خبرنامه خلیج فارس تازه ترین مقالات و اخبار سیاسی، فرهنگی، هنری و اقتصادی
سخنان قابل تعمق رئیس اتاق بازرگانی تهران
مسعود خوانساری رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول در مورد چشم‌انداز اقتصاد ایران گفت: بر اساس این گزارش، اهمیت اصلاح نظام بانکی از برجام کمتر نیست وایران باید سه اولویت را از جمله اصلاح ساختار اقتصادی، قاعده کردن سیاست مالی و یکسان‌سازی نرخ ارز را در دستور کار قرار دهد. وی افزود: نظام بانکی بزرگترین چالش اقتصاد کشور است. روزانه هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور اضافه میشود، یعنی سالانه ۳۶۰ هزار میلیارد تومان بر نقدینگی اضافه میشود که رشد ۲۳.۵ درصدی را تجربه می‌کند؛ درحالی‌که این رشد بیش از میانگین متوسط ۹ درصدی کشورها و ۹ برابری عربستان است. وی صندوق بازنشستگی و اتصال آن به بودجه دولت را یکی از بحران‌های اصلی اقتصاد ایران دانست و اظهار داشت: اگرچه قرار بود که این صندوق‌ها خودکفا اداره شوند و از محل درآمدهای خود، پرداختی داشته باشند، اما اکنون به عنوان یکی از ارکان کشور، یک سوم بودجه کشور را به خود اختصاص می‌دهد. وی در مورد ارز گفت: بحث ذخایر بانک مرکزی و اتصال مستقیم بانک‌ها به آن، یک چالش به شمار میرود و اگر بانک مرکزی تزریق پول به بانک‌ها را حتی دو ساعت قطع کند، معلوم نیست چه اتفاقی خواهد افتاد. ارز نیز همچنان در اولویت اقتصاد ایران است و بعد از تصمیم دولت، کماکان مشکلاتی در مورد آن مطرح میشود. در طول سه سال گذشته بارها مسئله ارز و ضرورت پرداختن به آن را مورد اشاره قرار دادیم و به نظر می‌رسد بهترین زمان که دولت می‌توانست موضوع تک نرخی کردن ارز را به سرانجام برساند، ماه‌های ابتدایی دولت یازدهم بود که هم آمادگی روانی مناسبی در اقتصاد وجود داشت و هم شرایط مناسب بود، اما این تصمیم‌گیری صورت نگرفت تا به یک نقطه بحران رسیدیم.
گزارشی از میزان ذخائر کشور
ذخائر ارزی ایران بر اساس آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول از شاخص‌های کلان اقتصاد ایران پیشبینی کرد ذخایر ارزی ایران در سال جاری با افزایش ۱۳.۳ میلیارد‌دلاری به بیش از ۱۰۸ میلیارد دلار برسد. این صندوق در جدیدترین گزارش خود از سلسله گزارش‌های موسوم به چشم‌انداز اقتصادی خاورمیانه پیشبینی کرد رشد اقتصادی ایران در سال جاری به چهار درصد و نرخ تورم به ۱۲.۱ درصد برسد. این نهاد بین‌المللی رشد اقتصادی ایران را در سال گذشته ۴. ۳ درصد و نرخ تورم ایران در این سال را ۹.۹ درصد محاسبه کرده است. براساس این گزارش تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۴۳۱.۹ میلیارد دلار بوده که پیشبینی میشود این رقم در سال ۲۰۱۸ به ۴۱۸.۹ میلیارد دلار کاهش یابد. این نهاد بین‌المللی همچنین پیشبینی کرده رشد بخش غیرنفتی ایران از چهار درصد در سال ۲۰۱۷ به ۳.۸ درصد در سال جاری کاهش یابد. رشد بخش نفتی ایران نیز از ۵.۲ درصد در سال قبل به ۴.۶ درصد در سال جاری کاهش می‌یابد. ایران در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۳.۸ میلیون بشکه در روز نفت تولید و ۲.۴۶ میلیون بشکه در روز نفت صادر کرد و پیشبینی شده است تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۸ در سطح ۳.۸ میلیون بشکه در روز باقی بماند اما صادرات نفت به ۲.۶۶ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند. تولید گاز ایران نیز در سال ۲۰۱۸ معادل ۵.۳۲ میلیون بشکه در روز و صادرات گاز در همین سال معادل ۰.۲۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود..
