیقیدان

۱۶

بشریت با همه آگاهى معاصرش از دانش اکولوژیک و خطرات انقراض زمین به مثابه بستر زندگى و حیات ، بدلیل رفتار ویرانگرانه و مدیریت ویران گر و همه چیز خوار سرمایه داریش، همچنان در نوعى بى تفاوتى و شناور در حوادث معیشتى زندگى با تداوم ویرانسازیهایش زیست بى انکه تدبیرى بلاواسطه را بتواند بکار گیرد همه تمهیدات و سازه هاى ترمیم و تدبیر شده اش در برابر شتاب و حجم تولید و بازتولید تخریب طبیعت بسیار اندک و ناکار میبود، و جهان ما اما هر روز با شتابى بیشتر به قعر نابودى طبیعت و ویرانى محیط زیست همزیستانش همچنان فرو میرفت. در این میان یک ویروس بیولوژیک قادر میشود در نقش ناجى یا یک عامل در ایستادن و اندیشیدن و تدبیر نمودن این امپراتور ناخوانده و همه چیز خوار تازه امده بر زمین ظاهر شود و تلنگری بر خودخواهی بی امان و افسارگسیخته جمعى او (بشرى) بزند. هر چند با سلطه این ویروس در زندگى انسانى بشریت را در ازمون مرگ و حیات قرار داده ، اما همزمان این شانس را به او میدهد که با تغییر رفتار از تصاحب و تسخیر طبیعت در رویکردی به همزیستى مسالمت امیز بتواند ماندگارى خود را بر روى این کره زیباى آبى تمدید نماید. اینکه این معبر ازمونی او را بدین اگاهى و تدبیر و مدیریت نوین میرساند یا نه بسته به نقش افرینى او در مهار سیستم هاى خود ساخته ویرانگر، میزان دریافت حقائق و بکار بستن ان در خودمدیریتی جایگزینى بر مدیریت هاى ویرانگرانه تا کنونى دارد.
سیروس ملکوتى
روزنامه نگار

۱۷

با درود، کرونا زنگ‌ خطری است از جانب طبیعت برای موجودی بنام انسان که ناخواسته در حال نابودی طبیعت است! ایندوره کرونایی شاید فرصتی باشد برای نوع بشر که از خود بپرسد : به کجا چنین شتابان؟ شاید متوجه سواستفاده خود از زمین و منابع آن بشود و رفتارش را تصحیح کند. همچنین فرصت خوبی است تا دروغ بودن ایدیولوژی های الهی ثابت شونند که اگر چنین شود، مقدمه یک دنیای بهتر فراهم خواهد شد. دنیایی عاری از بزرگ‌ترین ویروس کشتار انسان‌ها یعنی دین و مذهب که حماقت و خودخواهی را جنبه الهی داده است! امید که کرونا با تمام بدی هایش، این دو نکته مثبت را با خود بیاورد. با مهر و احترام.
بیژن افتخاری
استاد بازنشسته اقتصاد

۱۸

با سلام. من فکر می کنم که این دوره کرونایی زندگی بشر را به شدت و در عزصه های مختلف تحت تأثیر قرار داده است. مهمترین نکته این است که بسیاری از عادات معمول تاکنونی ما را به چالش کشیده است. در میان ما مردمان جهان بسیاری ممکن است بتوانند عادات ناسالم تاکنونی خود را برای باقی عمر خود تغییر دهند. از جمله آن ها می تواند مصرف دخانیات، عدم رعایت بهداشت به اندازه کافی. مصرف بی رویه بسیاری از کالاها، استفاده نامناسب و زیاد از سوخت های فسیلی باشد. در مقابل ممکن است که استفاده از آب اگر به درستی مدیریت نشود، افزایش پیدا کند و فاصله های فیزیکی درست این روزها به فاصله اجتماعی درازمدت تر تبدیل شود و مناسبات اجتماعی با حضور همزمان در اماکن کمتر شود و مناسبات مجازی به عادت تبدیل شده در این دوران مستمر گردد که با تأثیرات منفی معینی همراه خواهد بود. در ارتباط با تأثیر آن بر حقوق گوناگون بشر در مصاحبه ای به تفصیل بیشتر پرداخته ام که دوستان اگر مایل باشند با مراجعه به صفحه تلگرامی یا فیس بوکی من می توانند از نظراتم در آن ارتباط آگاه شوند.
حسن نایب هاشم
پزشک و مدافع حقوق بشر

۱۹

کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و… نظام فقاهتی در ایران: حق برخورداری از بالاترین استانداردهای قابل حصول یعنی سلامتی یا حق بر سلامت یکی از حق‌های بشری است که در اسناد حقوق بشری بر اهمیت آن تأکید شده است. سلامت فردی، به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌های کرامت هر انسانی محسوب می‌شود. از این روی حق بر سلامت به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشری در نظام بین‌المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است.
در بسیاری از موارد استانداردهای جهانی بر مقررات دارویی و مواد خوراکی حاکم است و حق حاکمیت دولت‌ها در آن زمینه‌ها بسیار محدود شده است. به همین جهت نیز در مناقشات سیاسی میان کشورها موضوعات مربوط به سلامت عمومی نوع بشر را نمی‌توان تحریم کرد.
در همین پیوند، نمی‌توان تفاوتی از نظر مرز یا نژاد، مذهب یا هر زمینه دیگری میان افراد گوناگون در سراسر جهان قائل شد، کرد. اگرچه حسن روحانی اعلام کرده که قرنطینه و این موارد محلی از اعراب ندارد و نیازی به اینکار نیست. در اسناد حقوق بشری همچون ماده ۲۵ بند اول اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸، حق سلامت و رسیدگی‌های پزشکی برای تمام مردم دنیا الزامی دانسته است. همچنین، در قسمتی از ماده ۱۲ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۹۶۶ «پیشگیری و معالجه بیماری‌های همه‌گیر، بومی، حرفه‌ای و سایر بیماری‌ها و نیز پیکار علیه این بیماری‌ها» را از وظایف اصلی تمام دولت‌ها برشمرده است.
میثاق حقوق مدنی و سیاسی: در این میثاق هم از حق بر حیات، حق بر آزادی از شکنجه، حق بر
آزادی و امنیت شخصی، حق بر رفتار انسانی با زندانیان، آزادی فکر و…. آمده است. کنوانسیون بین‌المللی رفع همه اشکال تبعیض نژادی، که در بند (۴) ماده(۵) به حق استفاده از بهداشت عمومی، مراقبت های پزشکی، بیمه های اجتماعی و خدمات اجتماعی اختصاص دارد. در کنوانسیون محو تبعیض علیه زنان و منشور اجتماعی اروپا و کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر نیز، حق بر حیات و حق بر سلامت را جزیی اساسی از حقوق بشر دانسته و تأکید این اسناد براین است که حق تمام ابنای بشراست که از سلامت جسمی و روانی و اجتماعی برخوردار باشند. واضح است که دولت‌ها در ارتباط با تأمین و تضمین این حق دارای مسئولیت های معینی هستند، گرچه نمی‌توانند به‌طور کامل سلامتی افراد را تضمین نمایند اما می‌توانند شرایطی را فراهم آورند که در آن سلامتی افراد مورد حمایت قرار گیرد و دستیابی به سلامتی برای افراد ممکن گردد. حق بر سلامت جایگاه استواری در اسناد حقوق بشری و عرف بین‌المللی دارد و می‌توان آن را در شمار اصول کلی پذیرفته شده نظام‌های حقوقی توسعه یافته دانست. این حق در شمار حقوق نسل دوم حقوق بشری بر شمرده شده است. در این بین به رسمیت شناختن حق بر حیات و حق بر سلامت در مهمترین اسناد و اعلامیه های بین‌المللی از جمله اسناد سه گانه حقوق بشر، اساسنامه سازمان ملل، اساسنامه سازمان بهداشت جهانی و اعلامیه توسعه هزاره سوم حاکی از اهمیت این حقوق و متعهد کردن دولت ها در حمایت از آن در سیاست‌ها و قانون گذاری های داخلی است.
نظر به اینکه با استناد به قوانین و مقررات موجود در حقوق داخلی نظیر اصل(۲۹) قانون اساسی و قوانین حقوقی و کیفری و ماده۱) قانون مسئولیت مدنی حکومت اسلامی و آرای صادره از محاکم قضایی در موارد مشابه چون آلودگی خونی در پرونده معروف خون های آلوده به ایدز وارداتی از فرانسه به ایران(۱۳۶۴) و مسائل زیست محیطی و دیگر اسناد بین‌المللی که در اِعمال تصدی و با یاری جستن از نظریه خطا( تقصیر) مطرح بوده و با کمک آرای صادره از دیوان بین‌المللی دادگستری در موارد مشابه و در صورت اثبات قصور و کوتاهی نظام فقاهتی در عدم پیشگیری به‌موقع و درمان نابجا و تأخیر و عدم آموزش و… مسئولیت جبران خسارات وارده به جامعه ایران و ایضاً خانواده‌های قربانیان این بیماری به حیث حقوقی از یک سو و از دیگر فراز گسترش این بیماری در منطقه، برعهده دولت اسلامی در ایران بوده زیرا ایران نخستین کشور درمنطقه است که این بیماری در آن شیوع و گسترش یافت.
نیره انصاری
حقوق دان، نویسنده، پژوهشگر وکنشگر حقوق بشر
۵،۴،۲۰۲۰
۱۷،۱،۱۳۹۹

۲۰

جناب دکتر جلال ایجادی از من خواسته اند تا احساس خودم را در باره ی دوران کورونایی بنویسم. من در باره ی قرنطینه و «حبس خانگی» کورونایی قبلا مطلبی نوشته ام و در آن گفته ام که اگرچه قیاس مع الفارق است ولی می توان وخامت وضع زندانیان سیاسی را در سلول های تنگ و بدون در اختیار داشتن وسایل ارتباطی و غیره در قرنطینه های کورونایی تا اندازه ای درک کرد. در باره ی دوران کورونایی، این را هم می توان گفت که همیشه امکان وقوع چیزی بدتر از آن که ما آن را مطلق بد می دانیم وجود دارد. اگر چه نوع بشر احساس می کند که آماده برای رو به رو شدن با بدترین حوادث قابل تصور است، اما واقعیت این است که وقتی حادثه سراغ انسان ها می آید، تازه متوجه می شوند که در پیشرفته ترین و مجهز ترین جوامع هم، روزهای اول با دستپاچگی و بی برنامگی همراه است. این روزهای اولیه، ما را به خودمان، یعنی به انسان طبیعی نزدیک می کند و مقابله با خطر، به صورت فردی، از ما موجوداتی جدید می سازد. در این وضعیت است که نقش نفوذ فرهنگ و اثرات اجتماعی آن، خود را نشان می دهد. فرهنگ حاکم، حُکم کاسه ای را دارد که مردمان مانند توپ های کوچک در کف آن قرار دارند وقوع حادثه، این توپ ها را در داخل کاسه به حرکت در می آورد و آن ها را جا به جا می کند. فرهنگ جامعه اگر صحیح با بنیاد باشد، بعد از مدتی کوتاه، توپ ها به سرجای اول خود باز می گردند و زندگی اجتماعی مجدد شکلی متین و صحیح به خود می گیرد. در ظرف های معیوب یا بد شکل یا مسطح و فاقد شکل، توپ ها بعد از یک تکان، جملگی پراکنده می شوند و شکل مجدد گرفتن با زحمت بسیار همراه می گردد. کورونا فرق فرهنگ های بشری و تاثیر فرهنگ صحیح در جوامع را به ما نشان می دهد.
ف. م. سخن
روزنامه نگار

