بایگانی/آرشیو برچسب ها : داغ

سمت درختان حماسی
لیلا سامانی

نیمه ی مهر برای علاقه مندان به ادب معاصر، بیش از هر چیز دیگری یادآور سهراب سپهری و اندیشه ی سیال و روان و بی دغدغه ی اوست. هم او که در زندگی اش تا توانست از سیاست دوری گرفت و در روزگار پس از مرگش، از اعجاب زمانه و خیره سری ارباب قدرت، بیش از همه با سیاست گره خورد؛ تا در روزهای خون و مرگ و بی عدالتی، اهل حکومت با تمسک به کلام او تبلیغ بی خیالی کنند و مردمان را از زمین و احوال خرابش به آسمان و وهم و خیال سوق دهند.

با این همه اما، او به انصاف، برترین شاعر عرفان گرای ادبیات معاصر ایران است و شعرش در روزگار صلح و آشتی، برترین وسیله ی لذت بردن از خیال های خوش آسمانی و غرق شدن در حوض چه ی اکنون… باشد که روزی غم زمانه و حق کشی های کلان و دغدغه ی خرج خانه همراه مرد و زن بی پناه نباشد تا با جان و دل به توصیه ی او گوش کنیم و در صف بانک هم ” ساده ” باشیم… همکارمان ” لیلا سامانی ” در تحریریه ی بخش فرهنگی ” خلیج فارس ” ، در نقد جامع ی آثار و احوال سپهری را مروری دوباره کرده تا که هم یاد او دیگر بار زنده شود و هم شیوه ی بی خیال زیستنش باز در خاطرمان آید. شرح این مطلب را در ادامه از پی بگیرید…

واژه باید خود باد، واژه باید خود باران باشد…

سهراب سپهری

“سهراب سپهری” را می توان “ویلیام بلیک” ایران خواند. نقاشی شاعر مسلک یا شاعری نقش پرداز که عزلت نشینی عارف گونه اش خواه نا خواه ، وی را از سیاست و اجتماع گسلانده بود. آن چنان که شاملو به او خرده می گرفت و می گفت: ” زورم می آید آن عرفان نابهنگام را باور کنم . سر آدمهای بیگناه را لب جوی ببرند و من دو قدم پایین تر بایستم و توصیه کنم که ” آب را گل نکنید”. “
با این همه شعر سهراب مجالی ست برای نفس تازه کردن از شور و شر این زمانه ی پرخشونت و رهیدن از اخبار سرهای بریده. درست به مثابه ی موسیقی نوازشگری که با طنین پر مهرش، آرامش و سکونی زلال را به قلب انسان هدیه می کند. شعری که با تقلا در “حوضچه ی “اکنون”، بی ریا و صادقانه از اصول اولیه و فراموش شده ی انسانی یاد می کند.
سهراب، آنقدر در تصویر مدینه ی فاضله اش مصمم است که بر وجدان بشر امروز، که در دنیای بی روح و سراسر زمخت روزگار می گذارند، نهیب می زند و او را به دل نگرانی برای تشنگی کبوتر و نان خشکیده ی درویش می خواند…

در فرودست انگار، کفتری می‌خورد آب.
یا که در بیشه دور، سیره‌ ای پر می‌شوید.
یا در آبادی، کوزه ای پر می‌گردد.
آب را گل نکنیم،
شاید این آب روان، می‌رود پای سپیداری، تا فرو شوید اندوه دلی.
دست درویشی شاید، نان خشکیده فرو برده در آب.

شعر سپهری آمیخته با طبیعت است، او به گیاهان، حیوانات، طبیعت بیجان و حتی شب و روز و فصل ها هویت می بخشد و با رنگ احساس شاعرانه اش، تابلویی تلفیقی ترسیم می کند که چون نقاشی هایش ساده و صمیمی و درعین حال پیچیده و پرسش برانگیز است:

گوش کن دورترین مرغ جهان می‌خواند
شب سلیس است و یک‌دست و باز
شمعدانی‌ها
و صدادارترین شاخه‌ی فصل، ماه را می‌شنوند

همین پیوند عمیق است که در تقابل با آن نگاه فلسفی و پرسشگرانه به میدان می آید و زمانی که شاعر از به گوش نرسیدن “حرفی از جنس زمان” و “جدی نگرفتن زاغچه های سر مزرعه” گلایه می کند؛ نه تنها راه را بر ادامه ی شکوه می بندد بلکه با دعوت به “سفر” به سمت “درختان حماسی” و “وسعتی بی واژه”، آرامش را برجای سرگشتگی و آشفتگی می نشاند.

باید امشب بروم!
باید امشب چمدانی را
که به اندازه‎ی پیراهن تنهایی من جا دارد بردارم
و به سمتی بروم
که درختان حماسی پیداست
رو به آن وسعت بی‎واژه که همواره مرا می‎خواند

همین نگرش بود که منجر به سیر و سلوک شاعرانه وعارفانه ی سهراب سپهری، در دفتر شعر “مسافر” شد، منظومه ای محاوره ای میان مسافری محزون و دل گرفته با میزبانی که قشنگی را “تعبیر عاشقانه ی اشکال ” معنا می کند، از نا ممکنی وصل و حضور فاصله ای همیشگی ، از دچار بودن مرداف با عاشقی، از تنهای عاشق و از اغتنام لحظه ها:

– دچار یعنى،
– عاشق
– و فکر کن که چه تنهاست
– اگر که ماهى کوچک، دچار آبى دریاى بیکران باشد
و عشق، سفر به روشنى اهتزاز خلوت اشیاست
و عشق صداى فاصله هاست
همیشه عاشق تنهاست
و دست عاشق در دست ترد ثانیه هاست

سهراب، تمامی لحظات زندگی و حتی نفسهای بر آمده ی آدمی و ضربانهای قلبش را طلایی و ناب می داند، او زندگی را “رسم خوشایندی” می خواند و عادات و زندگی روزمره را آنچنان به جلوه می آورد که رنگ نیستی و فنا از ذهن رخت بر می بندد و حتی مرگ هم بال و پرزندگی توصیف می شود:

زندگی رسم خوشایندی است.
زندگی بال و پری دارد با وسعت مرگ،
پرشی دارد اندازه عشق.
زندگی چیزی نیست ، که لب طاقچه عادت از یاد من و تو برود.

در ادامه ی همین توصیف لطیف از زندگی در دفتر شعر “صدای پای آب” است، که سهراب از زدودن غبار بدبینی و پاک کردن پیش داوری های ذهنی سخن می گوید، از بستن چترهای تعصب که سپری برای تفکر و اندیشیدن است ، از بردن فکر و واژه و عشق و هم آغوشی به زیر باران و از “شستن چشمها”. همان پندی که امروز ورد زبان ها شده است:

چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید.
واژه ها را باید شست .
واژه باید خود باد، واژه باید خود باران باشد.
چترها را باید بست.
زیر باران باید رفت.
فکر را، خاطره را، زیر باران باید برد.
با همه مردم شهر ، زیر باران باید رفت.
دوست را، زیر باران باید دید.
عشق را، زیر باران باید جست.
زیر باران باید با زن خوابید.

سپهری در “صدای پای آب” با سادگی و بی پیرایگی تمام، با روان پریشان آدمی مدارا می کند و زندگی مدرن امروزی را برایش تحمل پذیر می سازد. او انسان پرسشگر را به اردو زدن ” پشت دانایی”، غوطه ور شدن در “افسون گل سرخ” و تولد هر روزه دعوت می کند:

ساده باشیم.
ساده باشیم چه در باجه یک بانک چه در زیر درخت.
کار ما نیست شناسایی راز گل سرخ ،
کار ما شاید این است
که در افسون گل سرخ شناور باشیم.
پشت دانایی اردو بزنیم.
دست در جذبه یک برگ بشوییم و سر خوان برویم.
صبح ها وقتی خورشید ، در می آید متولد بشویم.
هیجان ها را پرواز دهیم.

شمس لنگرودی درباره ی “صدای پای آب” چنین گفته است: “صداى پاى آب، از معدود اشعار نو فلسفى بود که بى فروغلتیدن به ظواهر کلامى فلسفه، به جوهر معنا رسید و به همین سبب – به سبب خلوص و بى واسطگى-، صمیمانه، زنده، آسان نما و اثرگذار شد.صداى پاى آب، تنها شعر عرفان در تاریخ معاصر است که در ردیف بزرگ ترین اشعار عارفانه تاریخ ادبیات فارسى قرار گرفته است”

اما اوج پختگی و پایان آخرین کند و کاو های سهراب در دفتر “حجم سبز” او هویداست. در این دفتر دیگر اثری از رگه های ناخرسندی و بی تابی گاه به گاه دفترهای شعر پیشین مشاهده نمی شود. سپهری در این منظومه گویی به آرمانشهر خود رسیده است، او دیگر از ” حوض نقاشی بی ماهی” سخن نمی گوید، بلکه با آرامشی قاطعانه و تزلزل ناپذیر می گوید:

لیلا سامانی – نویسنده مقاله

ابری نیست، بادی نیست
می نشینم لب حوض:
گردش ماهی ها٬ روشنی٬ من٬ گل٬ آب
پاکی خوشه زیست
مادرم ریحان می چیند
نان و ریحان و پنیر٬ آسمانی بی ابر٬ اطلسی هایی تر
رستگاری نزدیک: لای گلهای حیاط

مصالحه و آشتی پذیری سهراب سپهری با همه ی پدیده های پیرامونش، دراین دفتر پیامبر گونه است، او نه تنها در انتظار ناجی و مژده ی “رسولان” نیست که خود “سوره ی تماشا” را می سراید ، از آشتی با “مرغ هوا” می گوید و همگان را به جست و جوی “گوهری ناپیدا” می خواند، او بی تلکف و به دور از شعار زدگی روح تقدس و معصومیت را در اشعارش می دمد و دلهای متلاطم خسته دلان را قرار می بخشد:

روزی خواهم آمد و پیامی خواهم آورد
در رگ ها نور خواهم ریخت
و صدا در داد ای سبدهاتان پر خواب سیب آوردم سیب سرخ خورشید…
هر چه دشنام از لب خواهم برچید
هر چه دیوار از جا خواهم برکند …

در چشم سهراب، مذهب و سیاست ملعبه هایی حقیر و بی مایه اند، که تنها شایسته ی ریشخندی طنز گونه و گذرا هستند:

من قطاری دیدم
فقه می‌برد و چه سنگین می‌رفت
من قطاری دیدم که سیاست می‌برد و چه خالی می‌رفت

گذری و نظری در خلوت غربت: ادب، هنر، تاریخ، سیاست
نوشتۀ منوچهربرومند
نشر اورمزده چاپ پاریس ۲۰۱۴
۵۳۹ صفحه

نوییسنده کتاب، اهل هنر و دانش است. وازکارشناسان هنرنقاشی، آشنا با مکاتب گوناگون دراین زمینه به ویژه با مکتب های مغولی هند – ایران وهند وبغداد. بیشترین برگ های این دفتر را همان طوری که در پیشگفتار آمده درکنار مقالات هنری – مقالات اجتماعی – یادواره – رفع شبهه و سرانجام تقریظ؛ که قبلا درنشریات گوناگون منتشرشده را، جمع آوری و یکجا منتشر کرده است.

کتاب مدتی پیش به دستم رسید همراه با دفتری بانام: «مهدی حمیدی شاعرملی نامیرا در دور دست خاطره ها». هردو کتاب اثر منوجهربرومند و چاپ ونشر همزمان. درتورقی گذرا درباره کتاب اولی متوجه شدم که مجموعۀ مقالاتی ست با جستارهای گستردۀ و گوناگون وحاصل سال ها زحمت وقلم زدن. در «بررسی های هنری و کنجکاوی های تاریخی واجتماعی نگارنده است طی بیبست وچندسال گذشته فراهم آمد ودرجراید برون مرزی انتشار یافت». نخست باید بگویم که جمع آوری مقالات پراکنده دریک دفتر وچاپ وانتشار آن از کارهای بسیار ماندنی و ستودنیِ فرهنگی ست که نویسنده کتاب هشیارانه انجام داده است. روزنامه و نشریه ها ازبین می رود و اندک نسخه ای در کتابخانه ها برای پژوهشگران بایگانی می شود، اما کتاب درخانه ها در دسترش علاقمندان می ماند وماندگار می شود. بگذریم ازاین راه افتادن جهانی الکترونیکی شدن کتاب ها که سقوط کتابخانه های بزرگ را در پی خواهد داشت.

مطالب کتاب شامل: مقالات هنری [۱۳ مقاله] – مقالات اجتماعی [ ۱۶مقاله ] – یادواره [۱۵ مقاله] – رفع شبهه [۱۳] و تقریظ است.

بخش اول بررسی های نویسنده، با اثری زیبا از رضا: قرن سیزدهم هجری. خواننده را با مکتب مغولی آشنا می کند: «مکتب نقاشی مغول هنرستان ایران وهند» شروع می شود. پیداست که نویسنده با صبر و حوصلۀ یک پژوهشگر در تاریخ هنر غلتیده و جوهر پژوهشی خود درکنار حمایت شاهان و بزرگان از هنرمندان را روایت می کند. با آوردن آثاری از هنرمندان و روایتی از کمال هنری آن ها توانائی وچیرگی خودرا در زمینه های تحقیق هنری مکاتب گوناگون عرضه می کند. ازمیزان توانائی ها وشناخت دانشِ تاریخ هنر نزد هندوها و بودائی ها، همچنین از گسترش هنر در نزد آن ها اشاره های جالبی دارد: «هنرنقاشی که درآئین هندوان وبودائیان فاقد منع مذهبی ست . . . غارها، معابد و اماکن تاریخی هندوان، آثار جالبی از نقاشی های هندی است.» وخواننده، با مطالعۀ پیشینۀ تاریخی، با انگیزه های توسعۀ هنر نزد آنان آشنا می شود.

