به بهانه ی درگذشت پرتو اشراق … مینا استرآبادی

یک عمر زندگی هنری در میان هیاهوی اخبار گم شد

اشاره:
این روزها مصادف است با سالروز کوچ ”پرتو اشراق” همیشگی مردی که بیشتر عمرش را صرف تحقیق و ساز و قصه کرده بود.
این نویسنده و محقق سینما و ادبیات ایران دو سال پیش در پانزدهم آذرماه، چهره در نقاب نیستی کشید و از میان ما رفت. به همین بهانه همکارمان در تحریریه ی بخش فرهنگی خبرنامه ” خلیج فارس ” نگاهی کوتاه به سابقه و زندگی این مرد فرهنگ ایران انداخته که در ادامه با هم می خواینم…
پرتو اشراق در سال ۱۳۲۴ خورشیدی در محله ی کاخ ( فلسطین کنونی) تهران متولد شد و علاقه ی وافرش به هنر، سینما و ادبیات او را به تحصیل در رشته ی سینما، نگاشتن مقالاتی در زمینه ی تئوری سینما و ترجمه ی آثاری در زمینه ی ادبیات داستانی و موسیقی هدایت کرد.
اشراق که سینمای ایتالیا را به عنوان حیطه ی تخصصی خود برگزیده بود، پایان نامه ی خود را در زمینه ی سینمای ” فدریکو فلینی” به انجام رسانید .
این پژوهشگرکه از نخستین نویسندگان و مترجمان سینمای ایران به شمار می رود در سالهای دهه ی پنجاه با مجله سینما به همکاری پرداخت و توانست با ترجمه های سینمایی اش نقش موثری در گسترش فرهنگ سینمایی در ایران ایفا کند. او با انتشار نخستین کتاب خود با نام ” سینمای نو در اروپای شرقی” در دهه ی چهل، چهره ی “پولانسکی”، “آندره وایدا”، “کریستوف زانوسی”، “میکلوش یانچو” و “کریستف کیشلوفسکی” را برای نسل جوان آن سالها به خوبی به تصویر کشید. این کتاب بنا به گفته ی خود اشراق به تیغ سانسور گرفتار شد.
در ادامه راه زندگی؛ شیفتگی اشراق نسبت به ادبیات او را به سمت ترجمه ی آثاری از متون ادبی، رمان و کتابهای موسیقی سوق داد، برخی از این ترجمه ها عبارتند از “ایهام در طبیعت و هنر”، “خاطرات الیا کازان”، “سرگذشت زندان”، ”روش مجازات در جامعه غرب” نوشته ی “نوروال موریس”، “سینمای کارل درایر”، “شکل فیل” اثر “آیزاک آیزنشتاین”، “زندگینامه کامیل فیسارو نقاش امپرسیونیست”، “زندگینامه خالق شازده کوچولو ـ آنتوان دو سنت اگزوپری”، زندگینامه زیگموند فروید به نام “رنج روح”، “مرگ ویشنو” اثر “مانیل سوری”، کتاب پلیسی “برادران” اثر “جان گریشام”، ع”صر بی گناهی” نوشته “ادیت والتون” – که در دهه ۸۰ توسط “مارتین اسکورسیزی” به فیلم درآمد- ”سنتگزوفری” اثر” استیسی شیف”، مجموعه ی “هری پاتر” نوشته ی “جی کی رولینگ” و ترجمه ی دوم “بر باد رفته” اثر “مارگارت میچل” که ترجمه ی نخست آن حدود پنج دهه پیش توسط مرحوم “حسن شهباز” صورت گرفته است.
این نویسنده هم چنین درطول یک دهه ی اخیر اقدام به ترجمه و انتشار بیش از هشت کتاب جدی و مرجع در زمینه های موسیقی غرب از پاپ و کلاسیک تا جاز نمود. از جمله ی این آثار می توان به “سرگذشت پیانو”، “سرگذشت آهنگسازان بزرگ”، “سرگذشت موسیقی جاز”، “ریشه‌های موسیقی”، ” مجموعه چهار جلدی موسیقی کلاسیک و پاپ “، “سرگذشت موسیقی راک” و … اشاره کرد.
پرتو اشراق علاوه بر این به عکاسی از طبیعت نیز علاقه مند بود و مستندهای بسیاری را طی سفرهای مختلفش به آفریقا و دیگر نقاط جهان و ایران ساخت.
سرانجام این نویسنده و پژوهشگر پس از جدال با قلب بیمارخود در سن شصت و هفت سالگی دیده از جهان فرو بست، نویسنده ای که در یکی از گفت و گوهای مطبوعاتی خود برای جامعه اش چنین آرزو کرده بود:
” کاش جامعه به حدی برسد که ارزش کتاب را بداند، کتاب هنرمند را به جایی می رساند که باید باشد، هر کس در هر حرفه ای که فعالیت دارد بهترین راه پیشرفت و سعادتش کتاب خواندن است”