بایگانی/آرشیو برچسب ها : داغ

کهن ترین جشنواره ی سینمایی دنیا، در هفتاد و یکمین سال برگزاری اش، آثاری از سه فیلم ساز ایرانی را هم در برنامه هایش جای داده که این موضوع با توجه به دوری سینمای ایران از جشنواره های جهانی در سالهای اخیر موضوع قابل توجهی به حساب می آید.

در این میان، حضور دو فیلم ساز معترض که در جریان انتخابات پیشین ریاست جمهوری از سینمای تماما دولتی ایران طرد شده بودند، نکته ای شایان توجه برای اهالی سینمای ایران است. در بین این سه فیلم، ” قصه ها ” ی رخشان بنی اعتماد در بخش مسابقه و ” پرزیدنت ” محسن مخملباف در بخش افق ها به نمایش در آمده اند و فیلم مخملباف گشایش گر این بخش نیز بوده است.

خانم بنی اعتماد، که در جریان حوادث پس از انتخابات از جمله ی هنرمندانی بود که در کنار مردم قرار گرفته و در شرایط سخت و از داخل ایران، با امضای بیانیه ها و مصاحبه های فراوان در نکوهش خشونت حکومت گفته بود؛ به واسطه ی همین حرف های انسان دوستانه اش، برای چند سالی از کار و فعالیت در ایران باز ماند و ” قصه ها ” یش را در صف ممیزی دید.

فیلم اخیر وی، چند سالی از نمایش در ایران محروم مانده و حالا برای اولین بار در ونیز به روی پرده می رود. دومین فیلمساز ایرانی ونیز که در جریان اعتراض به خشونت های خیابانی در کنار بنی اعتماد قرار می گیرد اما، در آن دوران در ایران زندگی نمی کرد و در خارج از ایران به خشونت های خیابانی خیره شده بود؛ محسن مخملباف در اقدامی جالب پا را از شیوه های مرسوم اعتراض یک هنرمند فراتر گذاشت و عملا در قامت یک مرد سیاسی ظاهر شد.

هر چند که خود آقای مخملباف این فیلم را در خدمت زندگی بهتر انسان ها معرفی کرده و گفته که در این فیلم کوشیده تا نگاه مخالف خشونت را دامنه ی وسیع تری ببخشد.
او در ادامه ی صحبت هایش با ارباب جراید، فیلمش را ” ماندلایی ” دانسته و همچنین گفته که در دنیای امروز که وحشی گری و خشونت از ارکان جدایی ناپذیرش شده، حضور تنها یک ماندلا برای برقراری صلح و آرامش کافی نیست.

وی که در فیلم های پیشینش هم به ممالک شرقی سفر کرده و در افغانستان و تاجیکستان و هند فیلم ساخته بود، این بار به گرجستان رفته و فیلم آخرش را به کمک بازیگران حرفه ای این کشور ندارک دیده. جالب اینکه تعداد این بازیگران حرفه ای در آماری جالب توجه پنجاه نفر عنوان شده.

آقای مخملباف گفته که این فیلم به تراژدی های آماده از یک انقلاب در جامعه می پردازد و دشواری های روزهای قبل و بعد از انقلاب را روایت می کند.

محسن مخملباف

محسن مخمباف که در سالهای دهه ی هفتاد از جمله ی مشهورترین فیلم ساز های ایران در میان مخاطبین غربی به شمار می رفت در سالهای دهه ی هشتاد و نود با موفقیت پیشینش فاصله ای دراز گرفت و هرگز نتوانست تا روزهای خوب قبل را تکرار کند.
فیلم های آخر او، که اجازه ی اکران در ایران نداشتند، از جانب جشنواره ی معتبر خارجی و همین طور مردم و منتقدین داخلی با واکنشی سرد مواجه شدند، تا نام او رفته رفته از صف فیلم سازهای معتبر ایران کنار رود.

حال باید منتظر اکران عمومی این فیلم در سینماهای اروپا ماند و واکنش مردم و مطبوعات نسبت به آخرین اثر او را دید تا برای قضاوت باب ادامه ی زندگی هنری او، گواه و شواهد بیشتری در دست داشت. این اکران عمومی بناست تا در روزهای اولیه ی ژانویه ی آتی و از کشور فرانسه شروع شود.

اما، سوای از محسن مخملباف و رخشان بنی اعتماد، سومین فیلمساز ایرانی حاضر در ونیز، رامین بحرانی ست که اصالتی ایرانی دارد، اما در آمریکا متولد شده و طبیعتا فعالیت های هنری اش را در آن کشور دنبال می کند. او به روایت مطبوعات یکی از مستعد ترین کارگردان های نسل جدید سینمای مستقل آمریکا محسوب می شود و نو آوری های فراوانی در نگاه سینمایی اش دارد. آقای بحرانی نیز با فیلم ” نود ونه خانه ” در جشنواره حاضر است.