۲۱

کرونا از نظر من یعنی فرود آمدن بر زمین، یعنی ترک برداشتن آسمان، فروغلتیدن دانه‌های توهم‌زده‌ی باورهای دینی در مرداب واقعیت‌های زمینی. کرونا یعنی اینکه در عظمت دروغین بشر شک کردن، یعنی زانو زدن اشرف مخلوقات در برابر یکی از کوچک‌ترین ذره‌های هستی. یعنی وحشت از تنهایی، یعنی غم‌باد گرفتن در پشت پنجره‌ای رو به دیوار. غنبرک و چنبرک زدن در اثر نگریستن به دندان‌گردی زمان که خرامان خرامان سپری می‌شود. زندگی با کرونا، یعنی بیدار شدن از خواب خوش در دل یک کابوس. یعنی تلنگری دردآور و هشدار دهنده برای فهم مجدد زندگی و جهان، برای دانستن ارزش عشق و لحظه‌های با هم بودن. یعنی اینکه شمعی بگذاری و دل ببندی به پایان این شب سیه.
جمشید فاروقی
نویسنده و روزنامه‌نگار

۲۲

دوست گرامی با درود، در پاسخ سئوال شما ، احساس من در مورد ویروس کرونا: به باور من این ویروس در قرن بیست ویکم تحولی جهانی را باعث شده است بگونه ایکه این تحول ریشه ای بنظر میاید و هنوز ابعاد گسترده آن کاملا مشخص نشده است. تحول در روابط اجتمائی بدون نزدیکی حظوری افراد جامعه با یکدیگر، تجربه ای است که بدون شک بر روی ساختار اجتمائی آینده ما تاثیر گذار است. در این بین شاهد خواهیم بود که مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی هم دگرگون خواهند شد. همچنانکه سیاستهای حکومتهای تحمیلی و شفابخشی امامزاده ها نیز پایگاه گذشته خود را از دست داده اند.
علی لیمونادی
فیلمساز- روزنامه نگار

۲۳

درود اقاى ایجادى گرامى، اولا که این دوره هنوز پایان نیافته و متاسفانه زمان مشخصى هم برایش در نظر گرفته نشده است. اما احساس من در شرایط فعلى هم نگران کننده است و هم خوشحال، هم شادم و هم غمگین ، نگرانم زیرا شغل آزاد دارم و متاسفانه هیچ مزایاى دولتى و حقوق ثابتى دریافت نمی کنم و الان مدت چهار هفته است که فقط از حساب ام انواع و أقسام هزینه ها از مالیات سگ گرفته تا خونه و ماشین دفتر کار و وام بانک و هزینه اب و برق و حتى هزینه زباله را نیز برداشت می کنند بدون اینکه سنتى واریز کرده باشند و تازه تا اخر این ماه هم تمدید شده است. این از نگرانى برای خودم و دیگران اما خوشحالم از اینکه بیمارى ام خوب شد و اکنون میتوانم تمام بدهی ها خودم به خودم را جبران کنم. بیمارى کار کردن امانم نمى داد و هر کار و مطالعه ای را به بعدا موکول می کردم و انهم ظهور نمی کرد. اما حالا تا دلتان بخواهد برای همه انها برنامه دارم و اصلا روز ها و هفته ها برایم یکی شده درست مثل اوائل پناهنده گى، شادم زیرا که هر روز بزرگ شدن نوه هایم را می بینم و ازشان لذت مى برم و انها نیز شاد و خوشحالند. غمگین براى سرنوشت بشریت که در این مبارزه مرگ و زندگى فریاد رسى نیست و فاجعه اى بس عظیم در راه است. امید که مادر طبیعت خطاهایمان را ببخشد.
مجید اژنگ
فعال و تحلیل گر سیاسی

۲۴

چهل سال پیش از ادگار مورن فیلسوف و جامعه شناس فرانسوی آموختم که باید در برابر نامحتمل ها و حتی غیر ممکن ها فروتن بود. جمهوری اسلامی نامحتمل و حتی ناممکن می نمود، ولی چه آسان بر سرمان خراب شد.
کرونا هم، در آغاز دهه دوم قرن بیست و یکم میلادی به قلمرو محالات تعلق داشت. آیا تصور میکردیم که روزی روزگاری، در قلب پر آوازه ترین متروپول های جهان، از ترس یک ویروس موذی خود را در خانه هایمان حبس کنیم؟
این که بگوییم خیلی از ناممکن ها ممکن میشوند، هم نگرانی آور است و هم امید بخش. ولی یک چیز مسلم به نظر میرسد و آن این که آینده در هیچ جا نوشته نشده. رویداد هایی نامنتظره بر سر راه ما کمین کرده اند، همچون شاهینی که برق آسا بر سر کبک خرامان فرود می آید. این را هم از حافظ شیراز آموختم:
دیدی آن قهقهه کبک خرامان حافظ
که ز سر پنجه شاهین قضا غافل بود
فریدون خاوند
استاد دانشگاه در اقتصاد

۲۵

رابطه من با روزگار کرونایی بیشتر از اینکه “احساسی” باشد، برپایه داده‌های آزمون پذیر است، زیرا در کار روزانه ام به عنوان پزشک بیشتر از احساس، با راهکارهایی سروکار دارم که بتوانم بر پایه آنها هم به درمان بیماران بپردازم، و هم از واگیری این بیماری در میان گروهمان و بیمارانمان جلوگیری کنم. در کنار آن برداشت من این است که سیاستمداران آلمان در پی سوءاستفاده از این روزگار کرونایی برای محدود کردن آزادیهای شهروندی ما هستند و به این بهانه می‌خواهند دخالت سیاست و پلیس را در زندگی روزانه شهروندان افزایش دهند.
محسن بنائی (مزدک بامدادان)
پزشک و پژوهشگر

۲۶

سلام آقای ایجادی عزیز، پیرو خواست شما چند سطر زیر را نوشتم و برایتان میفرستم. حمید فروغ هستم و بیش از بیست و دو سال به‌عنوان ناشر و کتابفروش مشغول کار. حدود‌ سه هفته است که بیشتر وقتم را در خانه می‌گذرانم. سعی می‌کنم این فرصت را با کتابخوانی، ورزش، یادگیری زبان جدید و تماشای فیلم پر کنم. دلم می‌خواهد حتی‌الامکان بسیار کم با دنیای مجازی سر و کار داشته باشم. از قبل فکر می‌کردم فرصت خوبیست کارهای شغلی تلنبار شده را سامان دهم. اما از ابتدا تحت تاثیر فضای روانی موجود متوجه شدم حوصله کارهای همیشگی را ندارم. احساس می‌کنم خوب شد که باز با روزمرگی‌های معمول وقتم را حداقل تا امروز پر و سپری نکرده‌ام، از کارهای معمولم کمی فاصله گرفته‌ام، از این فضایی که برایم ایجاد شده خوشحالم، احساس راحتی دارم، امیدوارم و خیال می‌کنم اگر از این وضعیت به سلامت گذشتیم و گذشتم وقت بیشتری برای علایق غیر شغلی‌ام بگذارم. وضعیت پیش‌امده را برغم خبرهای ناگوار و رویدادهای تلخ آن، فرصتی می‌بینم که می‌توان از آن با نگاهی بهتر به زندگی و همه آنچه مربوط به زندگی‌ست استفاده کرد. اما چه پیش خواهد‌رفت و چه پیش خواهد آمد‌ را نمی‌دانم.
حمید فروغ
ناشر

۲۷

جلال عزیز، با سلامی دوباره. ویروسی بین سال های ۱۸۰۰ و ۱۹۰۰ میلادی ( درست پس از جنگ اول جهانی ) پیدا شد به نام « ویروس اسپانیائی » این بیماری یکصد میلیون نفر را در دنیا کشت. نتیجۀ آن، بیداری غرب در مقابل خشم طبیعت بود. یکی از عوامل این کشتار آگاهی مردم و پیشرفت سوسیالیسم ( هرچند نا موفق ) در جهان بود. به گمان من این بلای « کرونا » مهمترین اثری که بر افکار جهانیان خواهد کذاشت، شک و تردید در مورد دین و متافیزیک خواهد بود. به ویژه که این بیماری به وسیلۀ مسجد ( در ایران و چند کشور اسلامی ) کلیسا ( در فرانسه ) و کنیسا ( در آمریکا ) همه گیر شده است. توضیح اینکه دین هرگز در جوامع بشری از بین نخواهد رفت، لیکن متحول خواهد شد و مورد بیداری و شک طبقۀ دین باور خواهد شد. با ارادت.
بهزاد کشاورزی
جامعه شناس و پژوهشگر

۲۸

ویروس ویروس ویروس ، کرونا کرونا کرونا، چین چین چین، خبر خبر خبر، آنالیز آنالیز آنالیز، نظر نظر نظر، مشابه مشابه مشابه، متضاد متضاد متضاد. تنها نقطه مشترک ،مرگ مرگ مرگ… در حمله مغول به ایران خردمندی چنین گفت: این مصیبت را علم باید که از قلم کار برنیآید. پیش ازاین، یورش بلا فراوان بر انسان فرو آمده است اما آن حوادث منطقه ای بوده است، چون سیل، آتشفشان ، زلزله و یا، طاعون، وبا و در قرن بیست وبیست و یکم، سیدا، جنون گاوی و … اما تفاوت این بار با گذشته در اینست، توفان بلا مرز ها را در نوردیده است، امروز جهان به مسلخ میرود و تا کنون که این چند جمله نوشته میشود افق روشنی در پیش روی نیست ، جهان یک پارچه متوقف شده است ، جهان در قرنطینه است. آنکه این ویروس ازکجا آمده است و چه رویدادی یا توطعه ای در پس آن بوده است چندان مهم نیست. آنچه که ما را به اندیشیدن وا میدارد چنین است: با همه پیشرفت های تکنولوژی هنوز انسان تا اعتماد به بودن فاصله زیادی دارد… اکنون پرسش اینست آیا انسان جز انسان یاری دارد…
منوچهرنامور آزاد
کارگردان هنرمند تئاتر

۲۹

«ای عجب دلتان بنگرفت و نشد جانتان ملول، زین هواهای عَفن وین آبهای ناگوار؟»، چنین گفت طبیعت…و ناگاه ویروسی کاکل زری و تاج بر سر، پای بر جهان نهاد و زمینیان را به خُفیه گاه و خانه‌نشینیِ ناگزیر واداشت…درِ «خانه خدا » را تخته کرد ، دعایِ « خوش مضمونِ» صحیفهٌ سجّادیه را از اِفاقه انداخت و نشان داد که ارزشِ یک پرستارِ زحمتکش از تمامیِ سردمدارانِ سودجو، زورگو و سالوس بیشتر است … سپس علم لبخندی زد، نفسی تازه کرد و بر انسان دمید اما چه زود مستمسکی شد در دستِ سوداگرانِ دارو…تا پرسشِ بی پاسخ مانده‌ی «علم بهترست یا ثروت » را بدانجا رساند که: «بی مایه فطیر است!» دانشمندی پژوهشگر اما چنین هشدار داد: اگر ساکنین زمین نتوانند از پوشش‌های پزشکی – بطور یکسان – برخوردار شوند، هستی را روزهای خوشی در پیش نخواهد بود.
حمیدرضا جاودان
بازیگر سینما و تئاتر