برومند، مخاطبین را با خود به دنیای هنر می برد. با زندگی معدود هنرآفرینانِ درگذشته آشنا می کند. به استادی وتسلط ویژه، آفرینش های هنری آن ها را توضیح می دهد، با تماشای تابلوهای زیبا در رنگ آمیزی ها و طرح های مینیاتوری دراین بخش دفتر، خواننده را چنان مجذوب و شگفت زده می کند که انگار، در یک گالری بزرگ هنری ساعت ها با دنیایی از سرزندگیِ هنر با اندیشه های ساحرانۀ هنرآفرین ها، همرنگ با خطوط آرام بخش رنگ ها درهم آمیخته وغرق در اندیشۀ زیبائی ها سر کرده است.

«استنساخ» طبیعت سازی با ابتکار نوگرایانه»، تابلوئی ست از محمود ملک الشعراء ۱۲۷۵هجری ۱۸۵۸ میلادی، که « به صورت جداگانه از موضوعی واحد با دوتکنیک آبرنگ و رنگ وروغن ساخته است. ازحیث آرایه نور و سایه پردازی های اغراق آمیز، دوری ازریزه کاریها، توانائی تلفیق وابتکاردرعرصۀ ابعاد و گرایش به سوی ساده سازی اشکال هندسی کردن آنها حایزاهمیت جهانی است» دوسایۀ سیاه، در حجم متفاوت، اما هر یک درشکل سایۀ انسان، آنکه زیرنورشمع سرگرم تصحیح کتابی ست وقلمدانی و قیچی درکنارش، تکیه برسیاهیِ مهیب درپشت سر. طرحی زنده و بدیع که با تماشاگر انگار سخن می گوید. روایتگر خاموشی در کنارمردی که چپق می کشد. چند کتاب دم دستش؛ دروادیِ اندیشه وخیال احساس بال و پر می گشاید: تجلی شعور انسان، زیبائی های هنر، افق های نورانی تازه. و این هاست که در ذهنِ تماشاگر جان می گیرد.

ازمحمد غفاری کمال المک و آثار به جا مانده به نیکی یاد می کند. باشرح زندگی او گوشه هایی اززندگی هنرمند نوگرارا توضیح می دهد. آثار هنری که در اکثرکاخ های سلطنتی و خانه های اشرافی و مکان های عمومی و شخصی ازغفاری به جا مانده است را یادآور می شود. خدمات هنری اورا با ویژگی های نقاشی معرفی می کند. برومند سیاهه ای از شاگردان غفاری را آورده است که تنی چند ازنام آوران بودند مانند «هادی تجویدی، و احمد به آور و عیسی خان بهادری، که بعدا به مینیاتورسازی (نگارگری) پرداختند به ویژه هادی تجویدی مینیاتورسازی (نگارگری) ماهر شد و شاهکارهای هنری بی بدیلی از خود باقی گذاشت.»

خواننده هرچه دراین دفتر پیش می رود به کنار از مشاهده و تماشای زیبائی های هنری، با اطلاعات زیاد و نام ونشان هنرآفرینان تاریخ گذشتۀ کشور خود آشنا می شود. مکث نویسنده دردوران صفوی، در شناساندن هنرمندان و مکاتب گوناگون هنری قابل تأمل است. گفتن دارد که متأسفانه دراواخردوران سلطنت صفوی، ضعف سیاسی و گسترش افکار عوامانه مذهبی باسردمداری ملایان سوداگر و آزمند، خدماتِ هنری وعمران و آبادی آن خاندان را زیرگرد وغبارهوچیگران سنتی به سایه بُرد. برومند اما، درنهایت هشیاری، با صبرو حوصلۀ پژوهشگری مسئول پرده ار آن ها بر می دارد. با شرح کارهنرمندان و آفرینش های هنری و خلاق آنها، خدمات دوران صفویه را توضیح می دهد.

رقاصه – سوخت ومعرق – اصفهان ازمیرزاآقا امامی ۱۳۵۰ هجری/ ۱۹۳۱ میلادی. تابلوی خیره کننده ای که بارنگ آمیزی های متن وحاشیه باسایه روشن ها، نقش صورتها تنیده در طرح های رنگارنگ، وکتیبه های هندسی درچهارسوی تابلوخطاطی ریزو زیبا، شبیه خطِ آیات قرانی درمجموع نمایشی حیرت انگیزاز هنر نگارگری وخطاطی ومهمتر یادماده ای جاودانه ازمردان هنرآفرین کم نظیر کشور.
درشرح حال ومعرفی این هنرمند که درجامۀ روحانی بوده و مردی متدین، «به زیارت کعبه وسفرحج رفته» از شاگردانش تنها «استادچابک قلم معاصرآقای محمود فرشچیان که برستیغ کوهسار هنرجای دارد» مینیاتوریست معروف که عمرش درازباد.

شگفتا که چنین هنرآفرین بزرگِ صورت نگار، درجامۀ روحانیت با آن اعتقاد استوار دینی، چگونه ازگزند سنتگرایان متحجر درامان مانده؟ اگردوران ولایت فقیه بود، امروزه از «میرزآقا امامی» این هنرآفرین قابل احترام اسم واثری نبود.

نویسنده، در معرفی محمود فرشچیان و تصویری ازاو، تابلوهائی چند ازآثار این هنرمند برجسته را به نمایش می گذارد. تماشای این تابلوها مخاطبین را با افکارواندیشۀ نوجویانه هنرمند آشنا می کند. دراین کتاب هفت تابلومینیاتوری : حافظ – ۱۳۷۴ / ۱۹۹۵ میلادی. رستن – ۱۳۷۱ / ۱۹۹۲. خاتون خزان – ۱۳۷۸/ ۲۰۰۲. یارب – ۱۳۶۹ / ۱۹۹۱. تمنای رحمت ۱۳۷۶/ ۱۹۹۸ میلادی. رهایی – ۱۳۷۴/۱۹۹۶ میلادی. جویای راز کائنات – ۱۳۸۶/ ۲۰۰۷ میلادی. ازاستاد فرشچیان خواننده را دروادیِ ذوق وملال در هاله ای از آرزوهای گمگشته هستی غرق شگفتی می کند.

نگاه نویسنده، به تابلو «خاتون خزان» تأمل انگیز است. من خواننده درتورق کتاب وقتی چشمم به این تابلو افتاد، بی اختیار یاد فروغ افتادم. درکویر بی اندیشگی ها اندیشه های ریشه دارش زودرس بود. برومند، به هوشیاری سرودۀ فروغ را یادآور شده است با روایتی سنجیده و زیبا با دنیائی ازغم واندوه های بنیادی : «نقشی که در لایه های پنهائی اش ترنم شعر فروغ به گوش می رسد» : «کاش چون پائیزبودم/ کاش چون پائیز بودم / کاش چون پائیز خاموش و ملال انگیز بودم/ برگهای آرزوهایم یکایک زرد میشد / آفتاب دیدگانم سرد میشد/ آسمان سینه ام پردرد میشد/ ناگهان طوفان اندوهی به جانم چنگ می زد / اشکهایم همچو باران دامنم را رنگ می زد . . . »

تابلوی خاتون خزان حرف می زند: از خزانِ طولانی و نابهنگام زمانه. گلبرگ هائی که از زیرپای خاتون جوان بالا می رود؛ پنداری خزانی ست تا سقف هستیِ خاتون دراین سرزمین! و هنرمند به استادی با قلم مو و تلفیق رنگ ها روایتگر پیام است .

هریک ازتابلوهای کتاب که به مکتب های گوناکون تعلق دارد، باسلیقه ویژه ای که نویسنده انتخاب کرده معرفی شده است. در بخش کاشی کاری ها هم نگاره هایی از هنرمدان زینت بخش این دفتر است با اطلاعات تازه ای که برای نسل جوان جالب است.

مقالات اجتماعی : با قصیده ای از «مُکرم جهل ستیز» آغاز می شود. مُکرم از روستای حبیب آباد از توابع شهرستان برخواراصفهان که در۱۳۰۴همانجا به دنیا آمده. اوکه قریحۀ خوبی در سرودن شعر داشته طنزپردازی ماهرو جهل ستیزبوده که درسال ۱۳۴۴ خورشیدی دراصفهان فوت کرده و درگورستان تاریخی تخت فولاد به خاک سپرده می شود. اشعار گزندۀ او درقالب طنز، اندیشه هایش را که خلاف عرف زمان بود توضیح می دهد: «جای تعجب است که درشهر اصفهان/ باشد همیشه صحبت عمامه درمیان/ آخوند بی سواد هنوزش به سر کلم / با آن سه چاک یلمق و آن کهنه طیلسان / . . . . . ./ نعلین سبز ساغری اندردوپای وی / مانند لاش طوطی معکوس بی زبان/ و با این بیت به پایان می رسد: هرجا شوند جمع که باآب گِل کند / گُل کرده است مزرع تریاک اصفهان».

نویسنده دربارۀ مُکرم با اشاره به رسم و رسوم فرهنگی بین گویندگان وگرفتن صِله وباج به هرعنوان، یاد کرده، با این که مکرم را نیز درحلقۀ آنها می بیند، اما درنهایت انصاف اضافه می کند که : « به لحاظ آن که درمبارزه با خرافات و صداقت و صمیمیت داشت، آنچه می اندیشید بی پروا بازگو می کرد و ازتکفیرو غوغای عوام نمی هراسید و به ارشاد عقول و افهام می پرداخت.»
داستان معجزۀ ساختگی «هارون ولایت اصفهان» به زعامت آقا محمدتقی نجفی، مجتهد اصفهان با پشتیبانی دولت فخیمه انگلیس، به منظور جلوگیری از ورشکستگی کارخانه شمع سازی که متعلق به کمپانی هند شرقی بود، از حوادثی ست که نویسنده، هم، از شأن نزول معجزه غافل نبوده، هم این که خواص این گونه معجزه های ساخت انگلیس ومهمتر پایگاهِ مجتهدان را یادآورمی شودکه درشناخت نمایندگان خودساختۀ خدا کار خداپسندانه ایست!

همانگونه که قبلا اشاره شده مقالات زیادی درباره مسائل گوناگون، به قلم نویسنده کتاب، در تبیین روشنگری و مشکلات کشور تدوین و درنشریات چاپ و منتشرشده در این کتاب نیزآمده است؛ درمجموع مُعرفِ پایگاه فرهنگی نویسندۀ ای ست که با هنر و قلم سر وکار دارد و هنرشناس است و دراین مجموعه گردهم آورده است. تنوع مطالب در گسترۀ فرهنگی – اجتماعی هریک با مضامین شیرین و شنیدنی به خواننده مجال نمی دهد کتاب را ازخود دورکند. قدردانی وحس صمیمیت بابرخی پیشگامان، ویادآوری از خدمات آن ها ازکارهای آموزنده ای ست که نویسنده، دراین دفترپربار با مخاطبین درمیان گذاشته است.

پایان سخن این که : گذری و نظری درخلوت، غربت ازمعدود آثار نفیس وپُربارفرهنگی و ماندنی درادبیات کشوردرتبعید است با خدمات صادقانه و ستودنیِ فرهنگیِ نویسنده ای فرهیخته.

اشاره: اگر قصد کنیم تا از میان جمله گی خواننده های دنیا و در تمامی ادوار تاریخ، تنها چند خواننده ی سیاسی – اجتماعی را برگزینیم؛ بی گمان یکی از آن چند، همین ” جان لنون ” انگلیسی ست؛ هم او که بیشتر از بیتلز و فراتر از ترانه های نام آشنایش، قهرمانی برای طبقه ی کارگر بود و از مصائب و دشواری های زندگی ایشان ترانه ساز می کرد. هیات تحریریه ی بخش فرهنگی خلیج فاس به بهانه ی همزمانی با تولد این هنرمند، درمطلبی نسبتا جامع، از زندگی و آثار و احوال او گفته و یادش را گرامی داشته؛ توضیح آخرین اینکه، مجله ی موسیقیایی ” چمتا ” که شنبه ی هر هفته به روی آنتن تلویزیون ایران فردا می رود، در قسمت های پیشینش برنامه ای را به جان لنون اختصاص داده بود؛ در انتهای این مطلب نشانی آن برنامه را هم برای علاقه مندان کنجکاوتر به آثار او از ی آورده ایم…