شعر سیمین همه بیت الغزل معرفت است/آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش

سیمین یکی از قلّه های شعر معاصر فارسی و وجود عزیزش نمونه درخشان انسانیت و شهامت بود. نور تابانی که در سراسر شعر سیمین بهبهانی می بینیم بازتابی است از شخصیت او، شخصیتی که در برابر کاستی ها نمی تواند خاموش بماند. می گوید:

کولی برای نمردن باید هلاک خموشی
یعنی به حرمت بودن باید ترانه بخوانی

اعصار تیره دیرین در خود فشرده تنت را
بیرون گرا که چو نقشی در سنگواره نمانی

این دو بیت نقطه مرکزی دایره ای است که هستی شعر سیمین بهبهانی را با همه تصویرها و ضرب آهنگ های برآمده از وزن و همنوایی کلمات در خود جای می دهد. سیمین بهبهانی به حرمت هستی ترانه می خواند و هم از این رو تمامی جلوه های هستی را، از زشت و زیبا، در شعر خود جای می دهد. شعر سیمین درختی است با شاخه های بسیار که پربارترین آنها عشق به انسان است و من از میان همه ویژگی های شعر سیمین می خواهم تنها به همین شاخه پربار اشاره کنم. از آن روزهایی که سیمین همراه با غزل دوبیتی های متوالی هم می سرود این نور و گرمی در شعرهایش احساس می شد: گرمی ناشی از عشق به انسانیت و بویژه عشق به انسانهای محروم. در همه این شعرها شاعری را می بینیم که با دردها و رنجهای انسانهای محروم و رنج کشیده جامعه نفس می کشد: شعرهایی مانند “نغمه روسبی”، “جیب بر”، “معلّم و شاگرد”، و “به سوی شهر” که در همه آنها مسائل اجتماعی و دردهای انسان نه به صورت شعار بلکه با بیانی شاعرانه و بسیار نزدیک به متن زندگی مطرح شده است. در این شعرها شاعری را می بینیم که ذهنش آمیخته است با غمنامه زندگی همنوعانش.

سالهای بعد می بینیم که سیمین تنها قالب غزل را برای بیان بر می گزیند امّا اوزان رایج را برای بیان اندیشه های خود کافی نمی بیند و به ابداع وزنهایی آغاز می کند که بتواند گردونه اندیشه ها و عواطف وسیع تر و امروزی تر باشد. درباره این وزنها به ذکر این نکته اکتفا می کنم که وزنهای ابداعی سیمین از آهنگ طبیعی کلام برخاسته است و مصراعها همه از پاره های جملاتی است که با آنها گفت و گو می کنیم. به همین دلیل در بسیاری از غزلها هیچ تغییری در بافت طبیعی جمله داده نشده است و سیمین بدون تکلف و با صمیمیت با ما گفت و گو می کند. یک قسمت از نزدیکی هایی که با شعر سیمین احساس می کنیم و عبور از پل رابطه را آسان می کند طبیعی بودن این وزنهاست و جدا نبودنشان از کلام روزمرّه. این را هم در پرانتز بگویم که گزینش غزل که یکی از فرمهای کلاسیک شعر فارسی است، آن هم در زمانی که همه شاعران به سوی شعر نیمایی جلب شده اند، خود شهامتی است، زیرا در خلاف جریان آب شنا کردن هم شهامت می خواهد و هم قدرت. و امّا محتوای غزلها: در سالهای بعد از انقلاب، و بویژه در سالهای جنگ با عراق، نبض شعر سیمین همچنان با دردهای هموطنانش همنواست. این همنوایی را از جمله در شعرهای “شلوار تا خورده دارد مردی که یک پا ندارد”، “دوباره می سازمت وطن”، و “این کجا سپیده دم است” می بینیم. در گذر همین سالهاست که سیمین در کتاب “کلید و خنجر” می نویسد: “ما نویسندگان واژگان خود را از میان دود و آتش و خون و از میان جهل و جنگ و جنون گذر داده ایم. ما نوشته ایم تاریخ را، اما نه شمار جنگ زدگان و کشتگان و شهیدان و معلولان و اسیران را بل که علل را، نفس تخریب را، چرایی ها را، چگونگی ها را. می گویید نه؟ کتابهایمان را بخوانید”. در این بیان تاریخ بسیاری از شاعران دیگر نیز با سیمین همنوایی دارند. تاریخ ارقام و آمار را ارائه می دهد و شاعر حقایق ملموس را. سیمین می گوید: “شعرهای خود را پیش رو گذاشته ام؛ از سالهای پس از ۱۳۵۷ چه می تواند باشد؟ دفترهامان را باخون نقش زدیم. بی گمان از آن همگان هم از این دست است”. می بینیم که سیمین تکروی نمی کند بلکه خودش را همراه و هم قدم با سایرشاعران می بیند.

در شعرهایی که سیمین در جریان جنگ ایران و عراق سروده است می بینیم که از تشبیهات و استعارات زیبا خبری نیست (بر خلاف غزلهای عاشقانه سیمین که مملو از زیبایی های برآمده از صنایع شعری است). در این شعرها آنچه هست جریان ساده و طبیعی زندگی است. مثل این که سنگینی و دردناکی روزهای جنگ حوصله ای یا در واقع جایی برای آرایه های شعری باقی نگذاشته است. اما تصویرهای این شعرها جاندار و طبیعی است. می گوید: “اخبار تازه چه داری؟ / امروز نوبت شیر است / خوب است و خوبتر از این / سیگار و چای و پنیر است / چیزی از جبهه شنیدی؟ / چیزی نظیر همیشه / بیداد کشته دشمن / فریاد خصم اسیر است”. می بینیم که در اینجا شعر چقدر به زنگی آمیخته است. و وقتی می گوید: “از یوسفت خبری شد؟ / دیروز نامه اش آمد”. در پشت همین ضمیر کوچک “ت” احساس شدید مادری و نوعی مهربانی توأم با درد نهفته است. همین “ت” کوچک چندین لایه احساس به این مصرع می دهد. و باید توجه کرد که در اینجا سیمین چگونه قالب کلاسیک را که سطح زبان ادبی است و زبان فاخر ادبی می طلبد با سطح دیگری از زبان یعنی خودمانی ترین و صمیمی ترین سطح زبان گفتاری در هم آمیخته است، بی آن که ناهماهنگی و جدایی بین این دو سطح احساس شود. این خود هنر بزرگی است.