۳۰

پاندمی یا اپیدمی جهانی در تاریخ جهان وجود داشته است، دلائل غافلگیر شدن در قرن ۲۱ در برابر آن و نتایج منبعث آن، از دیدگاه یک طرفدار حقوق بشر، کنش‌گر سوسیال دموکرات و لائیک و رئیس و مدیرعامل یک موسسه آموزشی عالی در پاریس چیست؟ در ۱۲ نکته زیر کوشش میکنم نظرات خود را بیان کنم.
یکم، در قرن گذشته انسان در تئوری به این نتیجه رسید که حقوق بشر و همبستگی جهانی بدون آزادی و عدالت اجتماعی کارآمد نیست اما همان انسان عملی ساختن این تئوری ناموفق بوده است.
دوم، پدیده کرونا زنگ خطری بود به توجه ناکافی به سیستم بهداشت عمومی کشور ها و عدم همبستگی جهانی در شرایط بحرانی. این پاندمی نشان داد علیرغم ادعاها، هر کشور به فکر خویش، و در هر کشور هرکس به فکر “ریش” است. بدین جهت تقریبا همه کشورهای جهان، به دلیل عدم پیش‌بینی در نیاز به نیروی انسانی و در فراهم کردن لوازم لازم برای مقابله با بحران بیماری ناکارآمد از آب در آمدند.
سوم، عدم اعتماد ملت ها به دولت‌ها، سد دیگری برای مبارزه با کرونا است، اصولاً در هر کشوری که اعتماد مردم به دولت‌هایشان بیشتر باشد مشارکت مردم در مقابله با بحرانها و کنترل آن زودتر انجام می‌گیرد. این اعتماد در اثر دموکراسی و وجود رهبران درستکار حاصل می شود.
چهارم، کرونا نشان داد که طبقات فقیر و کم در‌آمد شکننده ترند و تلفات بیشتری را تحمل می‌کنند. جهان به برقراری تعادل در تقسیم ثروت نیاز دارد. در غیر اینصورت تر و خشک باهم می‌سوزند.
پنجم، کرونا همینطور زنگ خطری است بر سیاست تشویق تولید انبوه، بی بند و باری در مصرف، توجه زیاد به گسترش تکنولوژی، صنعت، انباشت ثروت و کم توجهی به بهداشت عمومی و رایگان، کوتاهی فاحش در نگهداری محیط زیست و طبیعت.
ششم، کرونا به دنبال خود دگرگونی های ارزشی را باعث خواهد شد. یکی از این دگرگونی ها اهمیت کیفیت نسبت به کم‍ٌیت است. منظورم این است که در این بحران انسانیت به طوری جدی از خود سوال خواهد کرد. آیا زمان آن فرا نرسیده است که مادیات، اقتصاد لجام‌ گسسته و رعایت نکردن ارزش های طبیعی در برابر فرهنگ، اخلاق و تعهد زیست بوم، عقب نشینی کند؟
هفتم، یکی دیگر از نکات قابل توجه این بحران تائید برتری ارزش انسان در برابر متافیزیک است که اگرچه با دشواری به پیش میرود اما بالاخره بت‌های زیادی را خواهد شکست.
هشتم، نکته دیگر اینکه سیستم اداره کشور به شیوه کنونی را این بحران کلا زیر پرسش برد.
نهم، دوران قرنطینه بحران، به واسطه استفاده ناگهانی و ناخواسته اما ضروری از تکنولوژی، زخم‌هائی را در جامعه از خود باقی خواهد گذاشت که در خلاف جهت روابط اجتماعی سالم، سلامت روان و انسانیت است. این زخم‌ها در جوامع پر انتظار و با دولت های رفاه آن به راحتی بهبود نخواهند یافت.
دهم، از نظر دموگرافی باید در انتظار فجایع تازه‌تری بود، در دهه‌های اخیر جنگ های منطقه‌ای باعث کوچ‌ها بزرگ شده است، ناامنی در امر بهداشت و سلامت کوچ‌های دیگری را به ویژه در نسل جوان به وجود خواهد آورد که دنیای غرب را بطور اساسی تکان خواهد داد.
یازدهم، اثرات ناشی از کرونا، در سیستم اقتصادی جهانی کم نخواهد بود. در این پروسه به نظر من پوچی تئوری “موندیالیزاسیون” به ناچار “دیالیز” خواهد شد.
دوازدهم، قطب های قدرت و اتحاد هائی که از ۷۰ سال به این سو در جهان ایجاد شده‌اند بی شک بهم خواهند خورد و نظم دیگری در روابط بین‌المللی قدرت به وجود خواهند آمد که از جزئیات دقیق آن کس بدرستی آگاه نیست.
فرهنگ قاسمی
کنشگر حقوق بشر، سوسیال دمکرات، مدیر موسسه آموزش عالی

۳۱

در روزگار کرونایی، بیش از هرچیز با تنهایی عظیم انسانی آشنا شدم، وسپس ترس از آدمیانی که باورندارند بنی ادم اعضای یکدیگرند. بعد هراس از وجودی ناشناخته رسید؛ وجودی که شاید ما آدمیان با نابودی و الودگی طبیعت، آفریننده ان بوده ایم. در عین حال این اندیشه که این جهان را قاعده و قانونی دیگر برای زندگی لازمست؛ سیاستی دیگر می طلبد و نگاهی دیگر. دوران «همه چیز برای من» به پایان رسیده، عصر«ما» باید آغاز شود. غیر این باشد، آزادی در پای بی عدالتی، ذبح خواهد شد.
نوشابه امیری
روزنامه نگار

۳۲

دوست من، کرونا، نخستین ویژه‌گی کرونا این است که دیده نمی شود اما وجود دارد عینهو «جن و خدا» اما واقعی ها! از موهوماتی با نام الله یا خالق، قوی‌تر و عادل‌تر است. درهمه جا حاضر، و ناظر اعمال ما است چه در توالت، چه در رختخواب، و چه در کاخ شاهان و زورگویان و حتی روی دانۀ انگوری که به دهان می بریم. بزرگترین دشمن روحانیت و الله است چون هم خودشان را می زند هم ایدئولوژی‌شان را. بزرگترین دشمن کتابهای دینی، اوراد و ادعیه است. گرچه تا کنون کشتن دین‌ستیزان و خداناباوران آسان بود اما کشتن این کوچولوی دوران اصلا آسان نیست حتی برای بزرگترین دیکتاتورها یا پاپ یا مجتهد و فقیه. این دوست نازک نارنجی من، هم دین را به چالش کشیده هم علم را و هم عزرائیل را. توانسته نیمی از مردم جهان را در زندان (قرنطینه) کند و خودِ آنان را مسئول نگهبانی، شکنجۀ روحی، آشپزی و کابوس خودشان کند. به کسی هم بابت این وظیفه های سنگین حقوق نمی دهد حتی با باج گیرها و گنده لاتهای دولتی یا دینی هم در حال نبرد تن به تن است.
دوست من، کرونا دشمن من هم هست. چون دوست و دشمن نمی شناسد. نخستین قاضی بی طرف دنیا است. مرا در قفس خودساخته‌ام زندانی کرده، باید با ترس و لرز بروم نان و دانه ای بخرم و دزدکی برگردم! دور و برم می چرخد و هرچه می کوشم نمی توانم از خودم دورش کنم. هی دور خودم می چرخم و خطاب به این کوچولوی ورپریده می گویم:« یا بکُش یا دانه ده یا از قفس آزادکن!»
دوست من کرونا جنگجو و همسنگر من هم هست. دانشمندان و فیلسوفان همه در این سنگر گرد آمده‌اند و داریم درجنگی جهانی و آخرزمانی در برابر جهل می جنگیم. نشانه گیری کرونا حرف ندارد! حتی به «اولاد پیغمبر» و به گنده لاتهای منبری و مسجدی و لشکری و کشوری هم رحم نمی کند. گاهی فکر می کنم نکند کرونا آن روی سکۀ بیگ بنگ است!
امروز در گوشم زمزمه می کرد: «شاعر! حیف که زنده نخواهی ماند تا ببینی دنیای پس از تو چقدر زیباتر خواهد بود!»
میرزاآقا عسگری مانی
شاعر، پژوهشگر و روزنامه نگار

۳۳

در دوران قرنطینه و کرونازده‌ی اطراف‌مان که جان و جهان‌مان را درگیر خود کرده، با دیدن مردان و زنان ماسک‌زده‌ای که دوروبرمان دیده می‌شوند. بی‌هوا پرت شدم به مردادماه ۶۷. از لای کرکره‌های کمی بالازده‌ی آخرین اتاق بند هشت زندان گوهردشت در شب‌‌های جهنمی تابستان ۶۷ مردان ماسک‌زده‌ای را می‌دیدیم که دارند جایی را سم‌پاشی می‌کنند. چرایی‌اش بر ما دانسته نبود. هر پلشتی و پلیدی در نادیده‌‌گی معنا می‌یابد. در طناب‌کشی‌ی ۶۷ کنار دست‌مان آدم ذبح می‌کردند و ما نمی‌دیدیم. حدود یک ماه ما را در قرنطینه قرار دادند تا نبینیم. حال اما می‌دانیم و می‌بینیم که زنده‌گی مچ مرگ را می‌خواباند.
مهدی اصلانی
نویسنده و زندانی‌ سیاسی سابق

۳۴

در این دوران کرونائی مجموعه ویا ترکیبی از عواطف و حس های گوناگون در خود سراغ دارم. خشم و هراس و درد و آرامش و شادمانی.
خشم، ان جا که می بینم در این دوران سخت در ایران ما رهبرانی جن و جنون زده و تبه کار برسرکارند که تنها سودایشان حفظ خود و نظام گورزاد و اندیشه های تباهشان است و از این که مزد گورکن از بهای آزادی آدمی و جانش افزون شده است.
هراس، هنگامی که به آینده می اندیشم که این بلای ناشناخته چه برسر آدمیان و روابط انسانی در وطن نخست و دوم و جهان ما می آورد. برای خود و اطرافیان هراسی در دل نداشته ام نمی دانم از کجا مطمئنم که این کووید ۱۹ به سراغ من و نزدیکان و دوستانم نمی آید.
درد، آنجا که می بینم در این بلا نیز باز این انسان های تهی دست و بی صدا و از دیده پنهان جامعه هستند که بیشترین قربانی را می دهند و در تنهائی و سکوت می میرند.
آرامش، آنجا که با “بازداشت خانگی” فرصتی برای اندیشه و کار و پیکار مجازی! وخواندن و نوشتن یافته ام. راستش من این روزها وقت کم می آورم.
شادمانی، آنجا که جلوه های زیبائی از همبستگی های انسانی، شکل گیری نهاهای خودیاری مردمی، فداکاریها و از خودگذشتگی های کادرهای درمانی و بهداشتی، پایکوبی ها و ترانه و سرود خوانیها برای پاسداشت زندگی و شادی و زیبائی می بینم.
فریدون احمدی
دبیر شورای مدیریت گذار