قهرمان آدم های اهل کار…

جان لنون

روزهای آغازین اکتبر مصادف است با تولد ” جان وینستون لنون” خواننده، شاعر و آهنگساز انگلیسی. هنرمندی که در عمر کوتاه چهل ساله اش مبدل به یکی از با نفوذ ترین و خلاق ترین چهره های موسیقی قرن بیستم شد.
جان لنون در سال ۱۹۴۰ در بندر کارگری لیورپول به دنیا آمد. او که در کودکی پدر و مادر خود را از دست داده بود، تحت سرپرستی خاله اش قرار گرفت اما نتوانست خود را با زندگی طبقه ی متوسط و محیط خشک آموزشی مدارس آن دوران وفق دهد. لنون همواره خود را از جمله افراد طبقه ی کارگر می دانست و از همین رو در دوران دبیرستان روزنامه ای را برای شرح وضعیت کارگران مدیریت می کرد و در دفاع از حقوق آنان مقاله می نوشت.
در اواسط دهه ی ۱۹۵۰ میلادی جان لنون با موسیقی راک اند رول – که آن روزها با سرعتی دیوانه وار آمریکا را تسخیر می کرد – آشنا شد. لنون این موسیقی را به مثابه ی چاره ای برای رهایی از مقررات پوسیده و سنتهای کهنه ی جامعه ی انگلستان می دانست، از همین رو خیلی زود و در سن شانزده سالگی نخستین گروه موسیقی اش را تشکیل داد.
در سال ۱۹۵۷ آشنایی لنون با موسیقی دان جوانی به نام “مک کارتنی” مقدمه ی تشکیل گروه افسانه ای آنان را فراهم آورد. گروهی که در سال ۱۹۶۲ متولد شد و “بیتلز” نام گرفت. این نام که با ایهامی دوگانه گاه به معنای سوسک ها و گاه یادآور لغت بازی با واژه ی “beat” به معنای “ضرب” در زبان انگلیسی ست، طی مدت دو سال در بخش وسیعی از دنیا مبدل به نامی آشنا شد. تا جایی که کمپانی های پخش و ضبط و شبکه های رادیو و تلویزیونی و بنگاه های برگذاری کنسرت، فرصت سر خاراندن و فکر کردن برای “بیتلز” باقی نمی گذاشتند.
گروه بیتلز در عمر هشت ساله اش ۱۲ آلبوم منتتشر کرد که اولین آنها با نام ” Please, Please ,me” در مارس ۱۹۶۳ وارد بازار شد و آهنگ اصلی اش در صدر فروش بریتانیا و آمریکا قرار گرفت. موسیقی این گروه در دوره های مختلف بسته به شرایط اجتماعی و سیاسی و هم چنین ویژگیهای شخصیتی اعضای گروه دستخوش تحولاتی ژرف بود. چنان که درسالهای پایانی حیات این گروه دیگر نه تنها خبری از اشعار سرخوشانه با مضامین عاشقانه نبود، بلکه ترانه ها مبدل به واژگانی برای اعتراض های سیاسی و انتقادهای اجتماعی گشته بودند. اما این واژگان لنون را اقناع نمی کرد، او این فریادها را از حد شعار فراتر نمی دانست و خود و گروهش را اسیر شهرت و امتیازاتی می دانست که جامعه ی سرمایه داری به آنها هدیه داده بود. او معتقد بود خواندن جمله ی ” It’s been a hard day’s night ” تنها به نمایش پایان دشوار یک روز کارگران می پردازد و هیچ نشانه ای از اعتراض و آرمان را هویدا نمی سازد. از همین رو روح جان لنون دچار تلاطم و ذهنش با آشفتگی دست به گریبان شد، او از سویی فریاد جهانی اعتراض و انقلابهای کمونیستی آن سالها را می شنید و از سویی موقعیت پر زرق و برقش او را وسوسه می کرد. این شکاف و اختلاف فکری از سال ۱۹۶۶ خود را نمایاند و فروپاشی بیتلز را رقم زد.
اما شاید جرقه ی این فروپاشی را بتوان به مصاحبه ی جنجال برانگیز لنون با روزنامه نگار انگلیسی ” مورین کلیو” مرتبط دانست، مصاحبه ای که به گفته ی خودش اتفاقی نبود و شروع تسویه حساب با افکار و توهمات گذشته اش به حساب مى آمد، او در این گفت و گو با صراحت لهجه و سادگی مخصوص به خودش گفت: ” مسیحیت کمرنگ و محو خواهد شد. نیازی به استدلال نیست. حق با من است و این به اثبات خواهد رسید. اینک ما بیشتر از عیسی مسیح طرفدار داریم.” این سخنان موجب برانگیخته شدن خشم مقامات واتیکان، تحریم محصولات بیتل‌ها، لغو کنسرت‌های‌شان و سوزانده‌شدن صفحه‌ها و عکس‌های‌شان به‌خصوص در ایالات متحده شد. تا جایی که شش ماه بعد از این مصاحبه، لنون و گروه “بیتلز” در سفر آمریکا، با حمله و فشار خصمانه شخصیت ها و محافل مرتجع روبرو شدند. با این حرف، جان لنون دشمنی ابدی بسیاری را به جان خرید به حدی که مقامات واتیکان در سال ۲۰۰۸ و پس از گذشت ۲۸ سال از مرگ لنون اعلام کردند او را به‌خاطر سخنان نسنجیده‌اش بخیده‌اند.
اما همزمان با این حمله های سازمان یافته، افکار عمومی مترقی و پیشرو آن دوران به سمت لنون جلب شد. پیش از این، “بیتلز” آلبومی به نام Religion (دین) منتشر کرده بودند. قبلا جان حتی خود را “کمونیست مسیحی” معرفی کرده بود. اما بعدها به این جمع بندی رسید که این گرایش محصول دوران “فوق ستاره” شدن و اسطوره بیتلیسم بود. چنگ انداختن لنون به مذهب در حقیقت ابزاری بود برای ارضای روحی در برابر محدودیت ها و موانع پنهان و آشکاری که به او تحمیل می شد. جان لنون سال ها بعد، دین را “جنون قانونی” نام نهاد.
در همین اثنا دلدادگی لنون به “یوکو اونو”، هنرمند آوانگارد ژاپنی تبار نیز موجب تحول فکری عمیقی وی در زمینه های فکری و اجتماعی شد. بنا به گفته ی لنون این یوکو بود که افکار و ارزش های وی در مورد زنان را دگرگون کرد. جنبش رهائی زنان را به او شناساند و از شر دیدگاه های مردسالارانه و سنتی رهایش کرد. لنون در این رابطه گفت: “زنان خیلی مهم اند. ما نمی توانیم بدون مشارکت زنان و آزاد شدن آنها انقلابی داشته باشیم. برتری مردان به شیوه زیرکانه ای آموزش داده شده است. خیلی طول کشید که من متوجه شوم مرد بودن من چگونه میدان حرکت یوکو را محدود می کند. او زن سرخ و آزاده ای است که توانست به سرعت به من نشان دهد که کار من کجا غلط است. هر چند خودم تصور می کردم رفتار کاملا طبیعی دارم. به همین دلیل من همیشه علاقمندم بدانم رفتار کسانی که ادعای رادیکالیسم می کنند با زنان چگونه است. چگونه می توان از قدرت برای مردم دم زد بدون این که درکی از این داشته باشی که مردم شامل هر دو جنس است.”
آشنایی و ازدواج این دوهنرمند با یکدیگر ، دوره ی ” جان – یوکو” را برای جان لنون به ارمغان آورد، دوره ای که در آن لنون بیش از آنکه یک خواننده ی راک باشد یک لیدر سیاسی بود.
ازدواج جان و یوکو نیز ماجرای پر سروصدایی داشت. آن‌ها برای ماه عسل به هتل “الیزابت مونترال” رفتند و به نشانه اعتراض به جنگ در سراسر دنیا، یک هفته اعتصاب کردند و از اتاق خارج نشدند. آن‌ها تابلوی بزرگی با عنوان “Bed Peace” را بالای سر خود نصب کرده بودند و در این مدت خبرنگاران زیادی عکس‌ها و گزارش‌های مفصلی از اعتراضات این دو در ماه عسل منتشر کردند. جان برگه‌هایی به دیوار آویخته بود که از صلح می‌گفت و علیه نیکسون و هم‌کارانش خطابه‌سرایی می‌کرد.
در همین زمان لنون در مصاحبه ای در پاسخ به این پرسش که اگر ناگهان بمیری، دوست داری از تو چگونه یاد شود، گفت: “به عنوان یک صلح‌دوست بزرگ. ما امیدواریم به صلح دست پیدا کنیم. این هدف ماست، و دستاورد بزرگی هم هست. ما همه تلاشمان را برای دستیابی به صلح می‌کنیم. به طور نمادین، به جای شکستن شیشه مغازه‌ها برای صلح، مثلا می‌گذاریم موهایمان بلند شود. حتی اگر کارگری موهایش را نزند، به نحوی برای صلح مبارزه کرده است. برای همین می‌گوییم برای صلح موهایت را بلند کن، یا برای صلح از رختخواب بیرون نیا. می‌دانید، کارهایی از این قبیل که چیزی را هم خراب نمی‌کند.”
این‌چنین بود که فعالیت رادیکال سیاسی و ضد جنگ آن‌ها، شهرت مضاعفی را برای این زوج در پی داشت و جان لنون سردمدار هنرمندان در راه بیداری مردم، مبارزه علیه جنگ ویتنام و گسترش صلح در دنیا شد.
انتشار آلبوم مشترک لنون – اونو در سال ۱۹۷۰ به منزله ی مرگ “بیتلز” و تولد دوباره لنون بود. چرا که یک سال بعد، مشهورترین اثر جان لنون یعنی ترانه “تصور کن” در آلبومی به همین نام منتشر شد و جایگاه جدید و متفاوتی را برای جان لنون در سطحی گسترده به ثبت راسند. در همین دوره، لنون در افشای کشتار چهل و سه زندانی به دست گارد ملی آمریکا در جریان شورش زندان “آتتیکا” در نیویورک ترانه ای سرود و در مخالفت با جنگ های تجاوزکارانه امپریالیستی، ترانه “به صلح فرصتی بدهید” Give peace a chance را سرود که تا امروز هم در تظاهرات های ضد جنگ به گوش می رسد. جان لنون تفکراتش در مورد چهره های مشهور و قهرمانان دروغین که حاصل تجربه محبوبیت و شهرت “بیتلز” بود را در ترانه “قهرمان طبقه کارگر” Working class hero اعلام کرد. و بالاخره، جان لنون ترانه “زن برده ترین برده هاست” را خلق کرد که نقد صریح و موثری است از نقش فرودست زن در جامعه طبقاتی و فرهنگ و تفکر و عملکرد مردسالارانه. خودش می گفت که این آثار را در مقابل هنر تخدیر کننده ای که بورژوازی تبلیغ می کند ساخته است و به دنبال سرودن ترانه هایی است که مردم در جریان مبارزات خود آنها را بخوانند. در سال های ۱۹۷۰، لنون هر چه بیشتر در موسیقی راک کنکاش می کرد، به ریشه های قدرتمند موسیقی سلتیک و موسیقی عمیق و تکان دهنده سیاهان بیشتر نزدیک می شد.
سرانجام روز هشتم دسامبر سال ۱۹۸۰ روزى بود که نه تنها طرفداران این گروه اسطوره‌اى، که همه دوستداران عالم موسیقى در بهت فرو رفتند، روزی که جان لنون در حالیکه همراه با یوکو به منزل خود باز می گشت به ضرب گلوله یکى از طرفدارانش که جنون‌آمیز به وی عشق می ورزید، به قتل رسید.
چهار ترانه جان لنون که منتقدان فرهنگ پاپ آن را بزرگترین تبلیغ برای صلح در سراسر جهان توصیف می‌کنند، از این قرارند: “عشق همه چیزی است که به آن نیاز داریم” Love is All You Need، “کریسمس مبارک، اگر بخواهی جنگ تمام شده”، Imagine یا “تصور کن” و “به صلح یک شانس دیگر بدهیم” Give Peace A Chance.
در بخشی از ترانه “تصور کن” که امروزه به نوعی به امضای جان لنون بدل شده است چنین آمده است
“تصور کن بهشتی وجود ندارد،
سخت نیست اگر تصورش را بکنی.
تصور کن جهنمی زیر پای ما نیست
و بالای سرمان هم فقط آسمان است.
تصور کن همه انسان‌ها فقط برای امروز زندگی می‌کنند…”

گریختن با پای برهنه….
محمد سفریان

قاضی ربیحاوی

اشاره:
هر ساله و در همین روزها، حرف جنگ و ذکر شومی هایش نزد ایرانی ها بیشتر از قبل می شود، چه این روزها همزمان است با آغاز جنگی که از جانب حکومت مذهبی با عنوان ” دفاع مقدس ” به مردم معرفی می شود … این جنگ خواهی نخواهی در ادبیات معاصر ما هم نمودی علنی داشته و آثار به نسبت زیادی هم در این باب قلمی شده اند. از آثار ادبی و گزارش های صادقانه تا نوشته های تبلیغاتی فراوانی که با پولهای کلان حکومت ممکن می شدند. باب همین مسائل پای صحبت قاضی ربیحاوی نشستم، هم او که جنگ را در زندگی و داستان تجربه کرده؛ به عین دیده و با جان لمس کرده. حرف هایمان هم اندکی به درازا کشید اما حیفم آمد که آنها را مطابق رسم روزنامه های ایترنتی کوتاه کنم، چه همه گی این سطور به گونه ای سند و مدرک اند و یادداشت هایی برای تاریخ؛ حرف هایی که برای بچه های نسل او خاطره اند و برای جوان ترها تاریخ؛ شما هم با اندکی حوصله ی مضاعف حرف های او را از پی بگیرید که جملگی شان قصه ی تلخ دیروزهای همین مرز و بوم اند… دیروزهایی که تاثیری شگرف در امروز ما داشته اند… با هم بخوانیم…

همانطور که میدانی کمتر از دو سال از برقراری رژیم جدید ایران می گذشت که در شروع پاییز سال ۱۳۵۹ ارتش عراق ناگهان بدون اطلاع قبلی از تمام جهات مرزهای ایران در پناه آتش شلیکهای کور همه جانبه از زمین و هوا به قصد اشغال کشور وارد ایران شد. اگرچه ارتش عراق توانست در شروع چندتا شهر مرزی را اشغال بکند اما رژیم ایران هم خیلی زود توانست رشته اوضاع را به دست بگیرد و از امکان اشغال بیشتر جلوگیری بکند. تفاوت اساسی بین دو ارتش عراق و ایران به زودی آشکار شد. ارتش عراق ارتشی زخم خورده و ناراضی از دیکتاتوری بود، آن نارضایتی تا مغز استخوان تک تک افراد آن ارتش فرو رفته بود بطوریکه هرکس به دنبال راه گریز از آن ارتش می گشت، حالا بخت برگشته ناچار به ایستادگی در مقابل ارتشی مملو از جوانان داوطلب ایرانی بود که با جان و دل به جبهه آمده و از مرگ هراسی نداشتند بلکه آن را مقدس هم می پنداشتند و وصال مرگ بهترین پاداش در آن نبرد بود، خب طبیعی بود که ارتش عراق و رهبری افسار گسیخته اش خیلی زود فهمیدند توان ادامه و مقابله در آن نبرد را ندارند و آن پس شروع کردند به درخواست صلح اما رژیم تازه ایران مثل هر موجود هوشیار دیگری کوشید که این ضعف ناگهان وارد شده بر کشور را به قوتی برای استحکام پایه های نظام تبدیل کند و سرانجام با کش دادن جنگ به مدت هشت سال هم به مقصود خود رسید.