در همین سالها در شعر دیگری از سیمین می خوانیم: “این سال چارم جنگ است / اخبار ساعت شش گفت / تصمیم صلح ندارند / این رأی مرشد پیر است / دیگر نمانده جوانی / کودک ذخیره جنگ است / این رودخانه بتدریج / با خون ادامه پذیر است”. در شعر دیگری، شعری که زندگی در آن جریان دارد، می گوید: “امروز برف می بارد / یک ظرف آش دلخواه است / با گوشت؟ / نه، چه می گویی؟ / دستم ز گوشت کوتاه است / سبزی؟ زیاد هم بد نیست / سبزی میان یخبندان / زرد و گران و آلوده / یک مشت گل پر از کاه است”. در ادبیات فارسی داریم شعرهایی که مضمونشان گفت و گوی بین دو نفر است: “گفتم غم تو دارم / گفتم غمت سر آید / گفتم که ماه من شو / گفتا اگر بر آید”. اما در اینجا سیمین “من گفتم و او گفت” را حذف کرده است؛ و با این همه طبیعت مکالمه در شعرش هویداست.

یکی از خصوصیتهای والای شعر سیمین در آن است که او در خارج از چهارچوب ایدئولوژیک با ما سخن می گوید و شعرش تنها سرشار از عواطف انسانی است. در “کلید و خنجر” می نویسد: “انقلاب به ثمر می رسد / عکس هول انگیز کشتگان / چاپ شد در فوق العاده ها / در دست پیر و جوان می چرخد / فریاد می زنم نمی توانم ببینم / جنازه بر زمین است / که بر خطوط مهیبش / گلوله نقطه چین است”. در جای دیگری از “کلید و خنجر” می خوانیم: “در اریبهشت ۵۹ روح جنگ طلبی را در شاگردانم، از پسر و دختر، مشاهده می کنم. وحشت زده می گویم: ای کودک امروزین / دلخواه تو گر جنگ است / من کودک دیروزم / کز جنگ مرا ننگ است”. می بینیم که سیمین کسانی را که مخالف او فکر می کنند محکوم نمی کند و بدین ترتیب در شعرش وسعت را ارائه می دهد. این وسعت نظر و سعه صدر را حتی در مورد کسانی دارد که با او به دشمنی برخاسته اند. سیمین در یکی از غزلهایش هنگامی که بعضی از نشریات نیش قلم او را متوجه او کرده اند می گوید: “مار اگر خانگی است در امان می گذارمش / گرچه بیداد می کند همچنان دوست می دارمش” این نوعی تفکّر مسیحایی است، تفکّری که از عشق و محبت سرچشمه می گیرد، آن هم در زمانه ای که کینه و انقامجویی تجویز می شود. هر کسی نمی تواند این ظرفیت، این قابلیت، و این بزرگواری را داشته باشد.

در ابتدا گفتم که یکی از ویژگی های شعر سیمین دفاع از محرومان جامعه است و البته شعر سیمین نمی تواند خالی از دفاع از کسانی باشد که بر آنها ستم مضاعف رفته است – یعنی زنان. سیمین در کولی واره هایش، که به گفته خودش می تواند در وجود “او” چه آسان بسراید و به نظر من اوج زبان شعری سیمین است، از بار ظلمی که زنان در قرنهای گذشته بر دوش کشیده اند سخن می گوید. در “کولی واره چهارم”: “جور قرون گذشته / ره جسته در استخوانت / با این دمل برنیاید / نشترگذار زمانه”. در “کولی واره پانزدهم” می گوید: “بالا گرفته کار جنون / کولی، دوباره زار بزن / بغض فشرده می کشدت / فریاد کن، هوار بزن / آتش گرفته جان و تنت / پوشیده بس نشد سخنت؟ / شد تیره جان روشن تو / این پرده را کنار بزن / حق حق فکنده حق طلبی / آخر نه کم ز مرغ شبی / دیوار خامشی بشکن / گلبانگ یار یار بزن”. و در کولی واره یازدهم می بینیم که چگونه زشتی و قباحت سنگسار را با زبانی سرشار از عاطفه بیان می کند. این کولی واره این گونه آغاز می شود: “سوار خواهد آمد / سرای رفت و رو کن / کلوچه بر سبد نه / شراب در سبو کن”. و چند مصراع بعد: “زگوشه خموشی / سه تار کهنه برکش / سرودی از جوانی / به پرده جست و جو کن / سکوت سهمگین را / از این سرا بتازان / بخوان، برقص، آری / بخند و های و هو کن / سوار چون در آید در آستان خانه / گلی بچین و با دل نثار پای او کن / سحر که حکم قاضی رود به سنگسارت / نماز عاشقی را به خون دل وضو کن”. به پایان این کولی واره که می رسیم مثل این که در فضای شعر حافظ تنفس می کنیم. سیمین در پایان این شعر کلماتی را که در محدوده کلمات مذهبی هستند به کار می برد، مانند نماز و وضو. اما در بافت کلام با به کار بردن کلمه “عاشقی” به همراه نماز و خون دل برای وضو زهر معنای مذهبی را می زداید و نماز و وضو را در هاله معانی جدید قرار می دهد که با پاکی و فداکاری همراه است.