۳۵

بحران جهانی کنونی با نام – ویروس کرونا – بدون تردید جهان امروز ما را به دو بخش پیش از کرونا و پس از کرونا تقسیم خواهد کرد.
بدون هیچگونه شبهه ای، پس از جنگ دوم جهانی که بیش ار ۷۰ میلیون کشته و تغییرات گسترده سیاسی-استراتژیک از خود بجای گذاشت، تا به امروز هیچ اتفاقی بدین ترتیب تاثیرگذار بر آینده جهان نخواهد بود. بحران کرونا امروز بطور قطع تغییر و تحول گسترده ای را بر جنبه های اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی سیاسی تمامی جوامع بشری خواهد داشت که در تلاش هستم ژرف تر بدان بپردازم
ایران و کرونا
باور من بر اینست که در شرایط حاضر ، گذشته از اینکه به دلیل بحران های متعدد و متفاوت از جمله بحران های اجتماعی – اقتصادی و در زمره مهمترین هایش بحران مدیریت و عدم لیاقت حاکمیت که در چهل و یک سال گذشته وجود داشته است نگاه من بیشتر بر جنبه های زیر خواهد بود:
شورش گرسنگان: به دلیل مشکلات گسترده اقتصادی، بیکاری گسترده، بیشتر از ۶۰ میلیون یارانه بگیر و بیشتر از یک چهارم جمعیت ( حدود ۲۰ میلیون ) که حاشیه نشین هستند و هیچگونه پناهی ندارند. آسیب های اجتماعی گسترده: در بیشتر اقشار اجتماعی و خاصه کودکان کار و بچه های خیابانی که آینده سازان ایران هستند و بیشتر از همه نگرانشان هستم.
و اما در جهت تغییرات مثبت آن:
آگاهی گسترده مردم نسبت به خرافات حاکم در چهار دهه گذشته که نیازمند روشنگری ها بیشتری نیز می باشد. همبستگی مردم و یکپارچه شدن ایرانیان داخل و خارج از کشور با یکدیگر در مقابل حکومت که آینده روشنی را برای ایران و ایرانیان به ارمغان خواهد آورد.
دکتر حسین لاجوردی
جامعه شناس

۳۶

اگر حوادث مهم در زندگی بشریت اتفاق نمی افتاد، شاید همان تغییر شماره سال ها و یا قرون مبنای زیربنای حافظه تاریخی- فرهنگی ما می شدند. در میان حوادثی که امروزه مبنای فهم تاریخی- فرهنگی ما را می سازند، جدای حوادث سیاسی، جهش های علمی، فن آوری و یا تجاربی چون سفر به ماه، حوادث عمده طبیعی که عمدتا شوربختانه در جهت نازندگی بوده اند، این نقش را ایفا کرده اند.
زلزله های اساسی، فعالیت کوه های آتشفشان، سیلهای عظیم ویرانگر، خشکسالی های متوالی و قحطی های منتج از آنها و نهایتا بیماری های واگیر بدون واکسن و یا دارو از این قماش اند. پدیده کرونا در دوران ما که چهار ویژگی منحصر بفرد دارد، بدون شک به یکی از مبنا های تاریخی، پیش از کرنا و پس از آن تبدیل خواهد شد. کرونا و جهانی شدن ارتباطات انسانی، کرونا و دوران کامپیوتر و انترنت و شبکه های اجتماعی و هوش مصنوعی، کرونا و آلودگی های غیر متعارف زمین و هوای ما انسان ها و نهایتا کرونا و اختلاف عمیق رفاه و آسایش و سطح زندگی یک میلیارد از سویی و شش میلیارد از سوی دیگر. کرونا فصل جدیدی در حیات بشریت گشوده است. و اینکه برای نخستین بار انتقال داده ها ، نوع زندگی افراد مرفه را در پیش چشمان انسان نامرفه قرار داده و سطح آرزوی او را به شدت بالا می آورد
بدین گونه پس از کرونا ، و تعامل چهار عامل فوق و تاثیر و تاثرشان بر یکدیگر، هم انسانی دیگر، هم سازمان اجتماعی دیگر و هم شاخص هایی ژرف تر خواهیم داشت.
حسن مکارمی، روانکاو
برژراک فرانسه ۶ آوریل ۲۰۲۰
قرنطینه مطلق

۳۷

درباره دستاورد های مثبت اپیدمی کرونا در سطح جهانی بطور اعم و در ایران بطو اخص میگویم: بر اساس منشور حقوق بشر حق هر شهروندی است که از سلامت کامل و تامین اجتماعی لازمه برخوردار باشد. در هر کشوری دولت بدستور مجلس منتخب مردم وظیفه فراهم آوردن شرایط لازمه در راستای حفظ سلامتی و تامین جانی و مالی شهروندان را با اخذ تصمیمات مشخص بنا به شرایط مشخص را بعهده دارد. پدید آمدن ویروس کرونا تاثیرات ناگوار و منفی بشکل از دست رفتن کادرهای مجرب و فداکار در بیمارستان ها وهمچنین باعث مرگ و از دست رفتن تعدادزیادی از شهروندان هر کشوری شده و اقتصاد جهانی را فلج کرده و طبیعا این پدیده روی سطح استاندارد زندگی انسانها در یک پریود زمانی نقش ایفا خواهد نمود ولی بعقیده من در دراز مدت دستاورد هایی مثبت در سطح جهانی بطور اعم و بطور اخص برای جنبش نوین ایران خواهد داشت.
در سطح جهانی:
۱. محک خوردن توانایی دولت های مختلف در برخورد به اتفاقات ناگهانی ونیز سیستم آمادگی آنها.
۲. محک خوردن سیستم های مختلف اداره کشور در رابطه با اسیب پذیری قشر ضعیف جامعه چه از نظر اقتصادی و چه از نظر سلامتی
۳. محک خوردن رشد سطح فرهنگی مردم ، همکاری و احساس مسئولیت در مقابل همدیگر و اعتماد آنها به توصیه های دولت و ارتباط اش با نوع سیستم حکومتی.
۴. بازبینی روابط بین المللی کشور ها دررابطه با قرارداد های اقتصادی و همکارهای مشترک بخصوص در کشورهای عضو بازار مشترک اروپا. این قصیه طبیعتا روی جابجایی سرمایه به منظور خرید نیروی کار ارزان در بخش های بخصوصی مخضوصا بهداشت و درمان نقش ایفا خواهد نمود.
۵. اختصاص دادن بودجه بیشتری به تخقیقات در زمینه پزشکی.
۶. ارزش قائل شدن برای کار زنان . ازآنجائیکه درصد بالایی از زنان در شغل پرستاری هستند طبیعتا کار شبانروزی آنها بازتاب مثبتی خواهد داشت.
۷. کاهش باورهای انسان ها به قدرت های ماورا طبیعت برای حل مشکلات.
دستاورد اپیدمی برای ایران؛ بر کسی پوشیده نیست که رژم جمهوری اسلامی در اشاعه فرهنگ اسلامی و خرافات در بین مردم نقش مهمی ایفا نموده است. این اپیدمی توانست بی اهمیت بودن نقش امام زاده را برای بخشی از معتقدان آن تایید کند. و اینکه با دخیل بستن نمی توان جان انسان ها را نجات داد. پس از سرنگونی جمهوری اسلامی دولت های اینده میتوانند بدرستی از این دستاورد استفاده کنند و در زمینه خرافات زدایی فرهنگ سازی کنند. بطور خلاصه اپیدمی کرونا برای جنبش ایران حامل دستاورد های زیر میباشد:
۱. ریزش هر چه بیشتر اعتماد مردم به جمهوری اسلامی
۲. افشا شدن بیشتر سیستم تفکر جمهوری اسلامی در رابطه با بی احساس مسئولیتش نسبت به نجات جان مردم و اینکه احساس مسئولیت این سیستم صرفا در چارچوب نجات ملاها و خانواده هایشان بوده است
۳. تشکل گروه های امدادی مردم بخصوص جوانان در بعضی از شهر ها به منظور ضدعفونی شهرو امداد رسانی خود میتواند تمرینی برای تشکلهای مردمی برای تصمیم گیری ها در دوران گذار و پعد از آن باشد.
با توجه به نکات بالا برخورد جمهوری اسلامی به اپیدمی باعث میشود که موجودیت اش در سراشیبی تند تری قرار بگیرد.
در مورد خودم: من و همسرم مدت یک ماه است در قرنظینه کامل بسر میبریم و بچه را هم ملاقات فیزیکی نمیکنیم. طبق توصیه دولت کسانی که در سن ۷۰ سالگی به بالا قرار دارند در لیست گروه حساس قرار گرفتند و باید خود را قرنطینه کنند و چون همسرم بسن هفتاد سالگی رسیده لذا من نیز باید درقرنطینه باشم. ما هر دو بازنشسته هستیم. بدلیل اعتمادی که بدولت داریم احساس امنیت کامل میکنیم. وقت ما بیشتر به مطالعه و دنبال کردن اخبار جهان میگذرد. هر حداقل یک ساعت در روز راه پیمایی می کنیم. در حزب سوسیال دمکرات ها در شهر ما حرکتی راه افتاده به این صورت که هر کس مسئولیت تماس با چند نفر از اعضا ی عضو حزب که سن اشان از ۷۰ به بالا است را بعهده میگیرد. این تماس بدین منظور است که اگر این خانواده ها یا افراد احتیاج به خرید مواد غذایی داشته باشند افراد جوانتر برایشان خرید کنند و یا اینکه با ارتباط گیری از تنهایی در بیایند. در همین رابطه من مسئولیت تماس گیری چند خانواده را بعهده گرفته ام.
۲۰۲۰-۰۴-۰۶
ثریا ندیم پور
کارشناس محیط زیست

۳۸

در روزهای کرونا زده، در انزوای قرنطینه، کلام و تصویر و آوا، از همه جا سوی من و ما می‌آید؛ “همه جا”یی که در جهان ما دامنه ای بس گسترده یافته. هرجا که اینترنت در دسترس باشد، مداوما با دیگران، از جمله با آنها که فرسنگ‌ها از ما دورند، در رابطه ایم و من سالهاست اثرات این دگرگونی را در تجربه تبعید زیسته ام. زمان پیش از «واتزآپ» و دیگر شبکه‌های مشابه، هزینه گران تلفن راه دور سبب محدویت‌های حسرت باری برای شنیدن صدای عزیزانم در ایران می‌شد. تا آنکه که به یاری این شبکه‌ها ایران به من نزدیک‌تر شد. دریغ اما که باز روزی رسید که آن حسرت دردناک را بار دیگر به تمامی زیستم. سکته مغزی شدید توانایی سخن را از پدرم ستاند و بزودی از تحرک نیز محرومش کرد. دیگر نمی‌توانستم امیدوار باشم سفری فرصت دهد او را درآغوش بکشم. ما را که ترک می‌گفت نتوانستم با او خداحافظی کنم. این روزها، بیماران کرونایی رو به مرگ و نزدیکانشان، محروم از واپسین دیدار، چنین تجربه دردناکی را از سرمی‌گذرانند.
با خود می‌گویم که نزدیکی تجربه ما ریشه در واقعیتی مشترک دارد: تهدید جدی مرگ. و مگر نه اینکه یگانگی بنیادین موقعیت انسان‌ها از همین رودرویی با مرگ مایه می‌گیرد؟ مگر نه اینکه پیشرفت مرگبار کرونای نوزده بیش از هرچیز یادآور اشتراک هستیانه سرنوشت انسان‌ها در جهان است؟
شهلا شفیق
جامعه شناس و نویسنده