خب این مقدمه را گفتم که بگویم مملکت ما در همین دو دهه ی گذشته به مدت هشت سال درگیر با یکی از طولانی ترین جنگهای معاصر جهان بود و مثل هر جنگ دیگری روزنامه ها و رسانه ها مرتب از آن خبر داشتند، اصلا اخبار جنگ در این مدت صدر اخبار دیگر داخلی و خارجی شده بود، اما باز هم مثل اتفاقاتی که در بیشتر جنگها می افتد، در اینجا هم همه تمرکز خبر رسانی ها بر روی اوضاع جبهه های نبرد و فتوحات مردان در جبهه ها بود و یا اینکه چگونه ارتش ما توانسته آنهمه خسارت، ویرانی و کشته برای دشمن به بار آورد.

منظور اینکه در روزنامه ها و تلویزیون خبری از مردم معمولی و از زندگی واقعی مردم منطقه منتشر نمی شد. صفحات روزنامه ها در اشغال چاپ عکسهای جوانان سرباز و داوطلب در جبهه ها بود و تصویرهایی از فتح تپه های فتح که همه نامهای مقدسات را به خود می گرفتند اما تصویری از مردم لت و پار شده یا آواره شده ی پشت تپه ها نبود، فقط گاهی عکسهایی بود پراکنده از عکاسان جوان و فهمیده دوران که تعدادشان زیاد نبود، گاهی عکسهای آنان بود مثل عکسهای کاوه گلستان و رضا دقتی که به تصویر واقعی مردم اختصاص می یافت و طبعا همه تلخ بود و پُردرد، چرا که عین حقیقت بود، به همان تلخی، اما خب اینها هم محدود بود چون در روزنامه ها سانسور و محدودیت داشت قدرت بیشتری می گرفت و از انتشار اینگونه عکسها جلوگیری می شد بنابراین ما بیشتر این عکسهای عکاسان ایرانی را بایستی در مطبوعات خارجی جستجو می کردیم چون تلویزیون ایران که تا خرخره زیر سانسورشیپ بود و مطبوعات هم که جرات انتشار اینگونه عکسها را نداشتند و فقط مطبوعات غربی یعنی اروپایی امریکایی عکسهایی از مردم ستم دیده ایرانی در واقعه جنگ را می توانستند منتشر بکنند.

در همان شروع جنگ بود که یک شیوه دیگر برای انتشار اخبار درباره مردمی که جنگ ناخواسته بر آنان تحمیل شده بود و ندانسته داشتند زنده زنده در آتش جنگ می سوختند نیز خلق شد، انتشار قصه های واقعی درباره سرنوشت روز به روز آن مردم.

رزمنده ایرانی در ورودی شهر خرمشهر – جنگ ایران و عراق

به یاد می آورم در نوجوانی قصه ای از ویلیام فالکنر خوانده بودم به نام دو برادر که مرا تحت تاثیر قرار داده در خاطرم مانده بود. جالب ترین موضوع برای من این بود که نویسنده یک شخصیت ساخته خیال خودش را در یک موقعیت واقعی یعنی در موقیت یک جنگ واقعی قرار داده و سفر او را به زبان ساده ی یک پسربچه روستایی شرح داده بود. نفس گرم این قصه بطور ناخودآگاه در جایی از سینه من می تپید تا اینکه بالاخره روزی فرارسید که این نفس از سینه به کاعذ دمیده شد، تقریبا هفته ها از شروع جنگ گذشته بود و من هنوز در آبادان بودم و آبادان هم در محاصره ارتش عراق بود یعنی هرگونه عبور و مرور از راه های زمینی دست و پنجه نرم کردن با خطر مرگ بود. این بود که ما هم به ناچار مدتی در شهر پُر از خطر ماندیم. خب روزها کاری نداشتم انجام بدهم درضمن اینکه قرار ماندن در یکجا هم نبود و خلاصه همه ش در گردش شهر و اطراف آن بودیم به قصد کمک به مردمی که نیاز به کمک داشتند و هر دم چهره ای تازه می دیدیم با قصه ای تازه از واقعیت آن آدمی. تجربه عجیبی بود. و در همان روزها بود که فکر نوشتن یک قصه به ذهنم آمد. در آنسال من بعنوان یک نویسنده با انتشار دو کتاب قصه برای نوجوانان شهرتی برای خود دست و پا کرده بودم و خلاصه می دانستم که ناشر پیدا کردن برایم آسان است، همانطور که گفتم حال و هوای قصه فالکنر هنوز در وجودم بود فقط باید آن را منطبق بر حال و هوای خودمان می کردم که آنهم بدون هیچ سختی در مُشتم بود چون قرار بود از سرزمینی بنویسم که در آن زاده شده بودم و نوزده سال از بیست و سه سال عمرم را در آنجا زیسته بودم بخصوص روزهای چنین سختش را هم داشتم می دیدم بنابراین از عهده این هم برمی آمدم و خلاصه تنها حاجت فرار از آن محاصره بود.

کلاه خود یکی از شهدای جنگ ایران و عراق

به تهران که رسیدم اول نشستم قصه را نوشتم شد یک کتاب در چهل صفحه بنام – وقتی دود جنگ در آسمان دهکده دیده شد – و کتاب منتشر شد وقتی فقط چند ماه از آغاز جنگ گذشته بود. در آن دوره ممیزی بر کتاب هنوز رایج نشده بود، وزارت ارشاد هنوز آنقدر با روزنامه ها و مجله های جور به جور سر وکار داشت که هنوز سر و کارش با کتاب درنیامیخته بود. از آنجا که شخصیت اصلی و راوی قصه یک نوجوان است این کتاب به عنوان کتابی برای نوجوانان به بازار آمد و مورد توجه مردم و شورای کتاب نوجوانان که سازمانی مستقل بود و توسط افراد فرهیخته اداره می شد، قرار گرفت و ضمن معرفی به عنوان نخستین کتاب قصه ی منتشر شده درباره جنگ ایران و عراق، چندبار دیگر منتشر شد و جایزه ای هم از آن سازمان نصیب من کرد در سال ۱۳۵۹ قصه کتاب که از زبان یک پسربچه روستایی اهل جنوب ایران نقل می شود درباره سرنوشت مردم یک دهکده در جنگ است. مردمی که تا پیش از آن در صلح زندگی می کرده اند و هیچ درکی از جنگ ندارند.

اما راستش خود من هنوز تردید داشتم که آیا آن کار خوبی بوده یا خیر تا اینکه از ابراهیم گلستان یک یادداشت به من رسید درباره همان کتاب، چون یک کپی برایش فرستاده بودم، حرفهای او که کتابم را بسیار پسندیده بود حسابی مرا دلگرم کرد. بعد شروع کردم به نوشتن یک مجموعه قصه کوتاه درباره جنگ، پنج داستان کوتاه در یک مجموعه بنام – خاطرات یک سرباز – که توسط نشر ققنوس منتشر شد احتمالا در سال ۱۳۶۰ در این کتاب زاویه دید من به جانب دیگری از جنگ بود، قصه هایی از جبهه ها، از همان مکانی که مورد توجه رسانه ها بود اما حالا آنطور که من داشتم به تصویرش می کشیدم، همانگونه که خود می دیدمش و نیز مردم اطرافم آن را می دیدند، زشت و ترسناک همراه با فریبی که زیر ظاهری مقدس نما پنهان بود. رسانه ها نمی توانستند انگیزه های متفاوت و گاهی حقیر حضور آن مردان در آنجا را نشان بدهند، نمی توانستند ترس پنهانی را که بر آن مردان حاکم بود به تصویر درآورند، و نیز در رسانه ها نشان نمی دادند که وقتی مردان ارتشی به مناطق و روستاهای آبادی نشین می روند و در آنجا ماندگار می شوند چه گندی بالا می آورند و البته که بوی این گند در همه ی جنگها به مشام می رسد، آزار و اذیت مردم آبادی حالا شده از سرگرمی های سربازان در زمان جنگ. و ترس از مرگ، بر خلاف تبلیغاتی که می شد، چون پروانه های سیاه سرگردان گرد سر سربازان می گردید. باری اینها را من سعی کردم در کتاب خاطرات یک سرباز بیاورم که آنهم اولین مجموعه قصه منتشر شده کوتاه ایرانی درباره جنگ ایران و عراق است.

امروز محققان و پژوهشگران ادبی ایرانی برای قصه های منتشر شده درباره جنگ اصطلاح ادبیات جنگ را خلق کرده اند و در این اصطلاح باز اصطلاحات دیگری هست با عنوان ادبیات ضد جنگ و ادبیات دفاع مقدس، یعنی ادبیات موافق با جنگ، که خب من واقعا دلیل این دسته بندی ها را نمی فهمم چون قصه قصه است، بعضی ها در قصه شان ممکن است جنگ را تقبیح بکنند و بعضی ها آن را عزیز و محترم بدارند، با اینحال من عمق یا انگیزه ی این دسته بندی ها را درک می کنم، در واقع باید گفته می شد ادبیات حکومتی درباره جنگ و ادبیات آزاد درباره جنگ. چون تا آنجا که من به یاد می آورم حکومت پول خرج می کرد برای خلق رمان و مجموعه داستانهایی که تصاویر زیبا، مقدس و دروغین از جنگ ترسیم می کردند، نهایت با این هدف که گفته شود جنگ چیز خوبی است و به قول امام نعمتی ارزشمند برای آن ملت یا همین اُمت.

در اینگونه قصه ها خواننده با اشخاص واقعی مواجه نیست بلکه با یک مُشت قهرمان به همان معنای قهرمان در رمانهای قدیمی که غیر واقعی بودند و همه نیک بودند و شر نداشتند مواجه هست، خب اینطور نبود که نویسنده ای در خانه اش بنشیند و بخاطر عقیده اش به تقدس جنگ از این قصه ها بنویسد، نه، آنها که از اینگونه قصه ها می نوشتند در استخدام بودند که اینها را بنویسند و یا آنکه آنها می دانستند بعد از تمام شدن کتاب، پول خوبی به جیب خواهند زد، بنابراین این اطلاعات دقیقی نیست که بگوییم یک عده نویسنده واقعا از صمیم قلب عقیده داشتند که ادبیات باید از دفاع مقدس بنویسد و وظیفه خود می دانستند که اینکار را بکنند و حتی اگر کسی بخاطر آن کتابها پولی به آنان نمی داد باز آنها همان چیزها را می نوشتند، اگر واقعا اینطور بود ما از آنهمه انبوه رمانهایی که در تأیید و تقدیس جنگ نوشته شد حالا حداقل چندتا کار با ارزش داشتیم.

رمان خوب نوشتن ربطی به این ندارد که نویسنده مذهبی باشد یا غیر مذهبی. می توان مذهبی دوآتشه بود و رمان خوب نوشت و می شود هم که سوسیالیست سرخ داغ و یا بی مرام و بی مذهب بود و رمان بد نوشت. مطمئنن اگر چیز جالبی دراین زمینه انتشار یافته بود خارج از تفکر مذهبی یا غیر مذهبی بودن کار، آن کار خودش را بالاخره نشان می داد. در آنسالها آن ملت چنان تشنه رمانی مرتب و منظم درباره جنگ بود که از ناچاری خیال کرد کتاب زمین سوخته احمد محمود هم یک رمان است و آن را در قفسه رمانهای جنگی جا داد و جالب اینکه در صف رمانهای ضد جنگ، درحالیکه آن کتاب یک گزارش صرف شخصی عاطفی بود که یک مرد پیر درباره زادگاه خود در آن موقعیت نوشته بود بدون اینکه درآن حرف جدی برای گفتن داشته باشد، مهمترین حرف کتاب اینست که برادر واقعی نویسنده ـ راوی بطور تصادفی در بمباران شهری کشته می شود و نویسنده می کوشد با این واقعیت روضه ای پُر سوز و گداز برای خواننده بسازد و ما هم که روضه دوست ترین ملت جهان هستیم، و جالب اینکه در جای جایی از کتاب نویسنده مجذوب جوانانی می شود که داوطلبانه مثلا درحال مقابله با دشمن سفاک هستند. خب البته از نویسنده ای چون احمد محمود که همیشه در کتابهایش می کوشید هم جانب خواننده ی ساده پسند همطراز خودش را نگه دارد و هم هوای روشنفکران و کتابخوانان هوادار حزب مورد علاقه اش را داشته باشد بیش از آنهم انتظار نمی شد داشت اگرچه او کارهای خوبی هم خلق کرده، داستانهای کوتاه زیبای به یاد ماندنی در سبک و سیاق قصه های کوتاه همینگوی، اما خب در مورد نوشتن کتاب زمین سوخته می توانم بگویم که او قربانی محبوبیت و شهرت خود شد با این انتشار این کتاب، البته او انسان ساده ای بود و ذهن پیچیده ای برای تفکیک بعضی از اوضاع را نداشت و در واقع کسانی بودند در اطراف او که به غلط تشویقش می کردند.

باری کتابهای دیگری هم درباره جنگ منتشر شد به قلم بعضی نویسندگان جنوبی، کتابهای لاغری که در مدت زمان کوتاه نوشته شده بودند، اما موضوع این بود که اینها به جنگ از زاویه نگاه سیاستی که به آن(مستقیم و یا غیرمستقیم)وابسته بودند نگاه می کردند و بهانه شان هم بود که بهرحال دشمن به خاک ما حمله کرده و باید ترسیم کرد که ما ایرانیان بخصوص جنوبیهای غیرتی درحال دفاع از خاک پاک خود هستیم و البته حضور نوجوانانی که خود خیال می کردند با جان و دل و تنها برای حفظ خاک و حفظ ناموس وطن به خط مقدم آمده اند درحالیکه نمی دانستند آنهمه تبلیغات چه به سر آنان آورده است وقتی که تکه های ناموس مملکت همچنان پرپر کنان می رفت یا رفته بود.