آخرین نکته ای که می خواهم در این باره بگویم آن است که ممکن است ممکن است گفته شود که این گونه غزلهای اجتماعی هنگامی که شرایط اجتماعی تغییر کند ممکن است اثر خود را از دست بدهند. این سخن در مورد شعر هایی که بظاهر شعر هستند اما از جوهر شعر تهی هستند صادق است ، اما در مورد شعرهای سیمین چنین نیست. در اینجا می رسیم به این نکته که آنچه شعر را پایدار نگاه می دارد زیبایی ای است که شاعر در بیان و بافت شعر عرضه می کند و شعرهای اجتماعی سیمین از این خصوصیت برخوردارند.

دکتر عبدالستار دوشوکی/مدیر مرکز مطالعات بلوچستان

امروز شنبه ۳۰ اوت برابر با ۸ شهریور ماه روز جهانی قربانیان ناپدید شدن های اجباری (International Day of the Victims of Enforced Disappearances)، توسط مجمع عمومی سازمان ملل نامگذاری شده است. مبارزه با ناپدید شدن های اجباری توسط خانواده های قربانیان و نهادهای غیر دولتی در برخی از کشورهای آمریکای لاتین از جمله کلمبیا، بولیوی، آرژانتین و شیلی در سال ۱۳۵۹ آغاز شد. اعلامیه جهانی حمایت از اشخاص ناپدید شده اجباری طی قطعنامه شماره ١٣٣/۴۷ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ١٨ دسامبر ١۹۹٢ به تصویب رسید، که در آن شیوه سیستماتیک ناپدید شدن های اجباری توسط دیکتاتورهای نظامی جرم علیه بشریت تلقی شده است. در طی ۲۲ سال گذشته قطعنامه های متعددی در این مورد توسط سازمان ملل تصویب شده است. از جمله قطعنامه شماره ۲۰۹/۶۵ که در دسامبر سال ۲۰۱۰ تصویب شد که ۳۰ اوت را بعنوان روز جهانی قربانیان ناپدید شدن های اجباری نامگذاری نمود.

بیشتر بخوانید »

دوباره می سازمت وطن…

اشاره:

خبر کوچ ابدی سیمین بهبهانی به جهان دیگر؛ با گستره ی وسیعی در مطبوعات غربی بازتاب پیدا کرد؛

در همین باب؛ بیشینه ی روزنامه های تراز اول بریتانیا علاوه بر ذکر خبر، گزارشی از زندگی و آثار و احوال غزل بانوی ایران را هم برای خوانندگانشان مهیا کردند.

یادداشت پیش رو، ترجمه ی مقاله ای از روزنامه ی تایمز لندن است که در شماره ی روز بیست و پنجم اوت این نشریه به چاپ رسیده است. لطفعلی خنجی، مترجم کهنه کار ساکن لندن، زحمت این ترجمه ی شیوا را عهده دار شده و با دقت و وسواس همیشگی اش این مطلب را برای استفاده ی مخاطبین فارسی زبان؛ آماده کرده و به دست ما سپرده. ” خلیج فارس ” ضمن سپاس از لطف او؛ این مطلب را در ضمیمه ی فرهنگی اش به چاپ می رساند…

بیشتر بخوانید »

پتسی کلاین

دوران زندگی حرفه ای اش کوتاه بود. بسیار کوتاه. اما او در همین مجال اندک، تاثیری شگرف بر موسیقی محلی و مردمی کشورش گذاشت و بسیاری از ترانه های همیشه سبز تاریخ را برای صندوق خانه ی فرهنگ آدمیزاد باقی گذاشت.
حرف از پتسی کلاین، بانوی موسیقی محلی و مردمی آمریکاست که در میانه های سومین دهه ی زندگی اش، و با حادثه ی سقوط هواپیما دنیای زنده ها را بدرود گفت و رفت.
ترانه ی اخیر از جمله ی شیرین ترین و دلنشین ترین عاشقانه های اوست که علاوه بر صدای زنانه و مهربان، از نعمت ترانه ی ناب و موسیقی تاثیر گذار هم بهره گرفته تا این طور یکی از برترین و فاخر ترین عاشقانه های دنیا را بسازد.
متن ترانه، ترجمه ی فارسی و ویدئوی اجرای او، همه در زیر آورده شده اند. بخوانید و ببینید و گوش کنید و با ساده ترین و ممکن ترین حیلت به جنگ ناملایمات زندگی روید، که به قول شاعر ما نی خوش نغمه و مرغ خوش آهنگ؛ اندوه می برند از خاطر تنگ.
دیگر اینکه، مجله ی موسیقیایی چمتا در برنامه ای این هفته اش به سراغ زندگی و آثار و احوال این خواننده ی بزرگ رفته و ترانه های ماندگار او را معرفی کرده. وقت اگر یارتان بود؛ لذت شنیدن موسیقی او را از روح و جانتان دریغ نکنید.
این برنامه، عصر شنبه به وقت بریتانیا به روی آنتن تلویزیون جهانی ایران فردا می رود. شما همچنین می توانید ویدئوی این برنامه و بایگانی تمام برنامه های پیشین را در صفحه ی مربوط به چمتا در سایت ایران فردا و همین طور صفحه ی رسمی این برنامه در شبکه ی ارتباط اجتماعی فیس بوک پیدا کنید.