۳۹

ویروس کرونا احتمالا جهان پیش از خود را از جهان آینده جدا خواهد کرد و در ورای آن انسانهایی با اندیشه های دگرگون شده و با پرسش های جدید خواهد ساخت. این پرسش ها از هم اکنون که در خانه های مان بسر میبریم، و در سکوت به آسمان نگریسته و به گذشته خود فکر میکنیم، آغاز شده است. از هم اکنون پرسشهای بی پاسخ و شگفت آوری بر سر و رویمان سر ریز میشوند. از خود می پرسیم که براستی که تاکنون چه کرده ایم و با آن دویدن های پرسرعت و پرش های تند و تیز، براستی بدنبال چه بوده ایم؟ که هستیم و چرا هستیم. و براستی به کجا میرویم و چرا میرویم. از اینرو، به آن دلیل که ویروس کرونا تمامی هستی ما را هدف قرار داده است، در برابر آن ما بیشتر فیلسوف میشویم، متفکر میشویم. به حیات و زیست معنوی بیشتر فکر میکنیم. چه بسا همین نگاه ما را بیشتر به تفکر درباره مادیت و ماتریالیسم وحشی و تهاجمی که تمامی پیکره هستی جهان امروز را در نوردیده است، بکشاند. دنیایی که تاکنون ما را بجای اندیشه به “بودن و خوب بودن” به داشتن و زیاد داشتن” سوق میداده است. ما در پهنه شبیخون جهانی کرونا، اکنون خود را ناتوان می یابیم. همینجاست که در اندیشه های طولانی و در ساعات تنهایی، به این طبیعت فراغ که بشریت مدرن در طول سالها و قرن ها با تمامی قدرت جانش را گرفته و شیرازه آنرا به “مصرف” بدل ساخته می اندیشیم. می اندیشیم که این “فوق مصرف” از ما آدمهای پرزرق و برق، پرخور و پر مدعا، براستی چه ساخته. مصرفی شدن ما آیا چقدر طبیعت را زخمی نمود و ما را “حاکم” و این طبیعت “بی زبان” را مغلوب کرد؟ شاید باید براستی اندیشید که اکنون شمشیر بدست این طبیعت “بی زبان” افتاده و دارد میگوید: بس است! …. ما اینگونه، پس از آنکه اندکی فیلسوف و پرسشگر میشویم، اکنون اندکی طبیعت گرا و طبیعت دوست نیز میشویم. باز میتوان پرسشهایی براین همه افزود، که آنرا برای تاملی دیگر و برای فرصتی دیگر میگذاریم. ۶ آوریل۲۰۲۰
عطا هودشتیان
استاد دانشگاه در علوم سیاسی

۴۰

پس از هشدار و به ویژه دستور قرنطینه در کشور محل اقامت ام، فرانسه، نخستین روزها را با دلهره و هراس سپری کردم. همه خانواده، من و همسر و دو فرزندم، نگران بودیم که چه باید کرد. کم کم هر کدام با شرایط نو هماهنگ شدیم.
برای من، مهم تر از همه، پرداختن به کار دانشگاه بود. به یک باره همه چیز، درس به دانشجو، نشست با همکاران، رسیدن به رساله ها و دیگر می بایستی به روی اینترنت می رفت و انگارانه می شد. روندی که از چند سال پیش آهسته آهسته پیش می رفت، به یک باره سرعت گرفت و بسیاری را غافلگیر کرد. کار آسانی نبود تازه روزگار من نبود. درس ها و پژوهش های من همه گرد اقتصاد و مدیریت با فنآوری های دانش بنیاد بود و هست.
کارهای پژوهشی با همکاران مقیم دیگر کشورها چندان مشکل نبود. کار ما چند سالی است که با فنآوری های اینترنتی پیش می رود. من بسیاری از همکاران قلمی فرنگی خود را هنوز از نزدیک ندیده ام.
زندگی دوم من، کار و نوشتن برای آزادی ایران هم، همچون همه سال های پیش ادامه یافت. اما بر روی اینترنت: نوشته و مصاحبه بر روی سایت های فارسی زبان و نشست و گفتگو با رفقا.
می دانم که ویروس کرونا باعث قرنطینه و قرنطینه باعث کم شدن تولید و خرید و فروش شد. این برای اقتصاد ضربه بزرگی است. اما من در این دوران بی رونقی نادلبخواه جانمایه اقتصاد پر رونقی را می بینم. اقتصاد در پی رکودی درونزا بر زمین ننشسته است. اقدام های پیشگیرانه مردم را داد و ستد بازداشته است. در شرایط قرنطینه، تنها بر روی اینترنت می توان کار کرد. این روند بسیاری از بیگانگان با اینترنت را مجبور به کار بر روی این شبکه کرد و به کار دیگر کسان بر روی آن سرعت بخشید. اقتصادی که همواره در حال شکل گرفتن بود، حالا با شدت بیشتری شکل می گیرد. این نکته نیکی است. ۶ آوریل ۲۰۲۰
جمشید اسدی
استاد دانشگاه در اقتصاد

۴۱

ویروس کوید-۲۱۹ جهان را آگاهانه غافلگیر کرد. آگاهانه: زیرا که دانش هشدار پاندمی میداد، و غافلگیر: زیرا که ارجحیت بیشتر کشورها در تدارک حفظ تندرستی مردم نبود آنچه باعث وخامت وضع شد نیز کم بها دادن به ویروس و در پی آن واکنش دیر هنگام پس از پیدایش اش: در بخشی از کشور ها به سانِ بسیاری از کشور های اروپائی، واقعأ نتیجۀ غفلت و در بخشی دیگر پیامد غفلت سودگرانه مانند عدم واکنش به هنگام از سوی علی خامنه ای در ایران و دونالد ترامپ در امریکا برای بهره برداری سیاسی . در مقیاسی کوچک تر نیز میتوان پاره ای واکنش های دیر هنگام محلی به سبب ملاحظات اقتصادی را برشمرد. اکنون با توجه به اینکه در کوتاه مدت امکان مهار این ویروس وجود ندارد، برای برخورد با این پدیده دو پارادایم مختلف مطرح اند: برتر شمردنِ بی میانجیِ جانِ هر انسانِ مشخص به امر اقتصادی و در برابر آن ارجحیت اقتصاد برای نجات جانِ انسانِ مفروض و مجرد. رهیافت نخست مبتنی است بر اِتیک پاسداری از جان هر انسان مشخص چه به مثابه وظیفۀ هر دولت و چه معطوف به اِتیک پزشکی است. کوشش در این نهفته است که با کاهش شیب گسترش شمار مبتلایان اینان را در اندازۀ گنجایش سیستم درمانی کشور نگهدارد. رهیافت دوم پاسداری از اقتصاد را برای جلوگیری از مخاطرات پسا پاندمی برای جان انسان های مجرد برتر میداند و ویروس را آزاد میگذارد تا در فاصله ای کوتاه تر ایمنی عمومی فراهم شود، با علم به این که بخش قابل توجه ای از شهروندان کهنسال جان خود را از دست خواهند داد. به عبارت دیگر برای جلوگیری از تلفات انگاری آینده، تلفات کنونی پذیرفته میشوند. نماینده گان رهیافت نخست بسیاری از کشور های اروپائی، چین، کره و ژاپن هستند و نماینده گان رهیافت دوم در آغاز دولت های ترامپ، خامنه ای، بوریس جانسون در بریتانیا، بولسنارو در برزیل و دولت سوئد هستند – که البته بسیاری از آن ها در این میان در رهیافت خود بازبینی کرده اند. در مقیاسی گسترده تر نظر رایج این است که این ویروس میتواند باعث چنان دگرگونی هائی در عرصۀ جهانی شود که بتوان تاریخ معاصر جهان را به دوران پیشا و پسا کوید-۱۹ تقسیم کرد. باید دید که آیا بستن ناچارانه مرزها به تقویت نیروهای طرفدار بازگشت به مرزهای ملی در مخالفت با جهانی شدن میانجامد؟ آیا نیرو های ناسیونالیست میتوانند به یاری پیوند دادن عوام فریبانۀ این پاندمی به دهکدۀ جهانی به ملیت گرائی اقتدارگرا بازگردند؟ یا هم سرنوشت شدن کشور ها در برابر این ویروس همبستگی جهانی را میافزاید. از یک سو همکاری در مهار این ویروس به نزدیک تر شدن کشور ها میانجامد و از دیگر سو میتواند کشور ها را وادار کند که روند جهانی شدن را قاعده مند و کمبودها و نارسائی های آن را مجدانه بکاهند. سرنوشت آینده بشریت به این دوراهی وابسته است.
بهروز بیات
فیزیک پیشه و تحلیل گر سیاسی

۴۲

کرونا یک شوک، و ضربه سهمگینِ طبیعت به انسان است تا شاید ازپنداربافی و خوابی خوش خیالانه بیدارشود، شوکی تاثیرگذار بر همۀ روندها و پدیده هائی که ذهن و روان و رفتار آدمی را شکل و سامان می دهند. کرونا بر حس و عاطفه، و برشعور و شناخت انسان تاثیر گذار بوده است. از دیدن رنجی که مردم می برند تا شنیدن ناله هائی که ازسینۀ سوختۀ یک بیمار کرونائی و خانواده های داغ دیده برمی آید. از زخمی شدن عاطفه تا ماندگاری در ادراک و فهم این واقعیت که در طبیعت چه می گذرد، و طرح این پرسش که چرا انسان و جامعه انسانی با این همه ادعا این حد در برابر عوامل طبیعی و بیماریزا شکننده و ناتوان است. شوکی که آدمی را به وادی تخیل تا حد توهم و تجسم کشانده است، تا آن حد که شنیدنِ فریاد حیوان ها، و هر آنچه که در طبیعت است، و هم آوائی آنان از انتقام گرفتن از انسان را به گوش برساند، و یا به ورطه تئوری توهم که ویروسی دست ساخت این و آن است بکشاند. شوکی بیدارباشِ حافظۀ انسانی.
این ویروس مرگ آفرین روشنگر قَدَری شده است تا چهرۀ واقعی سیاست و مذهب، و رهبران سیاسی و مذهبی، از خودشیفتگی ها و روان پریشی ها و خرافه پرستی ها تا بی لیاقتی ها و بی کفایتی های همراه با دروغگوئی ها و پنهانکاری ها، و انکار واقعیت با هدف سودجوئی های معنوی و مالی را بیش ار پیش بنمایاند. ویروس کرونا آینه عفونی وخون آلودی شده است تا انسان وجامعه انسانی کج اندیشی ها و کج روی هایش را بی پرده و عریان تر ببینند.
مسعود نقره کار
پزشک و نویسنده