چند ماه بعد از شروع جنگ بود که کانون نویسندگان ایران تصمیم به انتشار یک ویژه نامه جنگ گرفت. این ویژه نامه چاپ و منتشر شد در اواخر سال ۵۹ و کپی های آن هنوز موجود هستند، در آن کتاب فقط یک داستان کوتاه هست که از زاویه انتقادی به جنگ نگاه کرده، داستانی که من نوشته بودم بنام توی دشت بین راه، موضوع داستان این بود که مردم دارند در بیابان از آتش جنگ می گریزند و در سر دختربچه فقط یک پرسش در گردش است اینکه آنها جزو نیروهای اینطرف جنگ هستند و یا جزو نیروهای آنطرف جنگ. می دانی هنوز اوضاع برای برخی از نویسندگان به قول امروزی ها شفاف نشده بود که باید از این جنگ استقبال بکنند یا آن را تقبیح کنند چون بیشتر نویسندگان دوران بطور دور و نزدیک و یا بطور مساقیم و غیرمستقیم هوادار احزاب و سازمانهای جور به جور بودند و رهبری اغلب آنها هنوز مانده بودند که چه بکنند و به طبع نویسندگانی که از آنها حمایت می کردند اما من خیالم راحت بود چون فقط از نظرات و ایده های خودم حمایت می کردم و خطی و خالی از تفکر دیگران نداشتم.

خب اما هنوز یک عده هستند با اینکه وابسطه به حکومت نیستند اما هنوز همان تئوری حاکمیت را دنبال می کنند یعنی گفته می شود که دو جور نویسنده ی ایرانی درباره جنگ ادبیات خلق کردند، نویسندگانی که جنگ را یک فاجعه ی ضد بشری ضد ایرانی می دانستند و در ادامه ی هرروز آن ضایعه ای علیه مردم و علیه کشور مشاهده می کردند و دسته دوم نویسندگانی بودند که جنگ را نعمتی می دیدند هدیه شده از جانب خداوند به مردم ایران در این موقعیت حساس تاریخی که هر اتفاقی درآن مقدس است و در زیر این باران مقدس نباید حرفی زد از ویرانی ها و از جان های بی پناه سرگردان که غیر از تحمل مصیبت چیزی نصیبشان نبود. بی پروا به تو بگویم اصطلاحِ ادبیات ژانر دفاع مقدس مسخره ترین عبارتی ست که تا به حال شنیده ام. البته که این اصطلاح از اتاق مشاوران فرهنگی حکومت بیرون آمده (چون برای سینمای جنگی هم این عبارت به کار برده می شود) اما توسط منقدان و پژوهشگران غیر مذهبی هم قاپیده شد و همینطور آن را بکار بردند تا اینکه بعضی از جوانان تازه از راه رسیده ی بی خبر پنداشتند که این عبارت راستی راستی از قبل در عالم هنر جهان موجود بوده. درآن زمان یک عده که تعدادشان هم کم نبود به عنوان نویسندگان دفاع مقدس توی راهروهای ساختمانهای حوزه و سوره تبلیغات اسلامی به دنبال سوژه برای قصه تازه شان می پلیکیدند، معمولا نویسنده با استعداد در میان آنها کم بود اما آدمهای پُرکاری بودند، بعضی از آنها طرح و ساخت و پرداخت قصه های ما را برمی داشتند و این بار آن را طبق خواسته خودشان می نوشتند یعنی مسیر قصه را طوری عوض می کردند که در پایان قصه بشود در ژانر دفاع مقدس. در اینجا نمی خواهم از کسی نام بیاورم، نامهایی در ذهنم هست اما اگر بخواهیم از یکی بگویم بعد باید از دیگران هم بگویم بهرحال آنها که در آن زمان فعال بودند می دانند از چه کسانی حرف می زنم، آنها که همه جور امکانات چاپ و انتشار داشتند با بهترین کیفیتها و ناشرهایی که هیچگونه درآمدی از فروش کتاب نداشتند چون کتابهای آنان توسط مردم خریداری نمی شد بلکه این کتابها فقط به کتابخانه ها و کتابخانه های اداره ها و مراکز درمانی مخصوص مصدومان جنگ و خلاصه به اینجور مرکزها فرستاده می شد و یا بطور رایگان به افراد هدیه می گردید. پول و هزینه چاپ و انتشار اصلا موضوع نگران کننده ای برای آن ناشران نبود چون بودجه آنها مستقیم از حاکمیت ثروتمند می آمد، هم برای انتشارات و هم برای ساخت فیلمهایی در ژانر دفاع مقدس.

انگیزه استقبال ناقدان و صاحبنظران ادبی غیر مذهبی از این عبارت یکی ش هم این بود که اینها خیال کردند با پذیرش این عبارت دمکراسی را رعایت می کنند و به نویسندگان مذهبی هم یک میدان ویژه ادبی هنری می دهند درحالیکه همانطور که گفتم اینگونه ادبیات و سینما از جانب حکومت تغذیه می شد و دست اندرکاران به واقع چندان عقیده ای به کاری که می کردند نداشتند، یکی از دلایل اثبات این حرف همچنان گفتم نبودن اثری ارزشمند در آن زمینه و با آن اعتقاد در هنر قصه نویسی امروز ایران. جرقه های کم سویی گاهی دیده شد اما ماندگار نبود چون تکیه به باور واقعی نداشتند آن جرقه ها، همین واقعیت بود که مدتی بعد، وقتی آن دسته نویسندگان از نظر اقتصاد زندگی روزمره ی خود را از آب و گل گذراندند موجی بنام هنرمندان متحول شده راه افتاد. برخی از آنان که دریافته بودند برای اسم در کردن در مطبوعات ادبی می بایست رُل متحول شده را بازی کنند و قصه هایی بنویسند که مثلا نگاهی منتقدانه به جنگ داشته باشد.

خب این با اینکه می تواند یک اقدام انساندوستانه باشد اما عبارت مربوط به آن لُغت تحول نیست. تحول وقتی ست که تو در کار یا در زندگی ت یک پله به جهت بالاتر می پری. تحول همان لغت پریدن است در زبان عربی. اما از کجا معلوم آنکس که تغییر عقیده داده در مورد موضوعی مثل جنگ، حالا حتما قادر هست یک قصه ی خوب بنویسد! برخی از سایت گردانان و نظریه پردازان ادبی ساکن خارج هم اصرار دارند که داستانهای این دسته یعنی همین متحول شدگان که اغلب خود در جنگ هم حضور فیزیکی داشته اند و حالا سالها پس از پایان جنگ دارند می نویسند ادبیات راستین جنگ هستند و ادبیات به یاد ماندنی، آنها می دانند که این حرفی بی پایه و بی اساس است اما خب یکی از دلایل اصرار بر این نظریه این هست که فعالیت نویسندگانی مثل مرا که از هفته های شروع جنگ کوشیدیم مُصیبت وارد شده بر مردم را ثبت کنیم کمرنگ و نادیده انگارد، من به این بخش البته اعتراضی ندارم اما همانطور که گفتم متحول شدن که در این مورد بخصوص از تغییر عقیده دادن گرفته شده به معنای نویسنده ی خوب شدن نیست، نکته دوم اینکه در مورد نحوه و چگونگی حضور فیزیکی آن نویسندگان در جبهه ها هم پرسشهایی هست که پاسخ روشن ندارند، آیا آنان به عنوان رزمنده ی سلاح به دست در جبهه ها حضور داشته اند و یا گاه گداری سوار بر اتوبوسهای دولتی برای انجام سفرهای تفریحی به خطوط مقدم جبهه ها مسافرت می کرده اند، هم در زمان جنگ و هم سالها سال بعد از خاتمه آن. حتی در یکی از همین سفرهای تفریحی به جبهه های بعد از پایان جنگ بود که یکی از چهره های سرشناس مطبوعات ادبی بنام مرتضی آوینی با قدم به اشتباه روی مین منفجر نشده ای گذاشتن به شهادت رسید.

از طرفی همه این سازمانهای دولتی و یا سازمانهای ادبی وابسطه یک آرشیو تهیه کرده بودند از خاطرات رزمندگان واقعی در جبهه ها، هرکس به زبان و به لحن خود چیزهایی درباره وضعیت خود نوشته بود و اینها گنجینه های با ارزشی بودند و مطالعه آنها کمک زیادی می کرد به آنها که می خواستند وانمود بکنند در جبهه حضور فیزیکی داشته اند. نکته دیگر اینکه وقتی من دست به قلم بردم برای نوشتن قصه هایم درباره جنگ اصلا به این فکر نمی کردم که قرار هست اینها چیزهای ماندگاری بشوند که علاقه مردم و سلیقه ی نسلهای کتابخوان آینده را جلب کند، من اصلا به آینده نمی اندیشم در زمان خلق آن قصه ها، همه چیز درباره حال بود، آن حال لعنتی که از آسمانش به جای باران آتش می بارید، من می خواستم قدرتی داشته باشم که آن وضعیت را متوقف بکنم، آنچه برای من مهم بود آن بود که مردم داشتند پای پیاده در بیابان برهوت از زادگاه خود می گریختند به نا کجا. خب کجا را داشتند بروند؟ بخصوص عربهای روستایی جنوب که واقعا هیچ قوم وخویشی در مناطق دیگر ایران نداشتند و هیچکس هم پناهگاهی برای آنان در نظر نگرفته بود.

عده زیادی از آنها حتی هنوز نمی دانستند جزو تابعیت کدام حکومت هستند، ایران یا عراق؟ من در قصه هایم کوشیدم این چیزها را بگویم چون حس یگانگی می کردم با آن مردم، همشهری های من بودند، من نیز یکی از آنان بودم، برای همین امروز که پس از گذشت سی سال به نتیجه کار نگاه می کنم بدون هیچ پروایی می گویم اتفاقا همان قصه ها هستند که به عنوان قصه های واقعی درباره هشت سال جنگ ایران و عراق در تاریخ ادبیات ما باقی ماندنی هستند و خواهند بود چون برای جلب توجه هیچ منتقد و برای خوش آمد صاحبنظران ادبی نوشته نشدند بلکه نوشته شدند چون بُغضی بودند در گلو که بایستی در زمان خود گریسته می شدند و شدند و خوشبختانه همه اینها در تاریخ ادبیات امروز ایران ثبت شده، می دانم عده ای هستند در میان آنان که کنترل کننده ی اخبار ادبی ایران هستند و در صدر مطبوعات به قول خودشان در صدر مطبوعات مجازی نشسته اند سعی می کنند این واقعیت را ندیده بگیرند اما بهرحال هم اینکه تو وقتی برای گفتن و نوشتن واقعیت پروایی به دلت راه نمی دهی بابت آن تاوانی هم باید بپردازی.

اگر کسی در این دنیا برای گفتن و نوشتن واقعیت تنبیه نمی شد از جانب کسان دیگر خب آنوقت ما در دنیای بهتری زندگی می کردیم، سانسور کردن و منتشر نکردن یک نویسنده و نادیده گرفتن کارهای او اقدامی است که در همه جا می شود. چه در وزارت ارشاد اسلامی در تهران و چه در یک سایت معتبر فارسی زبان در لندن یا در امستردام، تنها انگیزه ها برای این کار هستند که متفاوتند وگرنه نفس کار همان است که هست. با این حال من آموخته ام که خیال کنم اگر در راهی که می روی ایمان داشته باشی و اگر به آنچه می نویسی باور داری که درست هست، همیشه کسانی هستند که جلب کارت بشوند و به صدایت گوش فرا دهند، همه ی اهل ادب در دنیا نه احمق هستند و نه فرصت طلب و نه تنگ نظر. در میان اهل ادب بسیار هستند که صادقانه فقط در پی ادبیات خوب و ناب هستند و از هر فریب و نیرنگ های ادبی گریزانند.

این نظریه که در زمان جنگ نمی شد قصه های خوبی درباره جنگ نوشت و باید گذاشته می شد تا سی سال از جنگ بگذرد و بعد درباره آن نوشت از زبان محمود دولت آبادی هم شنیده شده، او در یک مصاحبه با سایت فارسی بی بی سی نظر داده می گوید که او در زمان جنگ قصه ای درباره جنگ ننوشته چون معتقد بوده که ” کار ادبیات پرداختن به روزمرگی ها و مسائل روز نیست هرچند این مسائل بسیار تراژیک باشند. ادبیات می بایست که رسیده شود ” و او حالا سی سال پس از گذشت جنگ دست به قلم برده برای نوشتن قصه ای درباره جنگ، با پیش بیان این نظریه که ” به گمان من آدم ها با کشتن یکدیگر خودشان را می کشند و من با همین دید به زندگی و ادبیات نگاه می کنم”

درحالیکه این پیام مهم را که او بعد از گذشت سی سال از جنگ به آن رسیده من دو سال پس از آغاز جنگ وقتی بیست و سه ساله بودم در قصه ای آوردم. قصه کوتاهی است به نام حُفره که در همان سال نیز منتشر شد، قصه ای درباره تبدیل شدن یک جنگنده ی ایرانی به یک سرباز عراقی، قاتی شدن و یکی شدن قاتل و مقتول در یک زمان به نشانه ی اینکه آدمها با کشتن یکدیگر خودشان را نیز می کشند. چند ماه بعد از انتشار این قصه بود که محمود دولت آبادی از این قصه ی من یادی کرد و گفت بهترین قصه ای بوده که درباره جنگ خوانده. یعنی حدود بیست و پنج سال قبل از انجام این مصاحبه اش با سایت فارسی بی بی سی. خب فکر می کنی در زمانی که او داشته با فرستاده بخش فارسی بی بی سی در تهران حرف می زده به کلی فراموش کرده که بیست و پنج سال پیش او قصه ای خوانده که درست و درست همین پیام را حامل بوده است و حتی خود او هم در کتاب گفتگویش بنام ما مردمی هستیم از آن قصه حرف زده و از آن تعریف کرده است؟ با این حال راستش از او سپاسگزارم که بیست و پنج سال پیش دفاعیه ای هرچند کوتاه و در چند خط بر قصه ام نوشت، کاملا به جا و به موقع بود، دو سه هفته پس از آنکه یکی از اشخاص عالیرتبه ادبیات دولتی در آن زمان تقبیح نامه ای بلند در روزنامه جمهوری اسلامی (ضمیمه فرهنگی صحیفه) علیه همان قصه یعنی قصه حُفره نوشته بود و یکسال قبل از آن سردبیر مجله سوره شانزده صفحه از یکی از ویژه نامه هایش درباره جنگ را به نوشتن علیه کتاب چهل صفحه ای من، دود جنگ … پرداخته بود.