I fall to pieces
من خرد می شم
Each time I see you again
هر دفعه که تو رو دوباره می بینم
I fall to pieces
من خرد می شم
How can I be just your friend?
آخه چطور من می تونم فقط یه دوست معمولی تو باشم
You want me to act like we’ve never kissed
تو می خوای که من یه جوری رفتار کنم انگار که ما هیچ وقت همدیگه رو نبوسیدیم
You want me to forget (to forget)
تو می خوای که همه چی رو فراموش کنم
Pretend we’ve never met (never met)
وانمود کنم که هیچ وقت تو رو ندیدم
And I’ve tried and I’ve tried, but I haven’t yet
و من هی سعی کردم و سعی کردم اما هنو نتونستم
You walk by and I fall to pieces
تو که از کنارم رد می شی من خرد می شم
I fall to pieces
من خرد می شم
Each time someone speaks your name (speaks your name)
هر بار که یکی اسم تو رو می آره
I fall to pieces
من خرد می شم
Time only adds to the flame
و زمان فقط کارم رو زارتر می کنه

You tell me to find someone else to love
تو بهم گفتی که یه یار تازه پیدا کنم
Someone who’ll love me too (love me too)
یکی که من رو دوست داشته باشه
The way you used to do (used to do)
همون جوری که تو داشتی
But each time I go out with someone new
اما هر بار که با یه آدم تازه می رم بیرون
You walk by and I fall to pieces
تو از کنارم رد می شی و من تیکه نیکه می شم
You walk by and I fall to pieces
تو رد می شی و من داغون می شم

لیلا سامانی

روزهای پایانی آگوست مصادف است با زادروز “خورخه لوییس بورخس” نویسنده و شاعر برجسته ی آرژانتینی. کسی که خود درباره ی زادگاه اسرار آمیزش چنین می گوید:

“در بوینوس‏آیرس زاده شدم؛ درست در دل آن شهر؛ به سال ۱۸۹۹؛ در خیابان توکومان؛ میان خیابان‏های سویی‌پاچا و اسمرالدا؛ در خانه‏ای کوچک و نامشخص که به والدین مادرم تعلق داشت. حتماً خیلی زود به محله پالرمو نقل مکان کرده بودیم؛ چون خاطرات نخستینٍ من از آن‏جا، از خانه دیگری است با دو حیاط خلوت؛ باغی با تلمبه‏ای بادی و تکه‌زمینی بایر، در طرف دیگر باغ. پالرمو در آن زمان -پالرمویی که ما در آن زندگی می‌‏کردیم – در حاشیه بی‌‏برگ و بار شمالی قرار داشت و بسیاری از مردم، شرمنده‏تر از آن که بگویند در آن‏جا سکونت دارند، به‏طور گنگ می‌‏گفتند که در شمال شهر زندگی می‌‏کنند. در پالرمو، مردمی‌ بی‌‏چیز و معمولی زندگی می‌‏کردند؛ اما عناصر نامطلوب‏تری هم بودند. پالرموی اراذل هم بود که کومپادریتوس خوانده می‌‏شدند و به سبب چاقوکشی‌‏هایشان مشهور بودند؛ اما فقط بعدها پالرموی آنان تخیل مرا به خود مشغول داشت؛ چون منتهای سعی خودمان را می‌‏کردیم – سعی بلیغمان را- تا آن را نادیده بگیریم. برخلافِ همسایه‏ مان اواریستوکاریه‏گو، که نخستین شاعر آرژانتینی بود که امکانات ادبی موجود در آن‏جا را کشف کرد.”

خورخه لوییس بورخس

پدر و مادر بورخس با آن که هر دو از افراد تحصیل کرده و اهل کتاب آن روزگار به شمار می رفتند، اما نمادی از تقابل ایدئولوژی ها، فرهنگ ها و عقاید متضاد بودند. تضادهایی که منجر به شکل گیری شخصیت خاص بورخس گشت و “افسانه ی زندگی” او را رقم زد. او از سویی تاریخچه ی خانواده ی مادری کاتولیک و متعصبش را ورق می زد و خاطرات حماسه گونه ی آنان درباره ی شرکت در فتوحات نظامی، جنگهای داخلی و مبارزات استقلال‌طلبانه ی آرژانتین را مرور می کرد و از سوی دیگر با خاندان انگلیسی تبار و پروتستان پدری اش رو به رو بود که از سوی کاتولیک های قشری به ارتداد و بی خدایی متهم می شدند.

پرورش در این دنیای سراسر ماجرا و همهمه ، رویارویی با این ایدئولوژی های دوگانه و آموزش همزمان دو زبان انگلیسی و اسپانیایی، زمینه ی اصلی رشد فکر و شکل گیری تخیلات قوی بورخس را فراهم ساخت و او را از همان کودکی به دنیای پر رمز و راز و پیچیده ی ادبیات علاقه مند نمود.
او تفکرات ذهن متلاطم و عاری از تعصبش را با تجربه های زندگی خویش ترکیب کرده و با زبان شاعرانه اش آراسته است، به گونه ای که خود او بعدها در مصاحبه هایش این دوگانگی فرهنگی و ذهنی را دستمایه ی خلق آثار خود عنوان کرد.

