نتایج حاصل از اجلاس سران کشورهای تولید کننده گاز در تهران | دکتر منوچهر فرحبخش

سرانجام سومین اجلاس گازی به ریاست روحانی رییس جمهور با حضور سران نه کشورتولید کننده گاز در تهران برگذارشد. این مجمع ١٢ عضو اصلی و پنج عضو ناظر دارد که اعضای اصلی عبارتند از ایران، الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، لیبی، امارات، قطر، تیرینیداد و توباگو، ونزوئلا و روسیه { آذربایجان هم به عنوان عضو جدید پذیرفته شد}. در این اجلاس با وجود تاکید مستمر شرکت کنندگان بر اهمیت انرژی گازی در جهان و پایدار بودن آن ؛ معهذا سایه کاهش قیمت نفت و نگرانی از ادامه این روند بر روی اجلاس محسوس بود و اعضا نگرانی خود از تاثیر روند نزولی قیمت نفت بر بهای گاز را پنهان نمیکردند. ولی با این وجود همه اعضا بر لزوم و ادامه سرمایه‌گذاری در صنعت گاز در سال‌های آینده تاکید داشته و بر ایجاد هماهنگی و همکاری‌های بیشتر در زمینه گاز پافشاری کردند.

در این اجلاس همه تلاش گردانندگان بر آن بود که این نشست آلوده به جریانات سیاسی روز در جهان نشود و صرفا در حد یک اجلاس فنی – اقتصادی باقی بماند که تا حدودی هم موفق شدند و در اجلاس عصر روسای جمهور و وزرای حاضر در نشست به ایراد سخنرانی‌های مختلف در خصوص وضعیت و شرایط پروژه‌های گازی خود پرداختند که نشان از اهمیت و توجه ویژه همه اعضا به موضوع گاز و آینده این انرژی داشت. نیم نگاه‌ها به موضوع محیط‌زیست در میان صحبت‌های سخنرانان هم نشان داد که تولید‌کنندگان گاز قصد دارند با تکیه بر محیط زیست به موضوع انرژی پایدار در آینده نگاه کنند. پس از پایان سخنرانی حاضرین برای صدور بیانیه‌ای که به بیانیه‌تهران معروف است پشت درهای بسته و با حضور اعضای اصلی و ناظر وارد شور شدند.
روحانی در سخنرانی خود اظهار داشت: “هدف از این اجلاس، همکاری برای یافتن راهکارهایی جهت حمایت از منافع جمعی کشورهای عضو مجمع، توسعه همکاری میان کشورها در زمینه‌های مختلف از جمله اکتشاف، تولید و تجارت گاز طبیعی، هماهنگی سیاست‌ها در راستای افزایش سهم گاز طبیعی در ترکیب انرژی مصرفی جهان و ارتقای جایگاه مجمع در عرصه بین‌المللی انرژی است و امیدوارم این اجلاس بتواند فرصت مغتنمی را برای بحث و تبادل نظر پیرامون اهداف و دیدگاه‌های مجمع، فراهم سازد.” او همچنین تاکید کرد که با وجود اهمیت و ضرورت استفاده از انرژی فسیلی، بهره‌برداری ناپایدار از این منابع انرژی، باعث بروز برخی آسیب‌های اجتماعی شده و آثار منفی بر محیط زیست داشته است و جهان را با مساله خطیرِ موازنه، میان استفاده از انرژی برای توسعه اقتصادی، و حفظ محیط زیست مواجه ساخته است به همین جهت پیشنهاد شد، پیامی از این اجلاس، به کنفرانسِ پاریس که درصدد دسترسی به توافقی بین‌المللی در مسائل و سیاست‌های مربوط به تغییر اقلیم است، ارسال شود.