آن دشنامها اما سبب نتوانستند بشوند که من از نوشتن درباره جنگ و درباره مردم گریزان از جنگ دست بکشم بطوریکه در سال ۱۳۶۳ مجموعه قصه کوتاه – از این مکان – را منتشر کردم، این بار قصه آدمهای شهری درگیر با جنگ ناشناس را که از راه آسمان بسوی آنان هجوم می آورد را به تصویر کشیده بودم البته به اضافه وضعیت زندگی آوارگان جنوبی جنگ در شهرهای بزرگ مثل شهر بی در و دروازه و بی حیای تهران، آدمهایی که در مکان اصلی خود نبودند و ساکن مکانی بودند که نه به آنها تعلق داشت و نه به آن عادت می توانستند بکنند، اوضاع دردناکی بود. کتاب با شرط حذف دوتا از قصه هایش اجازه انتشار گرفت و خیلی زود هم به فروش رفت اما هرچه ناشر تلاش کرد چاپ دوم را هم منتشر بکند نتوانست اجازه وزارت ارشاد را کسب بکند، همچنین رمانم بنام – لبخند مریم – که اخیرا چاپ شده پس از سالها انتظار برای کسب اجازه انتشار همچنان بدون مجوز در وزارت ارشاد ماند و نتوانست در ایران انتشار یابد. این رمان درباره عده ای مردم جنوبی رانده شده از جنگ است که در تهران زندگی می کنند، محلی که خود من نیز مدتی ساکن آن بوده ام و از تمام زیر و بالایش خبر داشتم و آدمهایش را هم می شناختم و هم دوست می داشتم یا بهتر بگویم تک تک آنان پاره هایی از وصله تن و جان من بودند. هیچ رمان دیگر ایرانی نمی شناسم که اینطور تمام و کمال درباره آدمهای گریخته از جنگ باشد و البته قصه از دیدگاه عاطفی عاشقانه بیان شده است.

با اطلاعاتی که من از رمان نویسی امروز ایران دارم به جرات می توانم بگویم که رمان رمان لبخند مریم اولین رمان جدی و صادقانه درباره جنگ در ادبیات امروز ایران است، اصلا هنوز رمان منظمی درباره جنگ منتشر نشده است، رمانی که به دنبال درآوردن ادا و اصولهای تکنیکی نیست و تکیه بر اصطلاحاتی مثل پست مدرنیسم و این حرفها نزده است. در این کتاب بیش از به نمایش گذاشتن هرگونه تکنیک، بیان آن موقعیت برای من مهم بوده است و سرنوشت آن آدمها در آن موقعیت دشوار. خط اصلی داستان در آن کتاب فقط در یک روز و شب طرح ریزی شده است اما روز و شبی پُر از تحرک و پُر از مسئله. یکی از سختی ها در نوشتن این رمان آن بود که شخصیتها دارند همه ماجرای روز رفته را در ذهن مرور می کنند بی آنکه بهم حرفی بزنند و چیزی بگویند. دیگر آن که از پس انتقال لحنهای متفاوت اشخاص هم باید برمی آمدم چون آن آدمهای به لحنهای متفاوت گپ می زنند و آن تنوع زبانی بایستی در رمان به خواننده و مخاطب منتقل بشود. این رمان سرانجام پس از بیست سال که از زمان نوشتنش می گذرد اینک توانست از سوی نشر مردمک در خارج از کشور به بازار و به رمان خوانهای ایرانی عرضه بشود.

مشهور ترین زن سینمای ایتالیست و در شهرت تا آنجا پیش رفته که دیگر نه رقیب و همتایی برایش هست و نه آخر و انجام و از یاد رفتنی… حرف از سوفیا لورن است که در بیستم سپتامبر، هشتادمین سالروز زندگی اش را جشن گرفت.

سوفیا لورن

رها از فعالیت های درخشان سینمایی اما، او در زمینه ی موسیقی هم چهر ای آشنا در کشورش به حساب می آید و خالق بسیاری از ترانه ای نام آشنای آن دیاران است. در این میان علاقه ی او به ناپل که شهر زادگاهش به حساب می آید باعث شده تا او بسیاری از ترانه های مشهور ناپلی را هم آواز کند تا این ترانه ها؛ یکی از بهترین نسخه هایشان را با صدای او تجربه کنند.

از همین جمله است ترانه ی ” تو وی فاره امریکانو ” که با صدای او برای صندوق خانه ی موسیقی این کشور به یادگار مانده و علاوه بر موسیقی فرهنگ عامه ی ایتالیا را هم تحت تاثیر قرار داده.
این ترانه منوط به سالهایی ست که موسیقی راک ان رول و شیوه ی خاص زندگی آمریکایی، روال مرسوم و تاریخی زندگی دیگر کشور ها را تخت تاثیر قرار داده بود. این ترانه با بهر گرفتن از ریتم های راک ان رول، و با متنی آمیخته به طنز؛ انتقادی محکم به این حمله ی فرهنگی وارد کرده و از شیرینی های زندگی پیشین گفته؛ از شراب پر قدمتی که جایش را به وسیکی و سودا داده و از ترانه های کهنی که در حضور ریتم های کم سن و سال، زخمی فراموشی شده اند.

خلیج فارس به بهانه ی سالروز تولد سوفیا لورن ویدئوی ترانه ” تو وی فاره امریکانو ” را در این صفحه از پی می آورد تا علاوه بر زنده شدن خاطرات شیرین روزهای دور؛ فرصتی هم برای شادی و سرمستی خوانندگانش فراهم آورده باشد.

اشاره:
در هیات پیشین خبرنامه، مدتها ستون ثابتی داشتیم با عنوان ” پنجشنبه بازار کتاب ” که هر هفته کتاب های تازه از راه رسیده ی ایران را به خوانندگان بخش فرهنگی خلیج فارس معرفی می کرد. چاپ این صفحه اما در شمایل تازه ی سایت و به دلیل مشکلات فنی تا کنون ممکن نشده بود. مژده اینکه پس از دو ماه وقفه و از همین هفته، صفحه ی معرفی کتاب ما دیگر بار به بخش فرهنگی خبرنامه آمده و زین پس هر هفته با شما خواهد بود. همکارمان ” بهارک عرفان ” از تحریریه ی فرهنگی خبرنامه؛ تازه ترین عناوین بازار کتاب را در ادامه ی همین صفحه از پی آورده که با هم میخوانیم…

لئوناردا
نویسنده: بیورنستی‌یرنه بیورنسون
مترجم: محمدرضا شکاری
ناشر: افراز
قیمت: ۶۸۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۱۱۲

در تاریخ ادبیات نروژ، بعد از استقلال این کشور از دانمارک، به چهار نویسنده لقب «چهار بزرگ ادبیات» داده شد؛ جوناس لی، الکساندر کیه‌لان، هنریک ایبسن و بیورنستی‌یرنه بیورنسون. در ایران نام بیورنسون نسبت به هنری ایبسن کمتر شنیده شده و برای اولین بار است که نمایشنامه‌ای از او در ایران منتشر می‌شود.
این نویسنده کار ادبی خود را با داستان‌های کوتاه شروع کرد و بعد به نوشتن رمان و نمایشنامه روی آورد. در نمایشنامه‌های او «مشکلات اجتماعی» بسیار پُررنگ است. «ورشکستگی» درباره بحران اقتصادی، «سردبیر» درباره فساد در مطبوعات و تأثیر و نفوذ آن در اذهان عمومی و «پادشاه» با موضوع دروغ و فریبکاری، برخی از نمایشنامه‌ها و مضامین آن‌هاست که توسط این هنرمند نوشته شده است.
گئورک براندس، منتقد برجسته دانمارکی درباره این نویسنده می‌گوید: او به‌دلیل استعداد فراوان و اصیل خود بالاتر از همه نویسندگان اسکاندیناویایی قرار می‌گیرد. ایبسن نمایشنامه‌نویسی فطری بود، اگرچه در جوانی شعر هم می‌گفت اما در تمام عمرخود نمایشنامه، رمان و داستان کوتاه می‌نوشت. بیورنسون باوجود این‌که از دوست و رقیب خود چهارسال کوچک‌تر بود، سردمدار گروه شد و درام مدرن و درام حماسی نروژ را به‌وجود آورد.

تاریخ سینمای مستند
نویسنده: اریک بارنو
مترجم: احمد ضابطی جهرمی
ناشر: سروش
قیمت: ۲۰۰۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۵۳۴

کتاب «تاریخ سینمای مستند» با هدف توسعه دانش نظری و افزایش آگاهی مستندسازان، پژوهندگان و علاقه‌مندان سینمای مستند، دانشجویان سینما و تلویزیون در ایران ترجمه و به سرگذشت سینمای مستند در جهان و اختصاصات این گونه سینمایی پرداخته است.
نویسنده کتاب، پروفسور اریک بارنو، استاد بازنشسته دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه کلمبیا آمریکا، چشم‌اندازهای پیدایش، تکامل و توسعه این نوع فیلم را از عصر لومیر تا دوره رواج مستندهای تلویزیونی تصویر می‌کند و در آن به جریان‌ها و جنبش‌های گوناگون مستندسازی در جهان می‌پردازد.
از آنجا که سینمای مستند دوره‌های متفاوتی را گذرانده و در کشورهای مختلف رشد یافته است، اریم بارنو نیز به طور رضایت‌بخشی به نهضت‌های مستندسازی در انگلستان، روسیه، آلمان، آمریکا، فرانسه، سوئد، هلند، ژاپن، کانادا، لهستان و کشورهای دیگر می‌پردازد.
کتاب «تاریخ سینمای مستند» در پنج بخش؛ نگاهی به عجایب، تصاویر در حال عمل، خشم و هیاهو، عدسی تیره و تار و وضوح دقیق به نگارش درآمده است که هر فصل به طور کامل خواننده را با دنیای سینمای مستند آشنا می‌سازد و مراحل تولید یک مستند خوب را به تصویر می‌کشد.

قاتل در باران
نویسنده: ریموند چندلر
مترجم: امید نیک‌فرجام
ناشر: چشمه
تعداد صفحات: ۱۱۹
قیمت: ۲۲۰۰ تومان

در این کتاب ترجمه فارسی دو داستان «قاتل در باران» و «منتظر می‌مونم» چندلر منتشر شده است. «قاتل در باران» یکی از معروف‌ترین داستان‌های جنایی این نویسنده آمریکایی است. وی این داستان را در سال ۱۹۳۵ میلادی با نام «Killer in the Rain» نوشته و منتشر کرده است.
این داستان یک بار هم در سال ۱۳۸۶ با ترجمه کاظم اسماعیلی توسط انتشارات خجسته در ایران چاپ شده است.
چندلر، نویسنده این کتاب در سال ۱۸۸۸ در شیکاگو متولد شد و تا سال ۱۹۵۹ عمر کرد. او برای داستان‌های کارآگاهی و خلق شخصیت داستانی «کارآگاه مارلو» معروف شده است.
از این نویسنده تاکنون آثاری چون «خداحافظی طولانی»، «خواب گران»، «خواهر کوچیکه»، «بانوی دریاچه»، «آدمکش تازه کار» و نمایشنامه «غرامت مضاعف» به فارسی ترجمه و در ایران منتشر شده اند.

پاپ دیوانگان
نویسنده: ژان کوکتو
مترجم: پریسا رسولی
ناشر: قطره
قیمت: ۸۰۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۱۶۱ صفحه

«پاپ دیوانگان» نمایشنامه‌ای برگرفته از جشن‌های مضحک قرن ۱۵ و ۱۶ اروپا با نام «باکوس» است که در آن اشخاص ساده به مدت هفت روز به جای حاکم شهر بر تخت تکیه می‌زنند و احکام مضحکی صادر می‌کنند که موجبات شادی مردم را فراهم می‌آورد اما در این نمایشنامه داستان به شکل دیگری رقم می‌خورد.
ژان کوکتو نمایشنامه نویس، شاعر، کارگردان تئاتر، فیلمساز و نقاش در ۵ ژوئیه ۱۸۸۹ در یک خانواده‌ بزرگ با خلق و خوی بورژوازی در پاریس به دنیا آمد که به هنر اهمیت فراوانی می دادند. او ۹ساله بود که پدرش خودکشی کرد و به این دلیل موضوع مرگ همواره با آثارش همراه شد.
نمایشنامه «پاپ دیوانگان» نیز که از این قاعده جدا نیست، داستان آشفتگی جوانی در جست وجوی خویش است. در این داستان، شخصیت ها بر اساس خمیره خود، به دور از هر گونه تصنع یا اجبار، در جریان داستانی هوشمندانه تحول می یابند.
داستان این نمایشنامه در سال ۱۵۲۳ میلادی، در شهری نزدیک مرز سوئیس اتفاق می‌افتد، جایی که «هانس» دهقان جوان، مطابق یک سنت قدیمی به عنوان باکوس یا همان به اصطلاح پاپ دیوانگان برگزیده می شود. «هانس»، حاکم هفت روزه که همه او را ابله دهکده می پندارند، همین که به این منصب برگزیده می شود، نقاب از چهره برمی دارد. بذل و بخشش را آغاز می کند، زندانیان را آزاد می کند، مالیات ناعادلانه را برمی چیند و حتی در صحنه‌ای رودر روی کاردینال، فرستاده ویژه رُم، جامعه‌ای را می‌ستاید که اساس آن نیکوکاری است.
همچون بسیاری از دیگر آثار کوکتو، نمایشنامه «پاپ دیوانگان» نیز طرح اولیه انسانی ساده است که ضعف‌ها و کاستی‌های جهان را آشکار می‌کند و نشان می‌دهد که این سادگی و خلوص نوعی قدرت انسان‌دوستانه و عظمت روح است که در عین حال هراس و دشمنی رقیبان را برمی‌انگیزد.این‌گونه به چالش کشیدن قدرت حاکم، از آن رو که با عادات مألوف جامعه نمی‌خواند، نه تنها عموم مردم را با او همراه نمی‌کند، نفرت عمومی را نیز برایش به ارمغان می‌آورد و سرانجام تلخی برایش رقم می‌زند.
پاپ دیوانگان یا «باکوس» تعارض تیپ‌های متضاد است: دهقان بخت برگشته در برابر نماینده دستگاه حاکم، قدرت حقیقی در برابر دروغ و نیرنگ، شور انقلابی در برابر اعتقاد به دنیایی دیگر. لیکن مرکزیت تمام این تضادها با به میان کشیدن مسیح (ع) مطرح می‌شود.