بورخس، در سال ۱۹۰۸ زمانی که نه سال بیشتر نداشت، ترجمه ی اثری از “اسکار وایلد” با نام ” شاهزاده ی خوشبخت” را در روزنامه ای محلی به چاپ رساند . او سپس در سن پانزده سالگی به همراه خانواده اش عازم اروپا شد و در سویس به ادامه ی تحصیل مشغول شد. این سفر که موجب آشنایی او با زبان فرانسه و فراگیری زبان آلمانی بود، او را به مطالعه ی آثار فیلسوفانی چون نیچه و شوپنهاور علاقه مند ساخت. بورخس پس از آن در سال ۱۹۱۹ و درطی اقامتی یک ساله در اسپانیا موفق به چاپ شعر “سرودی برای دریا” در مجله ی گارسیا شد و دو کتاب دیگرش که یکی شامل مقالاتی سیاسی و دیگری مجموعه شعری با نام “سرودهای سرخ” بود را پیش از به چاپ رساندن نابود کرد.

آغاز کار بورخس به عنوان داستان نویس به حدود سن چهل سالگی او باز می گردد، داستان های کوتاهی چون تلون، اوکبار، اوربیس ترتیوس، کتابخانه بابل، بخت‏آزمایی بابل، ویرانه‏های مدور و…که انقلابی در فرم داستان کوتاه کلاسیک ایجاد کردند و او را به نویسنده ی پست مدرن را ملقب ساختند. خود او در باره ی علاقه اش به داستان کوتاه و گریزش از رمان نویسی چنین می گوید:

“در طول یک دوره زندگی که وقف کتاب شده است، من فقط معدودی رمان خوانده‏ام و بیش‏تر موارد هم تنها از سر وظیفه خودم را به صفحات آخر رمان رسانده‏ام. در عین حال، همیشه خواننده و بازخواننده داستان‏های کوتاه بوده‏ام… با این‏حال در مقام نویسنده، سال‏ها فکر می‌‏کردم که نوشتن داستان کوتاه از من ساخته نیست و تنها پس از یک سلسله تجربه‏های خجولانه، طولانی و بسته، در زمینه هنر روایت بود که نشستم تا داستان واقعی بنویسم. شش سال از ۱۹۲۷ تا ۱۹۳۳ طول کشید تا از طرح بسیار خودآگاهانه مردان جنگیده به نخستین داستان کوتاه سرراستم، مردی از گوشه خیابان برسم… روی هر صفحه حسابی عرق می‌‏ریختم؛ هر جمله را با صدای بلند می‌‏خواندم…”

خورخه لوییس بورخس از جمله مخالفان سرسخت فاشیسم و از منتقدین جدی پرون – دیکتاتور آرژانتین- بود، مخالفتی که در سال ۱۹۴۶ منجر به برکنار شدن وی از سمتش در کتابخانه ی شهرداری و انتقال او به شغل سطح پایین بازرس ماکیان و خرگوش‏ها دربازارهای عمومی‌ شد.

بورخس از همان آغاز شکل گیری گروه های فاشیستی و ضد یهود در آرژانتین به نهضت هایی پیوست که در جهت تقبیح جنگ با یهود و مخالفت با نازیسم مبارزه می کردند. از جمله ی این فعالیت هامی توان به رایزنی او در کمیته ی مخالفان جنگ علیه یهود و قبول عضویت در تشکیلات “‌نخستین کنگره مبارزه با نژاد‌پرستی‌” اشاره کرد. اما بورخس به همان اندازه که از این نژاد پرستی رنج می برد، از هرج و مرج و آشوبی که گریبان گیر آرژانتین شده بود نیز آزرده خاطر و بیزار بود، تاجایی که به علت مخالفت جدی اش با مبارزات مسلحانه در آمریکای لاتین – به رهبری چه گوارا – از سوی سوسیالیستها “نویسنده ی راست گرا” لقب گرفت و ازطرف منتقدان نویسنده ای نام گرفت که گرچه ناسیونالیست نبود اما به دموکراسی هم اعتقاد نداشت. بورخس در این دوران علاوه بر انتشار مقالات سیاسی و جدلی، آثار متعدد خود اعم از شعر و داستان را نیز منتشر ساخت. آثاری که در آنها مسائل سیاسی و اجتماعی عصر خود را به نمایش کشید و زشتی و پلشتی توتالیتاریسم، نازیسم و نژاد پرستی را عیان کرد:

وقتی به صلیبم می‌کشند، من باید صلیب و میخ ها باشم
وقتی جام را به دستم می‌دهند، من باید دروغ باشم
وقتی در آتشم می‌افکنند، من باید دوزخ باشم.
من باید هر لحظه‌ی زمان را نماز بگزارم و سپاسگزارش باشم
من از همه‌ی اشیاء تغذیه می‌کنم.
وزن دقیق کائنات، تحقیر، هیاهو
من باید مدافع زخم های خود باشم.
نه شفا می‌طلبم و نه بیماری
من شاعرم.

لیلا سامانی – نویسنده مقاله

بورخس در سال ۱۹۵۰ به ریاست کانون نویسندگان آرژانتین انتخاب شد؛ اما این کانون نیز از آنجا که به یکی از معدود سنگرهای ضد دیکتاتوری بدل شده بود، بسته شد.
پس از وقوع انقلاب در سپتامبر سال ۱۹۵۵ و به قدرت رسیدن ژنرال ادواردولوناردی بورخس به ریاست کتابخانه ملی آرژانتین منصوب شد و درست یک سال بعد، نامزد احراز کرسی استادی ادبیات انگلیسی و امریکایی در دانشگاه بوینوس‏آیرس شد و در آن دانشگاه استخدام گشت.