روحانی در ادامه به برنامه‌های ایران برای بازار گاز نیز اشاره کرد و افزود: «معتقدیم این وضعیت با توافق‌های اخیر ایران در مورد برنامه‌های صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای خود با کشورهای ١+۵، به سرعت تغییر خواهد کرد و مقدمات این تغییرات وسیع و همه‌جانبه نیز در سرمایه‌گذاری‌ها و تصمیماتی که از بدو شروع به کار این دولت صورت گرفته، آماده شده است. تداوم افزایش سریع ظرفیت‌های تولید گاز ایران در دو سال گذشته، این امکان را به ایران می‌دهد که صادرات گاز را به کشورهای همسایه از طریق خط لوله و سایر نقاط دنیا از طریق LNG افزایش دهد. راهبرد ما بر افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی از طریق سرمایه‌گذاری در میادین نفت و گاز استوار شده است.”
وی در پایان سخنان خود خواستار مشارکت کشورهای عضو مجمع برای سرمایه‌گذاری در برنامه‌های انرژی ایران شد و با اشاره به قراردادهای نفتی ایران گفت: «چارچوب قراردادهای نفتی و گازی جدید ایران، زمینه جذابی را برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران فراهم می‌سازد و این دولت حمایت خود را از سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی در صنعت نفت و گاز اعلام می‌دارد.”
پس از سخنان روحانی محمد حسن عادلی، دبیر کل مجمع کشورهای تولید کننده گاز گفت: ” امیدواریم در سال‌های آینده بتوانیم این سوخت پاک را به تمام مردم جهان هدیه کنیم. امیدوارم بتوانیم در کنار هم به تمامی اصول تعیین‌شده و اهدافی که در این مجمع دنبالش هستیم، برسیم. بعد از برگزاری اجلاس سران در مسکو و دوحه، هم‌اکنون شاهد هستیم که GECF دارای یک اعتبار بین‌المللی است که افزایش این اعتبار تنها با همکاری‌های بین اعضا محقق خواهد شد. بخش انرژی و به خصوص گاز در چند سال اخیر شاهد تحولات و تغییرات زیادی بوده است به طوری که می‌بینیم امروز گاز یک انرژی پاک در سراسر دنیا به شمار می‌رود و می‌توان از این انرژی در سال‌های بعد بیشتر استفاده کرد.”
اجلاس با سخنرانی رییس جمهور بولیوی و گینه استوایی ادامه یافت و سپس نوبت به محمد بوهاری رییس جمهور نیجریه رسید که گفت: ” اجلاس سران نسبت به سال ۲۰۰۱ که در ایران تاسیس شد پیشرفت داشته است. امروز ما می بینیم که چقدر میتوانیم امنیت و ثبات بیشتری در خصوص گاز طبیعی جهان داشته باشیم. این اجلاس فرصت خوبی است تا ایده‌های خود را درباره گاز طبیعی طرح و چالش‌ها را مطرح کنیم. گاز طبیعی به خاطر موضوع محیط‌زیست و عرضه آن در توسعه پایدار دارای اهمیت بالایی است.”
در این اجلاس برنده واقعی روسیه بود و ولادمیر پوتین رییس جمهور به عنوان نخستین کشور تولید کننده گاز جهان خواستار همکاری تنگاتنگ بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گاز به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه پایدار تولید و صادرات گازشد. وی گفت: ” درطول ١۴ سال گذشته اعضای این مجمع توانستند مجموعه خودشان را به یک سازمان معتبر بین‌المللی تبدیل کنند و از منافع خود در بازارهای بین‌المللی حمایت کنند. این مجمع حدود ٧٩ درصد از گاز کلی جهان را تولید می‌کند نیمی از تجارت انرژی به کشورهای عضو این مجمع مربوط است و کشور روسیه سرمایه‌گذاری بسیار زیادی را در این زمینه انجام داده است.” وی ادامه داد: ” روسیه سهم عمده‌ای را در امنیت ارایه گاز در کشورهای جهان ایفا می‌کند و در اجلاسی که در مسکو انجام شده توافقی انجام شد که کمک کرد تا دریافت استراتژیک و راهبردی خود را برای ایجاد یک بستر مناسب در جهت تشریک مساعی خود ایجاد کند و مطمئن هستم این اجلاس هم بسیار مهم خواهد بود و تصمیمات‌مان در سند نهایی گنجانده خواهد شد.”