ارباب
نویسنده: کارلو گلدونی
مترجم: عباس‌علی عزتی
ناشر: افراز
قیمت: ۶۲۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۱۰۰ صفحه

نمایشنامه «ارباب» از برجسته‌ترین آثار کارلو گلدونی، درام‌نویس بزرگ قرن هجدهم ایتالیا است. منتقدان این نمایشنامه را نمونه کاملی از سبک و شیوه او در نگارش آثار کمدی می‌دانند.
کارلو گلدونی نمایشنامه نویس شهیر ایتالیایی ۹ تراژدی، ۱۶ تراژی‌کمدی، ۱۳۷ کمدی، ۵۷ طرح برای کمدی بداهه، ۱۳ لیبرتو برای اپرای جدی و ۴۹ لیبرتو برای اپرای کمدی، دو نمایش مذهبی، ۲۰ میان‌پرده و سه جلد خاطرات را به عنوان حاصل زندگی هنری خود برجای گذاشت.
در کمدی ارباب که در چهار پرده نوشته شده است، فئودال جوان و هوس‌بازی که با مرگ پدر، وارث و ارباب دهکده‌ای شده، با مادر خود به دهکده می‌آید تا زمام امور و اداره املاک و دارایی‌اش را به دست بگیرد، اما بیش از هر چیز به فکر خوش‌گذرانی و هوس‌رانی است. از سوی دیگر مالک اصلی دهکده، که دختری جوان است، قصد دارد با شکایت بردن به دادگاه، املاک پدرش را که پدر ارباب جوان با قیمتی نازل از چنگش درآورده، از او پس بگیرد.
در نهایت مادر ارباب جوان که هم بی‌عرضه‌گی پسرش را در اداره املاک می‌بیند و هم تلاش هوشمندانه دختر را برای پس گرفتن حق خود، تدبیری می‌اندیشد تا هم پسرش دهکده را از دست ندهد و هم دختر جوان به حقش برسد…

یادداشت اقتصادی هفته

دو کارگر ساختمانی (آرماتوربند) در حال استراحت در یک پیاده رو. عکاس: داود قهردار – فیس بوک

اکنون دولت روحانی که ظاهرا چنین مینماید که مسئولین اقتصادی اش توجه بیشتری به مشگلات اقتصادی دارند در مواجهه با هزاران پروژه نیمه کاره دولتی نمیدانند با این واقعیت تلخ و تقریبا لاینحل اقتصادی کشورچه کنند. از یکطرف کمبود بودجه دولت و تامین منابع مالی که در مواردی حتا انجام نشدنی است، ازطرف دیگر نیاز جامعه به انجام بسیاری از این پروژه ها دولت را در تنگنای بدی قرارداده است . افت شدید درآمدهای دولت مخفی کردنی نیست ، بنابراین سال‌ها زمان می‌برد تا امکان بهره‌برداری از یک پروژه فراهم شود، آنهم درصورتی که پروژه از رده خارج نشده باشد و هنوز قابلیت توجیح اقتصادی داشته باشند.

در حال حاضر بنا به گزارش‌های معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری، از تنها ۲۹۰۶ طرح عمرانی نیمه‌تمام لیست برداری شده است که با فرض زمان‌بندی مناسب، و انجام صرفه جوییهای لازم به اجرا گذارده شود نیاز به یک بودجه ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی برای بهره‌برداریدارد. آنهم با این فرض که ساخت و تکمیل پروژه ها از هم امروز آغاز گردد. درحالیکه چنین فرضی نه به لحاظ برنامه ریزی عملی است ونه به لحاظ اجرایی . بنا براین حتا در صورت مصمم بودن دولت باز هم مدت زیادی زمان میبرد که ناچارا هزینه را تا دوبرابر یعنی بیش از ۴۰۰ هزارمیلیارد تومان افزایش خواهد داد.

شاید این تصمیم مسئولین اقتصادی دولت روحانی که از ابتدا اعلام کردند که فعلا با پروژه های نیمه تمام که به گفته جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور “کاری سخت درروبروی دولت است ” ا نمیخواهند وقت دولت را تلف کنند تصمیم عاقلانه ای حد اقل در این مقطع زمانی باشد، ولی اینطور نیست که پس از این طرح وپروژه جدیدی تهیه نشود و بکلی متوقف گردد که چنین امری اصولا میسر نیست . بهرحال دولت هر روز با پروژه های جدیدی مواجه میشود که نمیتواند به بهانه کمبود منابع مالی آنها را نادیده گیرد ، بلکه باید فکر اساسی کند .

از قرار در دولت چنین تصمیم گرفته شده که اجرای بسیاری از پروژه ها بطور دربست به بخش خصوصی انتقال داده شود . براین اساس حرکتهایی هم شروع شده ، ازجمله اینکه در معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور نشست توجیهی نحوه واگذاری طرح‌ها و پروژه‌های نیمه‌تمام دولتی به بخش خصوصی و تعاونی با حضور مقامات ارشد دولت و فعالان اقتصادی برگزارگردید که جهانگیری هم در آن شرکت داشت. در این جلسه با بیان اینکه اقتصاد ایران از ابتدا با چالش اساسی مواجه بود؛ گفت: “از جمله تبعات منفی وابستگی اقتصاد بودجه دولت به نفت این بود که ما در تمام دوران بعد از انقلاب با نوسان قیمت نفت مواجه بودیم. گاهی قیمت نفت بالا می‌رفت و همه خوشحال بودند که درآمدهای دولت افزایش یافته و پروژه‌های عمرانی بزرگی در کشور انجام می‌شود، اما گاهی قیمت نفت پایین می‌آمد و همه عزا می‌گرفتند که بودجه از کجا باید تامین شود و سرانجام طرح‌های عمرانی به کجا می‌انجامد.”

وی افزود: به دلیل استفاده بی‌رویه از حساب ذخیره ارزی تصمیم گرفته شد که صندوق توسعه ملی ایجاد شود. البته این صندوق از کنترل دولت خارج شد و سه قوه در اداره و کنترل آن نقش دارند؛ هر چند بخش عمده برعهده قوه مجریه است و مقرر شده که اگر درآمد از سقفی بالاتر رفت، در سال اول ۲۰ درصد و در سال‌های بعد سه درصد بیشتر از قبل امکان برداشت وجود داشته باشد.

جهانگیری با اشاره به درآمد ۱۰۰ میلیارد دلاری حاصل از فروش نفت در سال ۹۰، عنوان کرد: ۲۰ درصد این مقدار یعنی ۲۰ میلیارد دلار به حساب صندوق توسعه ملی واریز شد و کشور با ۸۰ میلیارد دلار اداره شد. در سال جاری نیز پیش‌بینی ما از درآمد نفت حدود ۶۰ میلیارد دلار است. البته این مساله طبیعی است؛ ما در آن دوران روزانه ۵/۲ میلیون بشکه نفت صادر می‌کردیم و هر بشکه نفت حدود ۱۰۰ دلار بود، اما امروز حدود یک میلیون بشکه نفت به همان قیمت صادر می‌کنیم که ۴۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.

به گفته وی، ۳۱ درصد از این درآمد باید به حساب صندوق توسعه ملی واریز شود، بنابراین ما امسال باید با حدود ۲۵ میلیارد دلار کشور را اداره کنیم و طرح‌های زیربنایی را به انجام برسانیم؛ در حالی که سه سال قبل این کار با حدود ۸۰ میلیارد دلار انجام می‌شد. طبیعی است در چنین شرایطی در کشور تورم، رکود، بیکاری و… پیش می‌آید. البته یک جهت‌گیری دولت این است که راهی در جهت کاهش اتکای درآمدهای دولت به نفت در پیش بگیرد. جهانگیری با اشاره به طرح‌های نیمه‌تمام کشور، تصریح کرد: متوقف کردن طرح‌های نیمه‌تمام کار بسیار دشواری است و نمی‌توان این طرح‌ها را به‌طور کامل متوقف کرد. گاهی دولت در سفرهای خود با طرح‌های ضروری مواجه می‌شود که مجبور است آنها را شروع کند، اما در دوره‌یی این طرح‌ها به قدری زیاد شد که خروجی آنها دشوار شده و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باید اولویت‌بندی کند و بودجه لازم را به طرح‌های نیمه‌تمام و ضروری اختصاص دهد. وی در بیان راهکارهای خود برای اتمام این طرح‌ها، اظهار داشت: یک راه مهم این است که بخش خصوصی طرح‌های نیمه‌تمام را تکمیل کند یا به صورت اداره ۱۰ ساله در اختیار داشته باشد یا اینکه کاملا به بخش خصوصی واگذار شده و خدمات آن از سوی دولت خریداری شود.

طباطبایی یزدی معاون رئیس جمهور در پاسخ به اینکه : در حال حاضر طرح‌های عمرانی بسیاری در کشور وجود دارد که همین‌طور نیمه‌تمام مانده است و معاون اجرایی رییس‌جمهور در اظهارنظر اخیر خود از وجود ۷۵ هزار طرح عمرانی نیمه‌تمام خبر داد، آیا برآوردی وجود دارد از اینکه این توقف پروژه‌ها چقدر خسارت به کشور وارد کرده است؟ میکوید: ببینید در سطح بنگاه تا یک پروژه‌یی یا فعالیتی به تولید نرسیده باشد، هنوز برای آن بهره‌وری قابل اندازه‌گیری نیست. چون هنوز تولیدی ندارد. البته در سطح کلان، هرچه پروژه‌های نیمه تمام بیشتر باشد، نسبت ستانده به داده کل اقتصاد یعنی بهره‌وری، کوچک‌تر خواهد بود و بهره‌وری سرمایه لطمه زیاد خواهد دید. همچنین یک نکته ظریفی وجود دارد؛ چنانچه بهره‌برداری از یک پروژه‌ خیلی طول ‌بکشد، وقتی به زمان بهره‌برداری می‌رسد، دیگر تکنولوژی‌اش کهنه است و قدرت رقابت با دنیا را ندارد. رقابت یکی از عنصرهای اصلی ارتقای بهره‌وری است. استفاده از تکنولوژی‌ها و فناوری‌های روز دنیا، یکی از مولفه‌های اصلی بهره‌وری است. پس وقتی پروژه به بهره‌برداری می‌رسد، اصلا توان رقابت را ندارد. از طرفی، ممکن است سال‌ها این تجهیزات وارد شده باشند و خاک خورده و بخشی از آنها معیوب شده باشند، به این ترتیب هزینه تعمیر و نگهداری‌شان بالا می‌رود. هزینه تعمیر و نگهداری هم که بالا رود، یعنی بهره‌وری پایین می‌آید، چون تولید پایین می‌آید.

نکته دیگری هم مطرح است و آن اینکه یک دید غلطی در کشور وجود دارد. گروهی فکر می‌کنند باید تمام پروژه‌های نیمه‌تمام، تمام شود. این در حالی است که خیلی زمان‌ها اقتصاد و بهره‌وری و صلاح اقتصاد حکم می‌کند که پروژه نیمه‌تمام هیچگاه تمام نشود. یعنی هزینه‌یی که برای اتمام پروژه صرف می‌شود، ممکن است بیشتر از آن مقداری باشد که بعدا برای شما یک بازدهی به دنبال داشته باشد . پس ما باید الفاظ‌مان را درست کنیم و سراغ پروژه‌های نیمه‌تمامی برویم که از نظر اقتصادی هنوز اتمام‌شان توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد.

بهرحال ممکن است که این توجیهات تحت شرائط خاصی درست باشد یا نباشد، ولی بهرحال یک موضوع را ثابت میکند که از دید ملی قابل چشم پوشی نیست و آن اینست .ه که مسئولین در حکومت اسلامی ایران چه آسان نظاره گر نابود شدن سرمایه های کشور بوده و چه بیتفاوت درباره از بین رفتن منافع ملی کشور سخن میگویند. صحبت از هزاران میلیارد تومان سرمایه گذاری است که بدون هدف رها شده وحالا هم دولت میگوید بمن مربوط نیست و میخواهد به ثمن بخس به بخش خصوصی واگذار کند یا نام اسقاطی و بدون ارزش بر آن گذارده تا بقول معروف لوطی خور شود و این هم پایان ماجرای، هزاران میلیاردها تومان ضرر دیگری است که میرود پهلوی دست میلیاردها دلار ضررهای دیگر . معلوم نیست این ملت نفرین شده تا کی بایستی این دور تسلسل زیان را تحمل کند، فرق هم نمیکند که دولت هاشمی باش، خاتمی یا احمدی نژاد کلاش و اینک روحانی.