از دیگر آثار این نویسنده آرژانتینی می‌توان به کتابهای “الف و چند داستان دیگر”، “هزار توهای بورخس”، “کتابخانه‌ بابل”، اطلس “، “ویرانه‌های مدور” و “اولریکا وهشت داستان دیگر” اشاره کرد. آثاری که به علت غنای فرهنگ و اندیشه ی نویسنده اش در زمینه های فلسفی، اساطیری و ادبیات کهن عبری، مسیحیت و اسپانیایی آنها را مبدل به آثاری اسطوره ای ساخته است:

اعمال ما، راه خود را دنبال می‌کنند
راهی که بی پایان است.
من شاه خود را کشتم
تا شکسپیر بتواند تراژدی آن را بسراید.
* کتاب اول موسی. باب چهارم. آیه ی هشتم
در نخستین صحرا بود
دو بازو، سنگی بزرگ را پرتاب کرد.
فریادی نبود، خون بود.
آنجا نخستین مرگ بود.
من نمی‌دانم، هابیل بوده ام یا قابیل.

بورخس به علت یک بیماری ارثی خانوادگی ، حدود نیمی از عمر خود را در نابینایی به سر برد، او تا شصت سالگی نزد مادرش زندگی کرد و در کسوت “هومر” زمانه بخش بزرگی از آثار خود را در تاریکی خلق کرد. او که سی سال پایانی عمرش را با چشمانی بی نور گذراند، در همین سالها به اوج شهرت و محبوبیت رسید، جوایز مختلف گرفت (جایزه ادبی ناشران اروپایی- ۱۹۶۱) و برای ایراد سخنرانی مدام به اروپا و امریکا دعوت می‌شد، اما اغلب آه می‌کشید و از این که دیگر نمی‌توانست کتاب بخواند، رنگها را تشخیص دهد و هرم ، ساعت شنی و نقشه‌های جغرافیایی را ببیند اندوهگین بود، خودش می گفت:

“شهرت نیز همچون کوری به‏تدریج به سراغم آمد. هرگز آن را انتظار نداشتم. هرگز آن را نجسته بودم. نستورایباررا و روژه‏کایوا که در نخستین سال‏های دهه ۱۹۵۰ جرئت کردند و آثار مرا به زبان فرانسه ترجمه کردند، نخستین حامیان من بودند. به گمان من، اقدام پیشاهنگانه آنان راه را برایم هموار ساخت تا در سال ۱۹۶۱ با ساموئل ‏بکت در جایزه فورمانتور شریک شوم”

این نویسنده کمی پیش از مرگش با “ماریاکوداما” همبازی و دوست دوران کودکی اش ازدواج کرد و سرانجام در ۱۴ ژوئن ۱۹۸۶ در ژنو در گذشت:

حتی یک ستاره در شب نمی ماند
شب نخواهد ماند
من می میرم، و با من، وزن ،
جهان بی تحمل نیز.
من پاک می کنم ، اهرام را ،
مدالهای عظیم را،
جهان و چهره ها را.
من باید گذشته ی انبار شده را پاک کنم.
باید از تاریخ غبار بسازم، غبار از غبار.
هم اکنون به آخرین غروب می نگرم.
آخرین پرنده را می شنوم.
پوچی را به کسی نمی دهم.

مراسم به خاکسپاریش را نگاه میکنم بسیاری از آنها ئی که دوستشان دارم آنجایند. دولت آبادی، مجابی، استاد شجریان و همایونش، شهرام جان ناظری، پوری بنائی عزیز، باباچاهی، فخرالدینی، علی دهباشی و … رژیم مجال دفن اورا در امامزاده طاهر نداده بود و خیلی از یارانش در اعتراض به اینکار به بهشت زهرا نرفتند. نوبت بعدی کیست ؟ اینهمه عشق را در خانه پدری به خاک می سپارند و ما چشم انتظار بعدی تا کی وقتمان برسد.

هرروز یکیشان میرود. مرگ معصوم پانزدهم، مادر بزرگم را میگویم، یکسال از من پنهان داشتند و بعد یکی پس از دیگری. خانم رفت، میرزا عبدالله خان چیتگر نیای مادری، مریم خانم عزیمی مهاجر باکو که بزرگمان کرده بود، محمد برادرم و بعد همه آنها که دوستشان داشتم. اخوان ،سعیدی سیرجانی، جعفر رائد ، شاملو، آتشی ، مشیری ، نگهبان، فروغی، گلشیری، فروهرها، حسنعلی خان صارم کلالی ،احمد اللهیاری که سرافکنده رفت، احمد کسیلا و… و در غربت تبعید، قاسملو، بختیار، بنی احمد، مدنی، نزیه، شرفکندی، مظلومان ، فرخزاد، برومند، پورداد و …حالا سیمین بانو رفته است. نخستین بار من با این لقب خطابش کردم و چقدر به دلش نشست. همه جا میگفت به آشنا و غیر که علیرضا مرا سیمین بانو خواند، مادرایران را که افزودم سرور گرفت، زیباتر شد. در هتل هیلتون اولمپیای لندن اقامت داشت، با جمال بزرگزداه رفتیم و همراه علی پسرش که مهربانترین و فداکارترین پسر بود برش داشتیم و به سفره خانه ای رفتیم. آنشب آنقدر خواند و سرود که سپیده سر زد و ما در هوای شب بودیم.

بیشتر بخوانید »

براستی کدام صفت برازنده ی صدای اوست؟ زیبا؟ یگانه؟ قدرتمند؟ مخملین؟ و یا بسیاردیگرانی از همین دست که در این سالها باب صدای او شنیده ایم و خوانده ایم؟

لوئی آرمسترانگ

پاسخ، هر کدام اینها که باشد؛ او همچنان پدر معنوی موسیقی جاز و از جمله ی پیشگامان بسط این موسیقی در گوشه گوشه ی دنیاست. حرف از لوئیس ( لویی ) آرمسترانگ مرد بلند آوازه ی موسیقی سیاهان است که با تلاش بی آخرش، در اندازه و مختصات موسیقی جز تغییرات فراوانی به وجود آورد.