پوتین با اشاره به اینکه گاز یکی از فاکتورهای اصلی توسعه پایدار است، اظهار کرد: ” گاز یکی از انواع انرژی است که بسیار انرژی پاکی است و مصرف آن سال به سال افزایش پیدا می‌کند و بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ٢٠۴٠، ٣٢ درصد افزایش تقاضا در این زمینه را شاهد خواهیم بود و این مساله باعث می‌شود تا ما فعالیت‌های گسترد‌ه‌ای را در زمینه گاز طبیعی داشته باشیم هرچند چالش‌های بسیاری را هم خواهیم داشت. ما باید خیلی به سرعت پروژه‌های گازی خود را به مرحله بهره‌برداری برسانیم و زیرساخت‌های انتقال گاز طبیعی را مهیا سازیم و همچنین بتوانیم بستر امنی را برای صادرات گاز فشرده به چین فراهم آوریم.»وی با اشاره به اینکه باید در زمینه سرمایه‌گذاری صادرات به سمت کاهش ریسک حرکت کرد، گفت: «برای تامین امنیت ارایه گاز طبیعی همه باید تلاش کنند. هم تولیدکنندگان و هم مصرف‌کنندگان.”
رییس‌جمهور روسیه با اشاره به آمادگی کشورش برای سرمایه‌گذاری دراز مدت در اکتشاف، تولید، انتقال و صادرات گاز، گفت: «سال گذشته بورس گاز در سن‌پترزبورگ برای فروش هشت درصد از کل گاز روسیه افتتاح شد. سرمایه‌گذاری روسیه در زمینه اکتشاف، تولید، پالایش و حمل و نقل انرژی در طولانی‌مدت است و روسیه قادر است در تمام این بخش‌ها سرمایه‌گذاری بلندمدتی داشته باشد و حتی در کنار آن به اهداف و راهبرد استراتژیک خود برسد.» وی با تاکید بر اینکه این اجلاس بسیار مهم است و تصمیماتی که در آن گرفته می‌شود باید در سند نهایی بیاید، خاطرنشان کرد: “موضوعات بسیار مهمی درباره انرژی گاز وجود دارد که مهم‌ترین آن توسعه پایدار از طریق آنهاست که این در پیشنهاد همکاران ایرانی مطرح شد. مصرف گاز سال به سال افزایش پیدا می‌کند و تا سال ٢٠۴٠ تقاضا برای آن نیز ٣٢ درصد افزایش پیدا خواهد کرد و به پنج تریلیون متر مکعب می‌رسد.”
حق این بود که حکومت اسلامی، هم که دستگاه تبلیغاتی اش مدتها بر روی این اجلاس انگشت گذارده بود و تشکیل آن در تهران را یک موفقیت بزرگ جلوه میداد هم به عنوان میزبان و تشکیل دهنده این تشکل گازی بین المللی و هم بهره گیری از توافقنامه هسته ای برجام حرفی برای گفتن میداشت که متاسفانه چنین نبود و از دهان روحانی و عادلی که علی الاصول میبایستی حرف برای گفتن زیاد میداشتند جز یک سری سخنان پیش پا افتاده و تکراری که ارزش بازگویی در یک چنین اجلاس مهمی را نداشت بیرون نیامد. این در حالی است که تحمل بار سنگین هزینه اجلاس بر دوش مردم ایران افتاد ولی نتایج مثبت آن نصیب روسیه گردید و وسیله ای شد برای پوتین که خودی نشان دهد و در مورد صنعت گازی روسیه به خوبی تبلیغ نماید.