ترانه ای از راد استیوارت با ترجمه فارسی

راد استیوارت

” تو در قلب منی ” ؛ از جمله ی عاشقانه ترین ترانه های مردمی موسیقی انگلیسی زبان است که در ارائه ی توصیف های ناب از معشوق سر آمد دیگران است. این ترانه که به قلم راد استیوارت نوشته و با صدای او هم آواز شده، نخستین بار در سال ۱۹۷۸ به بازار موسیقی ارائه شد و در بیشینه ی ممالک دنیا هم در فهرست ده ترانه ی پر فرش فرار گرفت.
راد، این ترانه را در یاد و خاطره ی ” بریت اکلاند ” یکی از زنان زندگی اش نوشته؛ و صادقانه از عشقی گفته که در آغاز با خواهش های تن شعله ور شده و در ادامه تا حماسه و اسطوره و ناب ترین اشعار عاشقانه پیش رفته…
لینک اجرای سال ۲۰۰۴ این ترانه به همراه متن و ترجمه ی فارسی آن در ادامه ی همین صفحه از پی آورده شده؛ توضیح دیگر اینکه مجله ی موسیقی چمتا در برنامه ی آتی اش به سراغ این مرد بزرگ موسیقی پاپ و راک انگلستان ( و بعد ها آمریکا هم ) رفته و از ترانه ها و شیوه ی اجرایی گفته که منجر به قوام گرفتن موسیقی راک انگلستان شده و در شکل گیری موسیقی مدرن هوی متال هم نقش بسزایی ایفا کرده.

وقت و حوصله اگر یارتان بود، تماشای این شماره ی چمتا در شنبه ی در راه؛ فرصت مناسبی ست برای دور شدن از هیاهوی شهر و اخبار ناگوار جنگ ها و کشت و کشتارهای دنیا. تا که به مدد جادوی موسیقی لختی در حوض صدا تازه شویم و قرار بگیریم…

You are in my heart …

I didn’t know what day it was
من نمی دونم که چه روزی بود
when you walked into the room
وقتی که تو اومدی تو اتاق
I said hello unnoticed
من سلام ت کردم و تو جواب ندادی
You said goodbye too soon
و خیلی زود هم رفتی
Breezing through the clientele
اون شب از میون جمع رد شدم
spinning yarns that were so lyrical
همونهایی که داشتن مزخرافات آهنگین می گفتن
I really must confess right here
و حالا باید که اعتراف کنم
the attraction was purely physical
که میل و رغبت من تماما جنسی بود
I took all those habits of yours
من تموم عادت هات رو قبول کردم
that in the beginning were hard to accept
همون هایی که از اول قبول کردنشون سخت بود
Your fashion sense, Beardsly prints
لباس پوشیدن عجیب ت و رخت های عجق وجق ت
I put down to experience
من همه رو گذاشتم به حساب تجربه
The big bosomed lady with the Dutch accent
بانوی نارپستان، با لهجه ی هلندی
who tried to change my point of view
که سعی کرد نگاه من به زندگی رو عوض کنه
Her ad lib lines were well rehearsed
همونی که جملات ادیبانه اش هم تمرین شده بودن
but my heart cried out for you
همونی که دلم کلی براش اشک ریخت
You’re in my heart, you’re in my soul
تو تو قلب منی؛ تو جونم
You’ll be my breath should I grow old
تو همون نفسی هستی که من رو بزرگ می کنه
You are my lover, you’re my best friend
تو معشوقه ی منی و بهترین دوستم
You’re in my soul
توی روان منی

My love for you is immeasurable
عشق من به تو قابل اندازه گیری نیست
My respect for you immense
احترام من به تو ته نداره
You’re ageless, timeless, lace and fineness
تو پیر نمی شی؛ از دور نمی افتی و معنی ظرافت ای
You’re beauty and elegance
تو خود زیبایی ای و شیک ی
You’re a rhapsody, a comedy
تو حماسه ای، تو طنزی
You’re a symphony and a play
تو سمفونی ای؛ تو نمایش نامه ای
You’re every love song ever written
تو تموم ترانه های عاشقانه ای هستی که تا حالا نوشته شدن
But honey what do you see in me
اما عسلک من؛ من برای تو چی ام؟

علی خامنه ای بعد از عمل پروستات

چهره بیرنگ و چشمان بیفروغ رهبر جمهوری اسلامی را می نگرم وبرتصاویر باریابی اهالی ولایت فقیه از بزرگ و کوچک تأمل میکنم . جنس جور جور است . آقازاده شیخ المراجع وحید خراسانی در کنار حسن آقا خمینی ، شیخ نعیم قاسم نوکر حزب اللهی آقا دست در دست صدرالدین قبانچی روضه خوان نجفی و مرید سید علی سیستانی آمده اند تا مراتب چاکری خویش را ابراز دارند . هاشمی رفسنجانی از عشق نیم قرنه اش به سید علی آقا میگوید و سردارمحمدباقرقالیباف ملقب به ( مردا یک ور زنا یک ور ) از شوق دیدن ارباب اشک به چشم میآورد . سیدحسن و اخوی سید علی فرزندان احمد خمینی با مشاهده ضعف و ذلت مقام معظم بر بستر بیماری خنده برلب میآورند که ای کشته کرا کشتی تا … پدر ما را به لقاءالله فرستادید حالا پرواز ملک الموت را بر فراز آشیانه ی فاخته ی قدرت میشنوید .

وحید آقا حقانی به این می اندیشد که ؛ خاموش شد چو شمع ولایت چه میکنم ؟ آیا سرنوشت کفاش زاده و حمیدرضا – نقاشان – در انتظارم خواهد بود ؟ کاش از حالا در اندیشه تصاحب یک ” کاترپیلار ” ی باشم و مثل حمیدرضا عاقبت بخیر شوم . محمدی گلپایگانی از رفسنجانی دلبری میکند ، بالاخره این شیخ علی اکبر تا همه مارا به گور نکند به لقاء الله نخواهد پیوست ، پس بهتر است دلش را بدست آرم تا هوای مرا بعد از آقا داشته باشد همانطوری که هوای رسولی محلاتی را بعد از سید روح الله مصطفوی داشت . مصباح یزدی که خیز برداشته جای عمل آقا را به بوسه ای مزین کند خیالش راحت است که چون گربه مرتضی علی به تأسی از راهبر فکریش احمد فردید ؛ میتواند چهاردست و پا از بام ولایت به آغوش هاشمی و اصلاح طلبان جست بزند .

بیشتر بخوانید »

نگاهی به رمان موبی دیک به بهانه سالروز درگذشت هرمان ملویل

“مرا اسماعیل بخوانید، سال ها پیش، از آنجایی که آهی در بساط نبود و دلخوشی خاصی هم روی زمین نداشتم، تصمیم گرفتم بار دیگر عازم دریا شوم فکر کردم بهتر است سوار کشتی بشوم و بروم آن قسمت جهان را که آب گرفته تماشا کنم.”

این جملات سحر آمیز، سرآغاز کتابی ست که گرچه در روزگار خود قدر ندید اما با پیچیدگی فرم و جادوی کلام نهفته در لابلای سطورش، زمینه ساز ظهور مدرنیسم در ادبیات داستانی جهان شد. کتابی که این روزها مصادف است با صد و شصت و یکمین سالروز درگذشت خالق آن.

رمان “موبی دیک” شاهکار “هرمان ملویل”، نویسنده ی شهیر آمریکایی ست، رمانی بحث بر انگیز و به یاد ماندنی در میان رمان های کلاسیک جهان. این کتاب گاه در کسوت شعری حماسی از ستیز و نخوت همیشه ی بشر در مواجهه با زندگی سخن می گوید و گاه به موسیقی غم انگیزی بدل می شود که روح سرگشته و حیران آدمی را در می نوردد و او را با نادانسته های ابدی اش بر جای می نهد.

ارباب و ناخدای کشتی “کاپتان آهاب” است، مردی مغرور، با صورتی خشن و ساق پایی چون عاج. او با کینه ای تسکین ناپذیر و جنونی از سر انتقام در صدد صید موبی دیک است که در یکی از صیدهای پیشین پای او را قطع کرده است. کشتی پیکود طول و عرض اقیانوس آرام را با شکار نهنگ می پیماید، اما آهاب که در جست و جوی موبی دیک است و هیچ چیز جز قتل این وال سفید عطش انتقام او را فرو نمی نشاند:

“موبی دیک! همین موبی دیک لعنتی بود که یک پایم را از من گرفت. او بود که باعث شد برای بقیه عمرم روی استخوان نهنگ راه بروم. بله همان نهنگ سفید لعنتی … من دنبال او هستم در دماغه امیدنیک و در تمامی تنگه‌های دنیا و بالاخره پیدایش می‌کنم. تنها کاری که شما باید بکنید همین است شما هم باید این جانور لعنتی را تعقیب کنید تا خون سیاهش را در اقیانوس بریزیم. حاضرید این کار را بکنید، به نظر من آدم‌های شجاعی هستید.”

سرانجام، موبی دیک رخ می نماید، آهاب سه شبانه روز او را تعقیب می کند و در این تعقیب و گریز موبی دیک که در صدد دفع نیزه های شلیک شده به سمت خود است، هر بار قسمتی از کشتی را خرد می کند و مسبب ویرانی کشتی و مرگ سرنشیانش می شود، او در روز سوم با یورشی ناگهانی گردن آهاب را می گیرد ، او را درون آب می کشد و هلاک می کند. او را که تا لحظات آخر فریاد می کشید:

“ای هیولای وحشتناک، من تا آخرین نفس مبارزه خواهم کرد حتی اگر کشتی‌ ما را غرق کنی … من دست از مبارزه با تو برنمی‌دارم…”

موبی دیک بعد از آن به تخریب بقایای پیکود ادامه می دهد و تا غرق شدن کامل کشتی و همه ی سرنشینان آن به جز “اسماعیل” آرام نمی گیرد و اسماعیل زنده می ماند تا یکی از دنیا دیده ترین روایان ادبیات شود و آخرین سطور این داستان را این چنین به پایان برساند:

“فقط من گریخته‌ام که برای شما داستان را بازگو می‌کنم. من اسماعیل از آن مهلکه نجات پیدا کردم… وقتی قایق وارونه شد نتوانستم روی آب بیایم و زیر قایق ماندم. روی آب که آمدم نزدیک بود به داخل گرداب کشیده شوم. ناگهان یک تابوت که گویی فرشته نجات من بود از قلاب خود رها شد و روی آب آمد و کنار من شناور شد. یک شبانه روز توی آن تابوت بودم، کوسه‌ها اطراف من می‌پلکیدند ولی انگار آرواره‌هایشان به هم کلید شده بود. مرغ‌های دریایی بالای سرم پرواز می‌کردند اما آزاری به من نمی‌رساندند. روز دوم از دور یک کشتی پیدا شد کشتی راشل بود که دنبال فرزند گمشده‌اش می‌گشت و اینک گمشده دیگری را پیدا کرده بود”

موبی دیک، تجسم میل سیری ناپذیر آدمی برای دانستن است. تمایلی که در این داستان به شکل خیزشی طغیان گونه از سوی “آهاب” رخ می نماید و به رغم شجاعت، تکبر و اراده ی خلل ناپذیرش، مرگ فاتحانه و تراژیک او و همراهانش را رقم می زند.

” آهاب” در میان قهرمانان آثار معمول قرن نوزدهم قهرمان بدیعی ست، او برخلاف قهرمانان کلیشه ای پیشین، نه تنها دوست داشتنی، مهربان و فداکار نیست بلکه خودخواه، خشن و سراسر نفرت است. آهاب قهرمانی تنهاست که با سرنوشت محتوم و تیره ی خود در جدال است. او در ترسیم یک دنیای قهرمانانه و سرشار از جاه طلبی اصرار دارد و لجوجانه خواهان رسیدن به پاسخ است.
موبی دیک هم چنین از منظر اخلاقی و فلسفی در قالب یک داستان تمثیلی با نثری شاعرانه که گاه با داستان های کتاب مقدس پهلو می زند، به باز سازی اسطوره می پردازد و با نگاهی حساس و موشکافانه پیچیدگی های درونی وخصایل و رفتارهای انسان ها را هم به شکل خصوصیت فردی و هم در بطن روابط اجتماعی واکاوی می کند.

لیلا سامانی – نویسنده مقاله

این رمان علاوه بر وجهه ی تراژیک خود، رمانی فلسفی نیز به شمار می رود. ما بین وقایعی که بر پهنه ی اقیانوس و در طی شکار نهنگ رخ می دهند، خط اصلی داستان به صورت مداوم قطع می شود و در این میان اسماعیل به طرح بحث های علمی، مذهبی و فلسفی با دیگر شخصیتهای داستان می پردازد. این مباحث که برای نخستین بار زبان یک رمان را به مقالات علمی و فلسفی شبیه می کرد با چیره دستی و نبوغ ملویل آمیخته شده و حاصل گفت و گو ها را برای خواننده باور پذیر و ملموس ساخته است. تا جایی که در موبی دیک ما با طیف متنوعی از لهجه ها و واژگان مواجه هستیم، نقل قولهایی فراوان که ادبیات هریک متناسب با شخصیت راوی آنها دستخوش تحول می شود. از زبان مومنانه ی “استارباک”، ناخدا دوم کشتی و زبان بی قید و بند دستیارش “استاب” گرفته تا زبان عوامانه ی نیزه داری چون “کووی کگ” و یا “پیپ”. همان سیاه پوست جوانی که می گوید: “پای خدا روی رکاب دستگاه ریسندگی دنیا” ست.

موبی دیک را حماسه ای طبیعی خوانده اند، حماسه ای مملو از نماد ها و تمثیل ها. کاراکترها و اتفاق های این داستان هریک به نوعی ارجاعی دارند به شخصیتهای اساطیری و داستانهای روایت شده در کتب مقدس وبه خصوص تورات.

در پایان داستان، اسماعیل، راوی تحصیل کرده و روشنفکر این داستان پرحادثه به کمک یک تابوت کنده کاری شده که کووی کگ نیزه دار آن را برای خود ساخته بود، نجات می یابد. این تابوت که طرح های اساطیری و نقشهای بدوی اش نشانگر تاریخ حیات گیتی ست، این بار نه مرکبی برای مرگ که نوید دهنده ی حیات می شود تا بدین سان از دل مرگ زندگی را بزاید.