۴۳

درود، من انور میرستاری، دبیر پاکسازی شده دبیرستان های بندر انزلی، دارای شغل آزاد، ساکن بلژیک و عضو احزاب سبز اروپا به نظر من به جای احساس خودم نسبت به ویروس کرونا، باید از تشویش و نگرانی‌های خودم در باره شرایط ناگوار کنونی و آینده جهان بگویم. بعضی‌ها فکر می‌کنند که بلای کرونا، برای همسایگان و سالمندان و دیگران است و شامل آن‌ها و خانواده‌هایشان نخواهد شد و آن را جدی نمی گیرند. سخن از مرگ و زندگی و مبارزه سختی است. نماز و دعا، امام زاده و امام، خدا و خانه خدا، واتیکان و پاپ… کاری نمی‌توانند بکنند، گر چه در گذشته هم، هر گز کاره ای نبودند. مبارزه‌ای که تن به تن و پنجه در پنجه است. پاشنه آشیل این دیو هیولا تنها و تنها یک چیز بیش نیست و آن هم جا خالی دادن است. یعنی هنگامی که ویروس همه شهرها و کشورها را در بر گرفته است، نباید جلوی چشمش و بر سر راهش ظاهر شد. به عبارتی دیگر، فقط باید در خانه ماند و تا حد ممکن بیرون نرفت. نباید مغرور شد یا فکر کرد که می‌توان سر کرونا کلاه گذاشت. او همه را در زیر نظر ندارد و از کودک تا سالخوردگان به کسی رحم نمی‌کند گر چه کمی ضعیف کش است.
از اینکه کرونا تعدادی آخوند و شکنجه گر و فرمانده سپاه و نماینده مجلس را در ایران کشت، بعضی از ایرانیان احساس آرامش می کنند، اما من به فکر زندانیانی مانند نسرین ستوده ها و نرگس محمدی ها و آرش صادقی ها و ۱۴ نفر امضا کننده بیانیه استعفای خامنه ای و هزاران زندانی دیگر و خانواده‌های آنان هستم که جانشان را کرونا مستقیماً تهدید می کند. خیلی‌ها هم خوشحالندکه هواپیما ها، ترنها، کشتیها، اتومبیل ها و کارخانه ها از کار افتاده اند و هوا کمی صاف شده است و زمین و موجودات زنده اش، نفس دوباره ای می کشند. گر چه این سخن در کوتاه مدت به آشکارا درست است، اما زیستگران به دنبال یک برنامه پایدار و دراز مدتی هستند که زمین همیشه بتواند نفس بکشد. آنان خواهان کاهش اصولی تولید جهانی جمعیت و مخالف جامعه مصرف گرای می باشند، اما هر گز نمی‌خواهند که یک بیماری مانند کرونا، طاعون، وبا یا سیل و زلزله بیاید و مردم را نابود و چرخ زندگی و اقتصاد را فلج کند. اکولوژیست ها برای زندگی بهتر و شاداب در آسایش و آرامش و امنیت تلاش می‌کنند و خواهان جهانی پاک و بدون آلودگی اند که همه هستی ما از آن است.
انور میرستاری
فعال سیاسی و عضو احزاب سبز اروپا

۴۴

گذشتە ازتلفات انسانی و زیانهای اقتصادی بزرگ این بیماری و سختیها و تراژدیهای همراە آن، ولی من برآنم کە در میان مدت و بلندمدت جامعە بشری نیرومندتر، همبستەتر و آگاەتر از این فاجعە برخواهد خواست: پیشبینی من، و امید من، این است کە علم بر خرافات، سکولاریسم بر حاکمیت دینی و عدالت بر سودجوئی بی حدومرز چیرگی بیشتری خواهند یافت. “ارزان تمام شدن” بە تنهائی حرف آخر را در سیاستهای اقتصادی نخواهد زد و ملاحظات استراتژیک کشورها جای بیشتری پیدا خواهد کرد، در همین راستا بی اعتمادی بە چین در جهان و بویژە جهان غرب گسترش خواهد یافت. دولتها نقش بیشتری بازی خواهند کرد و در مقابل رأی دهندگان بە حفظ جان و امنیت و سلامت شهروندان متعهدتر خواهند شد و خدمات کلیدی در جامعە دغدغە بزرگتری خواهد شد. آفیسها، بطور نسبی، از اهمیتشان کاستە و خانە بە اهمیتش اضافە خواهد شد. همبستگی انسانی و پیوستگی سرنوشت همە ما، و از جملە در حفظ محیط زیست، چشمگیرتر خواهد بود. امیدوارم زندە و سالم باشیم تا این دنیای بهتر را ببینیم و امکان مبارزە برای آن را داشتە باشیم.
عبدالله مهتدی
دبیرکل حزب کومەلە کردستان ایران

۴۵

تقویت دولت رفاه و سیاست مراقبت گرا و تقویت جامعه مدنی : دو راه رویارویی اجتماعی با کرونا.
شوک حاصل از پاندومی کرونا و”موقعیت جنگی” و شرایط اضطراری برخاسته از آن، با توجه به تکنولوژی پیشرفته بشر و دهکده جهانی شدن به رغم تلفات بالای آن احتمالا دیرپانخواهد بود. اما اثرات اقتصادی/ اجتماعی آن حتی در عصر پساکرونا نیز می تواند بس گسترده و درازمدت باشد. برخی حتی از خطر در غلطیدن به بحران اقتصادی وخیم تر از ۱۹۳۰ – در صورت طولانی شدن پاندومی کرونا سخن می گویند.
در یک معنا بحران کرونا معایب نظام های اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک رایج درجهان را بیش از هر زمان دیگری عریان کرد: نظام های اقتدارگرایی همچون چین نشان دادند که چگونه می توانند برای حفظ پرستیژ و کارایی خود، نه تنها هشدار کارشناسی پزشگان را نادیده بگیرند، بلکه با مجازات اولیه آنان و کتمان کاری، توانایی علمی در پیشگیری و مهار به هنگام آن را زائل کنند و ناخواسته با جان هزاران انسان درچین و سراسر جهان بازی کنند. طنز تلخ تاریخ درآن جا است که سهل انگاری کم و بیش مشابهی در مهد سرمایه داری آزاد (آمریکا) صورت گرفت. هشدارهای مکرر کارشناسان و حتی برخی مشاوران ترامپ مبنی بر پاندومی شدن کرونا و اقدامات ضروری پیشگیرانه برای کاهش قربانیان آن در آمریکا، مدتها از سوی ترامپ انکار شد تا مبادا اقتدار سیاسی دولت وی ضربه خورد و بازار دچار وحشت ” بیمورد” شود. از همه بدتر نحوه رویارویی با کرونا در نظام ایدئولوژیک و دینی جمهوری اسلامی بود. درآنجا نیز هشدار پزشکان و دستور العمل های پیشنهادی شان با توجه به نمونه های مرگ و شیوع کرونا در قم، تابع نمایش قدرت سیاسی و دینی نظام در هنگامه انتخابات و سالگرد “انقلاب با شکوه اسلامی” شد. در ایران بی کفایتی بهت انگیز نظام در مدیریت بحران- که کم توجهی، دروغ گویی، کتمان کاری، توسل به تئوری توطئه از جمله شاخص های آن بود- همراه با بی اعتمادی یکسره مردم به آن، بخت مقابله به هنگام و موثر با آن را از بین برد و ابعاد فاجعه را بسیار گسترده تر کرد. در کشورهای دمکراتیک اروپایی همچون اسپانیا و ایتالیا نیز “عدم آمادگی” که براستی در باره معنا و ابعاد و چرایی آن باید درنگی ژرف نمود، هزاران قربانی گرفت و پیش از هرچیز میزان امکانات و کارایی پزشکی و درمانی را درآنجا به زیر پرسش کشید. حتی در دمکراتیک ترین کشورها نظیر سوئد که دولت حاضر به تکیه بر روش های نظامی و پلیسی برای مهار کرونا نشد و با اعتماد متقابل دولت و جامعه به یکدیگر راه بس متفاوتی ازجهان را پیمود، توان مقابله به هنگام و موثرتر برای کاهش تلفات انسانی، تابع محاسبات مرتبط با کمبود امکانات پزشگی و درمانی در صورت رشد ناگهانی ابعاد اپیدمی قرار گرفت. فرایندهای پارادکسال (ناسازه) در واکنش به بحران در چهارگئشه جهان کم نبودند. برخی کشورها با یاری رساندن به دیگر کشورها با تجهیزات بهداشتی و پزشکی و مالی جلوه هایی از گسترش همبستگی بین المللی را به نمایش گذاشتند. برخی اما با اخلاقی راهزنانه به مصادره تجهیزات پزشکی و بهداشتی در مسیر عبور کالاها از کشور خود پرداختند. برخی پنهان یا آشکار جلوه هایی از سیاست سوسیال داروینیسم را در پیش گرفتند (تکیه یک سویه بر روش مصونیت گله ای که درآن گروه های سالمند و بیماران به اصلی ترین قربانیان کرونا بدل می شوند). برخی دیگر اما مراقبت از سالمندان را اولویت نخست خود خواندند.
در اغلب موارد، به رغم تنوع نوع رویارویی با پاندومی کرونا، پاشنه آشیل مشترک نظم موجود جهانی برملا شد: ضعف امکانات پزشکی و درمان همگانی و غیر انتفاعی به طور خاص و کمرنگی عقلانیت و سیاست مراقبت گرا و همبستگی اجتماعی به طور عام. امری که میتواند دیگر پیامدهای سنگین اقتصادی و اجتماعی بحران کرونا را به ویژه درمیان گروه های آسیب پذیرتر جامعه کاهش دهد. این به رغم ناگزیری دولت ها از مداخله گسترده برای یاری رساندن به جبران چالش های اقتصادی برخاسته از کرونا است. از این پس، یکه تازی عقلانیت ابزاری و سود جویی حداکثری – همچون مهمترین راهنمای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جهانی شدن – بیش از هر زمان دیگر با بحران مشروعیت روبرو خواهد شد.
اعاده حیثیت از اهمیت دولت رفاه، توجه بیشتر به بهداشت همگانی و درمان محوری، سیاست های اجتماعی و مراقبت گرا، محیط زیستی، تبعیض زدایی و تقویت نقش جامعه مدنی از جمله مهمترین راه کارهایی است که می تواند جهان را از درغلطیدن به سناریوهای سیاهی که با آن روبرو است، برحذر کند!
مهرداد درویش پور
جامعه شناس استاد دانشگاه