ترانه ای از او با ترجمه ی فارسی و لینک ویدئوی ترانه در سایت یوتیوب در ادامه ی این صفحه از پی آورده شده؛ ترانه ای که از جمله ی محبوب ترین و شهره ترین آثار اوست و نمونه ای کاملا مدرن از موسیقی جز با تجربه ی تغییرات و شکست های فراوان در ملودی و صدای خواننده. این ترانه در سالیان به نسبت دراز زندگی اش؛ همواره وسیله ای بوده برای صمیمیت بیشتر میان مردم روی زمین و یادآور زیبایی های طبیعت برای آدم های ساکن این کره ی خاکی.

متن و اجرای ” دنیای اعجاب انگیز ” را در ادامه از پی بگیرید؛ با ذکر این توضیح که مجله ی موسیقیایی چمتا در برنامه ی آتی اش؛ آثار و احوال این مرد بزرگ را سوژه کرده و از زندگی و هنر او گفته. وقت اگر یارتان بود، تماشای این شماره ی چمتا در شنبه ی پیش رو را در برنامه ی هفتگی تان بگنجانید که صدای این مرد براستی که هم زیباست، هم یگانه و هم قدرتمند و انگار که نشسته بر بستری از مخمل…

what a wonderful world…

I see trees of green,

من درختهای میون بیشه رو دیدم
red roses too.

و همینطور گل های سرخ رو
I see them bloom,

دیدم که اونها شکوفه کردن
for me and you.

( انگاری که فقط ) واسه من و تو
And I think to myself,

و من با خودم فکر می کنم
what a wonderful world.

که چه دنیای اعجاب انگیزی ئه

I see skies of blue,

من آسمون های آبی رو دیدم
And clouds of white.

و ابرهای سفید رو
The bright blessed day,

روزهای آفتابی و آروم
The dark sacred night.

و شب های سیاه و روحانی رو
And I think to myself,

و من با خودم فکر می کنم
what a wonderful world.

که چه دنیای اعجاب انگیزی ئه
The colors of the rainbow so pretty in the sky

رنگ های رنگین کمون توی آسمون خیلی قشنگ ان

Are also on the faces of people going by

همین طور صورت آدم هایی که از تو خیابون رد می شم

I see friends shaking hands saying how do you do

من دوستهایی رو می بینم که به هم دست می دن و چاق سلامتی می کنن

They’re really saying I love you.

و از ته دل شون همدیگه رو دوست دارن

I hear babies crying, I watch them grow

من دیدم، بچه هایی که یه روزی گریه می کردن چه جور بزرگ شدن

They’ll learn much more than I’ll never know

اونها یه روزی خیلی بیشتر از من می بینن و یاد می گیرن

And I think to myself what a wonderful world

و من با خودم فکر می کنم؛ چه دنیای هیجان انگیزی ئه

Yes I think to myself what a wonderful world.

آره؛ من با خودم فکر می کنم، راستی که چه دنیای جالبی ئه

نیمه دوم ماه آگوست مصادف است با سالروز تولد ” تد هیوز” ، همان مرد خوش زبانی که در آغاز به واسطه ی عشق ش به سیلویا پلات و رابطه ی زناشویی ش با او در میان مردم به شهرت رسید و کمی آن سو تر هم با اتکا به اشعارخودش؛ ملک الشعرای بریتانیا شد.

تد هیوز

هیوز در سال ۱۹۸۴ موفق به دریافت نشان ملی ملک الشعرایی شد. آن هم درست در زمانی که تمام گذشته اش مثال یک کابوس سیاه پیش رویش بود. مصائبی چون زندگی در فقر روزهای دانشجویی و زندگی پر حاشیه ای که با سیلویا پلات داشت به واقع که از زندگی او آشفته بازاری ساخته بودند، آرام ناشدنی.

به تمام این حواشی می توانیم خودکشی پلات رو هم علاوه کنیم که درست بعد از جدایی از هیوز اتفاق افتاد. همون حادثه ای که از سوی مردم و روزنامه ها به بی مهری هیوز مربوط شد و روزگار این جوان رو سخت تر از سخت کرد.

اما تد هیوز با پشت کاری مثال زدنی و قدرتی جالب توجه به دشواری های زندگی اش چیره شد و علاوه بر دریافت نشان ملک الشعرایی به یکی از بزرگ ترین شاعران انگلیسی قرن بیستم هم تبدیل شد.
شعر “هیوز” سرشار از نبوغ و کشف هاى تازه است. نگاه او به جهان نگاه شاعریست که هرچه در اطرافش وجود دارد را دوباره روایت مى کند. تخیل او مى تواند اشیا و اتفاقات، زندگى و لحظه ها، کلمات و نشانه ها را پیوند بزند.

او این توانایى را داشت که نه تنها اتفاقات زندگى بلکه تمام آنچه در اطرافش در جریان بود را به زبان شعر بیان کند. او با پشت سر گذاشتن معضلات جدى شعر در سال هاى پس از جنگ جهانى دوم در نهایت شعر خودش را خلق کرد. شعرى که مفاهیم جدیدى داشت و هر سطر و هر کلمه اش را خود شاعر آفریده بود.