۴۶

بازگشت به ارزش های انسان شناختی. ما در حال تحمل خانه‌نشینی بدنی سهمگینی هستیم که با خانه نشینی فکری قبلی که مدت ۴ دهه است بر تیعیدیان ایرانی حاکم شده است، فرق کیفی دارد. این فرق به نظر می رسد ناظر بر بحران ۴ گانه زیر باشد.
نخستین بحران، بازبینی ایدئولوژی اقتصاد افراطی نئو لیبرال است که از ریگان در آمریکا و بانوی آهنین در انگلستان در دهه های ۱۹۸۰ شروع شد، تاچر درستایش فردگرایی همچون شالوده عقاید خود می‌گفت: «چیزی به نام جامعه وجود ندارد». آیا شاهد گذاراز فردگرایی منفی به سوی جمع گرایی و قرارداد اجتماعی عصر روشنایی هستیم؟
بحران دوم، ناشی ازکند شدن وتوقف چرخ های اقتصادی جهانی است، چرخ هایی که بلعیده‌شدن سیاست در اقتصاد، باروری پول های “خوابیده” درسیستم جهانی بورس وهوش حسابگرانه به جای اندیشه تاملی، رشد زدایی تولیدی واقعی به جای رشد بادکنکی پولی و سرانجام مصرف گرایی فوق العاده برای اقلیت ۱ میلیارد نفری شمال در ناز و نعمت و اکثریت ۶ میلیارد نفری جنوب در حد سد جوع، مهمترین بردارهای ان بوده اند. آیا این بردارها به گونه ای موقت در خواب هستند یا دوباره بعد از پایان بحران، مانند بحران های قبلی سرمایه داری، باز سازی می شوند؟
بحران سوم، بحران دولت های رفاه، ست که با دوبردارعدالت اجتماعی و دمکراسی سیاسی بعد از جنگ جهانی دوم تا سه دهه توانست رفاه اجتماعی و آزادی ها فردی و مدنی را تضمین نماید و زمینه های بازتولید جامعه شناختی فاشیسم را در اروپا بخشکاند. آیا این رویکرد مثبت به سوی دولت ها وبا توجه به تجربه مثبت چین برای مهار ویروس، افکار عمومی به سوی رژیم های اقتدارگرا تمایل می یابند و این بازگشت خودبخودی، تهدیدی برای دمکراسی نخواهد بود؟
بحران جهارم، بحران زیستی و بیولوژیکی است که حیات فیزیکی مارا تهدید می کند و کابوس مرگ را برای همگان جدی نمود. به باورمن، این بحران چند پهلو، در عمق بحران عمیق انسان شناختی است که نخستین بارقدرت شکننده انسان ابرقدرت قرن جدید را به چالش می کشد. انسانیتی که سیمان ان بر عشق به دیگران، دوستی، برادری و همبستگی است و شکوفایی انسان در تعامل با جمع است. آیا نیاز به تعاریف جدید برای بازگشت به ارزش های انسانی فراموش شده هستیم؟ هنوز زود است که بتوانیم به این پرسش مبنی برانسان‌گرایی تازه‌ای نیاز داریم یانه پاسخ دهیم، اما ادبیات ما مرهون ازاین ارزش های انسانی است که در قله های باشکوه ان، بهتر از سخنان حکیم و شاعر خودمان، سعدی در ۷ قرن پیش ندیدم:
بنی ادم اعضای یکدیگرند که در آفرینش زیک گوهرند
چوعضوی به درد أورد روزگار دگرعضوها را نماند قرار
توکز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی
پاریس، سه شنبه ۷ آوریل ۲۰۲۰(۱۹ فروردین ۱۳۹۹ خورشیدی)
نادر وهابی
جامعه شناس و استاد راهنما در دانشگاه تولوز در فرانسه

۴۷

حس من این است که عالم گیری فزاینده پاندمی کرونا نه تنها ترس و وحشت درونی انسانها را از خطرات ناشناخته عیان کرده است بلکه ریزترین رازهای درونی و هنجارها و عقاید افراد را به چالش کشیده است. چنانکه در این دهکده در هم تنیده جهانی و در عصر دانش و فناوری پیشرفته قرن بیست و یکم، شوربختانه جمعیت کثیری نسبت به اینگونه پاندمی های جهانگیر، اما قابل درک و توجیه پذیر از نظر علمی، همانگونه فکر می کنند که اسلاف ما جاهلانه در قرون وسطاء در مقابل طاعون سیاه آخر الزمانی هراسان می گشتند. عده ای نیز عامدانه یا عوامفریبانه برای پیشبرد مقاصد سیاسی خویش با تمسک به توهم و توطئه چینی آن را به شیاطین و اجنه و ارواح خبیثه یا غضب خداوند، و حتی به مکر دشمنان خود نسبت می دهند، تا توجیه ای باشد بر برهان نمایی “کروناناباواران” ء باورمند که فقط قرائت هایی را می پذیرند که با باورهای ذهنی و انگیزه های معرفتی درونی آنها همخوانی داشته باشد. اگرچه کرونا بشدت خطرناک و مهلک است، اما در رویدادنامه (annals) تاریخ بشری “این نیز بگذرد” و فاصله گذاری های اجتماعی محو خواهد شد؛ اما شوربختانه فاصله های ذهنی پس مانده از قرون وسطاء و علم مدرن قرن ٢١ همچنان باقی خواهد مانند.
دکتر عبدالستار دوشوکی

۴۸

از روزی که نام کرونا را شنیده‌ام، هر روز بیشتر به اهمیت تکانی که به جهان ما داده است، پی می‌برم. گوئی تلنگری است که بر حساس‌ترین بخش وجود ما خورده‌است، موجی‌ست که اقیانوس آرام زندگی روزمره را به‌چنان تلاطمی گرفتار کرده‌است، که هر قطره‌ی‌ آن از هم گسسته و گوشه‌ای پرتاب شده‌است. بودن انسان‌ها در کنار هم و پیوستن آن‌ها به هم‌دیگر خطرناک شده‌است. نفس کشیدن، راه رفتن، باهم بودن و زیستن زیر یک سقف ناممکن یا بسیار دشوار شده است. کرونا تصویری از زندگی را پیش روی ما گذاشته‌است که نامتصور نبود، اما باوری هم به غلبه‌ی آن نبود. دنیای واقعی، بیش از پیش عرصه را به دنیای مجازی باخته‌است. دیدارها، گفتارها و تصمیمات عمدتا از طریق مجازی ممکن است. دنیای قبل از کرونا گویی تمام شده‌است و ما وارد عصری شده‌ایم که جهان به هم‌پیوسته، از هم گسسته‌تر می‌شود. تنها نقطه‌ی امید در جائی است که تجربه‌های مقابله با کرونا انباشت می‌شوند. هر کس از تجربه‌ی دیگری می‌آموزد. دنیای بعد از کرونا، بدون تردید راه دیگری برای از بین بردن فاصله‌ها خلق خواهد کرد. اما گمانه‌زدن در این مورد هنوز زود است. اقدامات امروز برای مهار کرونا نطفه‌هایی از آینده را در خود دارد. ما در این روزها، شاهد شکستن تابوها و انجام اقداماتی در اقصی نقاط جهان و توسط دولت‌هایی هستیم، که در گذشته‌ با آن‌ها بیگانه بودند. همبستگی در عمل دوباره زاده می‌شود. محافظه‌کارترین قدرت‌ها بر ضرورت ایجاد چتر فراگیر همبستگی برای حفظ شهروندان در برابر خطر مرگ گردن می‌گذارند. کسی به فکر حذف بیمه‌های اجتماعی نیست. تلنگر کرونا، از یک‌سو جامعه‌ی بشری را به وداع بیشتر با دروغ و خرافه سوق داده است، از سوی دیگر اتکاء به واقعیت در کشف حقیقت را مجذوب‌تر و باور به توانمندی انسان‌ها در همبستگی با یکدیگر را عمیق‌تر ساخته‌است.
مسعود فتحی
تحلیل گر سیاسی

۴۹

درودها به عنوان یک ایرانی در تبعید و غربت اجباری و در رابطه با عاطفه انسانی از کشتار کرونا در خارج و داخل ایران بهت زده و غمگینم. بخصوص در رابطه با وضعیت ایران که توسط حکومتی اداره میشود که زیرساختهای لازم را ندارد و نیز هیچ عاطفه ای به ملت ایران ندارد و کار او غارت و سرکوب بوده است این اندوه بیشتر میشود. این نکته نخست ولی پنهان نمیکنم که ظهور کرونایک شوک قوی به جامعه بشری داده است که از ابعاد اقتصادی فرهنگی و فلسفی بسیار قابل توجه است. ما شکنندگی جامعه غول آسای بشری را در برابر یک ویروس میبینیم. تمام قدرتهای نظامی جهان در مقابل این ویروس درمانده اند. این ویروس بما میفهماند که جهانی شما اینچنین قابل ادامه نیست و میتواند نابود شود. استثمار روز افزون. فاصله میان فقر و ثروت. جنگها. اوجگیری هرزابه های فرهنگی در مقابل فرهنگ راستین و نابودی محیط زیست، اینها روی میز ما قرار دارد. ما باید تغییر کنیم. جهان یک دهکده بزرگ است که اگر تغییر نکند میتواند نابود شود. به نظر من از نظر فلسفی یک ضربه بسیار نیرومند به گندابهای مقدس مذهبی خورده است. کرونا میگوید شما و سایر موجودات مساوی هستید و کسی از اسمانها مواظب شما نیست. کرونا میگوید مقدسات شما نمی توانند به شما کمک کنند. کرونا میگوید من کعبه و واتیکان را تخلیه کردم و خدای شما از من ضعیف تر است. کرونا میگوید میلیاردها دلار پولهائی را که بزرگترین خداوندان زمین اندوخته بودند از دستشان بیرون آوردم و آنها فهمیدند بدون جامعه جهانی بزرگ فرو کوفته شده نمی توانند زنده بمانند پنهان نمی کنم من در رابطه با کرونا احساسی دو گانه دارم او برای من یک ویروس خطرناک است که ممکن است مرا بکشد و در عین حال در این دو سه هفته مانند یک آموزگار بسیاری چیزها به من آموخته است. من فکر میکنم کرونا میتواند بمثابه قاصد تغییرات مختلف خود را نشان دهد.
اسماعیل وفا یغمائی
شاعر و ترانه سرا

۵۰

کرونا به جهانیان نشان داد که زیاده طلبی، خودخواهی، تنگ نظری، زیرپا گذاشتن قوانین طبیعت و نادیده گرفتن حق حیات جانوران چه وحشی و چه اهلی در محیط زیست طبیعی شان چه پیامدهای هولناکی می تواند برای بشر داشته باشد.
شکی نیست که جهان پس از کرونا شاهد دگرگونی های اساسی و ریشه ای خواهد شد. ممکن است در همۀ حوزه و دیسیپلین ها در بسیاری از اصول و بدیهیات شک کنند. برای مثال، کرونا نشان داد که رشد و توسعه حُکم بی چون چرای اقتصادی نیست
گمان می کنم پس از این تجربۀ بی سابقۀ جهانی، هراس مردم در همۀ کشورها از آیندۀ ناروشن خود و بچه هاشان بیشتر خواهد شد. اگر این هراس درست هدایت شود، مردم دیگر کورکورانه سرنوشت شان را به دست دولت هاشان نخواهند سپرد
کرونا ثابت کرد که جهانی شدن افسارگسیخته بدون همفکری و تفاهم در ادارۀ اقتصاد جهانی به فاجعه های تازه ای خواهد انجامید
ممکن است ملت هایی دوباره بخواهند در لاک خود فروروند و ملت های دیگر را، چنان که در یکی دو قرن گذشته معمول بوده، رقیب یا دشمن خود بپندارند. باید به آن ها با استدلال منطقی نشان داد که بر روی این کرۀ خاکی آدمیان در چهار گوشۀ جهان سرنوشت مشترکی دارند.
علیرضا مناف زاده
تاریخ شناس

۵۱

ای کاش می توانستم
لبانت را ببوسم،
بی دغدغه ی فاصله و فصل
بی هراس از آنا کارنینا
بی اعتنا به قتل عام کرونا
***
ای کاش
تو در مهتابی شرقی می رقصیدی
و لباس هایت در باران پاریس
خیس می شد
***
کاش می شد
ضریح تنت را
با لب های تشنه ام
چندان ایمن کنم
تا زایران جهان
تا همیشه بگردند
و بی هراس
لحظه های تنت را ببویند
۱۵ مارس ۲۰۲۰

هوشنگ اسدی
شاعر و روزنامه نگار

۵۲

اخطار
آمد کرونا که طبلِ اخطار زند
بر مردمِ خفته بانگ هشدار زند
پیروزی دانش و خِرَد را بر جهل
درگوش خرافه باوران جار زند

پیروزی عقل
آمد کرونا که عقل پیروز شود
خارِ رَهِ جهلِ خانمان سوز شود
کالای فریب بی خریدار آید
بازار خرافه عبرت آموز شود

ازادی علم از ایمان
آمد کرونا که علم از ایمان بِرَهد
وز چنگ جنودِ جهل ، انسان بِرَهد
هوش و خِرَد و دانش و ادراک بشر
زآنان که ز دین کنند دُکّان بِرَهد

نوبر کرونا
«هروز یکی ز در درآید که منم!»
درجامه ء خوف و خطر آید که منم
دی تاخت بلای اهل دین بر ایران
حالی کرونا چو نوبر آید که منم!

مسلمان شدن کرونا
دیریست وطن زار و پریشان شده است
اسلام بلاى جان ایران شده است
زینگونه که بر پیر و جوان مى تازد
گویى کرونا نیز مسلمان شده است

کرونا و آب کر
آمد کرونا که آب کر خشک شود
با پشک خر و شاش شتر خشک شود
از ریشه وبن گیاه بد گوهر فقه
چون مغز فقیه مفت خور خشک شود

معجزه تاک
آمد کرونا که تاک پربار شود
مى پاک ترین متاع بازار شود
تطهیر شوند اولیا درالکل
ودکا سبب شفاى بیمار شود

فرار شیخ از قم
از چین کرونا به سوى قم کرد گذار
تا شیخ نگردد از عبورش بیمار؛
چون گرگ زچنگ شیر و چون موش ز مار؛
نعلین به کف ز شهر قم کرد فرار

چله نشینی
ای اهلِ زمان کز کرونا بیزارید
از وی اگر امید سلامت دارید
حُکم است که چون چله نشینان ،
چندی از خانهٔ خود پای برون نگذارید

روزگار شگفت
بر شاخهٔ غم شکوفه زاری داریم!
آغُشته به اندوه، بهاری داریم
از چین،«کرونا»به شهر ما آوردند
دردا که شگفت روزگاری داریم

جن چینی
جِن با ماهان به قُم ز یوهان آمد
از بهرِ خرید و خوردِ سوهان آمد
چون از کمونیست ها دلى خونین داشت
با دعوتِ اسلام به ایران آمد.

محمد جلال چیمه (سحر)
شاعر و نقاش

پایان گفتارهای ۵۲ شخصیت ایرانی در باره «کروناویروس»
۰۹/۰۴/۲۰۲۰ پاریس- فرانسه
پنجشنبه ۲۱ فروردین ۱۳۹۹
جلال ایجادی، جامعه شناس، دانشگاه فرانسه

فاجعه وحشتناک و کشنده ای درسیاره ما رویداده است کم نظیر یا بی نظیر که مرز وکشور نمی شناسد و همه مردم جهان را بیکسان مورد تهدید قرار داده و هر روز قربانیان بیشتری میگیرد.
در دوران سختی از تاریخ بسرمیبریم
ازسویی دوچار ویروس کرونا یی هستیم که جهان را تهدید و از سویی دیگر با سردمداران نظامی ضد ایرانی ومردم ستیز که در قبال جان انسانها کوچکترین احساس مسؤ لیتی ندارند.
کمک هایی هم که توسط دولت های خارجی برای نجات بیماران وآسیب‌ دیدگان و جلوگیری از گسترس بیشتر قربانیان میرسد، به عوض درمان ونجات جان مبتلایان، به حساب های بانکی آنان واریز میشود.
گفته شده که تنها کمک مالی امارات و دولت ژاپون به تومان معادل هفتصد و پنجاه میلیارد می شود. آیا این مبلغ در راه ایجاد بیمارستان ها ی جدید یا مجهز کردن بیمارستان برای پذیرش مبتلایان ویروس کرونا هزینه شده یا به جیب گشاد سردمداران رفته است؟!!
شگفت آورتر آنکه با پیشنهاد پزشکان بدون مرز، برای ساختن بیمارستانی در اصفهان مخالفت و محترمانه آنان را از ایران اخراج کردند.
هرآینه این پیشنهاد را پزشکان بدون مرز، به هر دولت دیگری داده بودند
بی تردید مورد استقبال واقع می شد.
میشود حدس زد که مخالفت با حضور پزشکان بدون مرز و جلو گیری از ایجاد بیمارستان در اصفهان نه کوتاهی بلکه دشمنی سردمداران نظام با جان مردم است، به همان گونه که در مورد سرنگونی هواپیمای اوکراین نشان داده شد.
این کوتاهی تنها نسبت به جان مردم ایران نیست بلکه به گسترش فاجعه ویروس کرونا در گستره جهان دامن خواند زد.
میدانیم دزدی که مال دیگران را می دزد، نمی تواند خدمتگزار کسانی باشد که دارایی انها را دزدیده است.
از این رو انتظارآنکه سردمداران نظامی که در چهل سال اخیر دار و ندار مردم ایران را به سرقت برده و به بانک های خارج ازکشور سپرده یا سرمایه گذاری کرده اند، در این شرایط هستی سوز به یاری مردم بشتابند توقعی بدور از واقعیت و خوش باورانه است.
چپاول گرانی که در برابر ویروس کرونا فرار را بر قرار ترجیح داده وهر یک در گوشه ای پنهان شده اند، مراسم مذهبی ونمازهای جمعه را که این همه در مورد ش داد سخن داده و فرضیه الهی می خواندند، تعطیل کرده اند و…
هیچ یک از آیات عظام وتولیت ها، انجمن ها وموسسه های مذهبی که سالهاست از جان بلب رسیدگان برای امامزاده ها درخواست پول میکنند، برای مبارزه با ویروس مهلک وکشنده کرونا کوچکترین یاری ای نرسانند و نشان دادند که آخوند دست بگیر دارد و نه دست بده!
فاجعه ویروس کرونا هنگامی ابعاد دهشتناک خود را در ایران نشان خواهد داد که شمار مبتلایان چند برابر شود و بیمارستان ها ی کشور، اگر همه آنها را هم اختصاص به بیماران کرونا یی دهند، جای خالی نداشته باشند و شمار زیادی از هموطنانمان قربانی بی توجه ای، عدم مدیریت و بی کفایتی مسؤلان گردند.
علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی و نه ایرا ن، آنطور که رسانه “بی بی سی” می کوشد تلقین کند، در سخنانی گفت که ویروس کرونا چیز مهمی نیست، مردم می توانند با خواندن دعای هفتم صحیفه سجادیه آن را از خود دورکنند واضافه کرد که ما از این ویروس خطرناک تر هم داشته ایم !!
بخش نخست گفته اش کاملا نا درست وبه دور از حقیقت بود.
چون هیچ یک از مراکز پزشکی وآزمایشگاهای معتبر جهان هنوز نتوانسته اند دارویی برای رویارویی ویروس کرونا پیدا کنند. اگر بنا بر ادعای ایشان با خواندن تنها یک دعا میتوان جان انسان ها را از خطر ویروس کرونا نجات داد چرا او خودش را در قرنطینه قرار داده است؟ و برای نجات جان مبتلایان به بیمارستان ها نمی رود؟ و در کنار و هم صدا با مردم این دعای سحر آمیز را نمی خواند؟ و اصولا چرا برای نجات جان ده ها هزار ایرانی مبتلا به این ویروس که در وضعیت میان مرگ و زندگی بسر میبرند برنامه نماز جمعه را برگزار نمی کند تا خود وهزاران روضه خوان معروف به امامان جمعه در حضور و در کنار مردم این دعای نجات دهنده را با صدای رسا بخوانند و نماز گزاران نیز هم صدا تکرار کنند و واقعا چرا خو داری میکنند؟ آیا جان مردم ایران به اندازه جان مردم فلسطین، لبنان، سوریه، یمن و… ارزش ندارد؟
قسمت دوم صجبت او را انصافا می شود پذیرفت. آنجا که گفت ما ویروس های خطرناک تری را از سر گذرانده ایم. البته آن ویروس خطرناکتر، همان ویروس نابود کننده وایران برباده نظام ولایت فقیه یا حکومت مشروعه است که بیش از جهل سال هم چون کابوسی بر سرزمین ایران افتاده، میلیون تن از هموطنان مان را وادار به جلای وطن کرده وهزاران تن از ایران دوستان را کشته و بقیه را مجبور به زندگی کردن در زندان ولایت فقیه نموده است.
چرا خامنه ای لازم دید سخنانی بی پایه و بی اساسی بگوید که نادرستی آن را خود باور دارد؟!!
نخست: به دلیل تخته شدن بساط دکانداران و فروشندگان خرافات.
دوم: او به عنوان رهبر عمامه به سران با سخنانی بدوراز واقعیت وعوام فریبانه می کوشد مجددا این دکان و بساط را باز نماید.
سوم: عدم قدردانی و سپاسگزاری از تلاش ها وفداکاری های پزشکان، کارکنان بیمارستان ها و مراکز درمانی، پرستاران و فعالان علوم آزمایشگاهی که با بخطرانداختن و فدا کردن جان خود هزاران تن از مبتلایان به ویروس کرونا را نجات دادند، که در اینده بتواند ادعا کند که نجات یافتگان، جانشان را نه در اثر این فداکاری ها بلکه مدیون خواندن دعای هفتم صحیفه سجادیه می باشند.
عدم سپاسگزاری از فداکاری ها وجان بازی های دیگران دور از انتظار نبود چون امام ایشان روح الله خمینی هم پس از آنکه خرمشهر در اثر فداکاری و جانبازی دلاوران ارتش و جان باختن ده ها هزار جوان عاشق وطن و جانفشانی مردم خوزستان و به ویژه ایرانیان عرب زبان که در صف نخست دفاع قرار داشتند آزاد شد، گفت این پیروزی در اثر لطف خداوند بود. اگر آزاد سازی خرمشهر تنها در سایه لطف خداوند بود! چرا او خودش را در جماران پنهان کرده بود وتنها موشک ضد هواپیما که از آمریکا خریداری کرده بودند برای حفظ جان او در جماران نصب کرده بودند؟!!
این است منطق عوام فریبان ضد ایرانی و مردم ستیزی که بیش از چهل سال است سرزمین ما را اشغال کرده و ایرانیان را به اسارت گرفته اند.

به گفته نظامی گنجوی یکی از شش چشم اندازه ادب ایران
«چو بد کردی مشو غافل ز آفات
که لازم شد طبیعت را مکافات
سرای آفرینش سرسری نیست
زمین و آسمان بی داوری نیست»

هوشنگ کردستانی، بیستم فروردین ماه ۱۳۹۹

بررسی رویدادها با هوشنگ کردستانی: بخش بیست و دو