پنج سناریوی بعد از برجام
سناریوهای احتمالی بعد از خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای ١+۵ مورد بررسی و احیانا اجرا قرار گیرد، شامل چند استراتژی تدافعی و تهاجمی است که هریک به نوبه خود میتواند نتایج مثبت و منفی متعددی را همراه خود داشته باشد. سناریوی نخست که در واقع تجلی همان ایده گسترش برجام است میتواند با ماهیت تدافعی خود بر اساس مکانیزمی منسجم و آینده‌نگر اجرایی شود. در برنامه ایران می‌کوشد تا در غیاب امریکا، زمینه گسترش تعاملات اقتصادی و مالی خود را با دول متعهد به برجام فراهم آورده تا بتواند بخشی از فشار تحریمی امریکا بعد از خروج از برجام را مهار کند. دوم مدل اروپایی این سناریو که البته از جانب فرانسه پیگیری میشود، ایده گسترش تکمیلی برجام است که در آن به ایران پیشنهاد میشود که با برچیدن تاسیسات دفاع موشکی خود، زمینه حفظ برجام از سوی امریکا یا در غیاب آن را فراهم آورد.
این پیشنهاد که موسوم به توافق تکمیلی است، یقینا مورد قبول تهران واقع نخواهد شد. سوم سناریوی دیگری که میتواند برجام را از خطر تعلیق یا احیانا پایان آن حفظ کند، بر پایه استراتژی تهاجمی قابل توضیح است که به بیانی دیگر در آن ایران تلاش می‌کند تا با خروج از برخی مواد برجام، ضمن تهدید اروپا به خروج کامل از توافق هسته‌ای، به کسب امتیازات بیشتر در غیاب امریکا از دولت‌های اروپایی حامی برجام اقدام کند. این سناریو اگرچه به احتمال فراوان مورد حمایت دولت اعتدال قرار نخواهد گرفت اما از سوی برخی مخالفان برجام در داخل کشور به صورت جدی پیگیری میشود! از جمله خطرات مرتبط با سناریوی فوق، میتواند به احتمال واکنش منفی اروپا به عقبگرد ایران و همسویی با ایالات متحده در برخورد با ایران منجر شود! سناریوی دیگری که این روزها در محافل سیاسی و دیپلماتیک مورد بحث قرار می‌گیرد مربوط به مدلی است که آلمان و برخی دیگر از دولت‌های اروپایی از آن حمایت می‌کنند. در این طرح تلاش میشود تا با حمایت از اصلاحات دولت ترامپ در برجام، ضمن اعمال فشار بر ایران، پایبندی و تعهد کامل ایران به برجام جدید را تضمین کرد.
در این برنامه البته بسته‌های تشویقی در حوزه فاینانس و مشارکت اقتصادی ویژه برای ایران در نظر گرفته شده تا حمایت تهران از برجام ۲ را جلب کند. در این رابطه آنچه مشهود است مخالفت قطعی حاکمیت در عقب‌نشینی از برجام و اعمال اصلاحات جدید بر توافق هسته‌ای صورت‌گرفته با غرب خواهد بود که مسیر تحقق برخی سناریوهای مورد اشاره را با چالش جدی مواجه می‌سازد. به هر روی آنچه مورد تاکید بسیاری از صاحبنظران سیاسی قرار دارد، لزوم پایبندی کامل ایران به رویکرد تعامل استراتژیک با غرب و در راستای منافع ملی است. در این سناریو که در چارچوب حفظ برجام قابلیت اجرایی خواهد داشت، ایران و دولت‌های موثر اروپایی در توافق هسته‌ای به همراه چین و روسیه به صورت گسترده و هدفمند به گسترش تعاملات اقتصادی و تبادلات تجاری خواهند پرداخت. آنچه در این میان حائز اهمیت است، اثبات پایبندی تهران به اصل تعامل راهبردی با جهان و تنش‌زدایی از روابط میان خود با غرب خواهد بود چراکه خروج کامل ایران از برجام نه‌تنها به رفع بحران موجود هیچ کمکی نخواهد کرد بلکه بستر موج جدیدی از تحریم‌های بین‌المللی بر ایران را نیز آماده خواهد کرد. از این رو سناریوی حفظ برجام از یک سو و گشایش باب گفت‌وگو با غرب در خصوص موارد مناقشه در مواردی که در آن امکان گفت‌وگو و توافق وجود دارد میتواند به کاهش فشار خروج احتمالی ایالات‌متحده از برجام کمک افزونی کند.
پیش بینی جمعیت کشور
براساس پیش بینی مرکز آمار ایران، آخرین نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ و برخی پژوهش های انجام شده دیگر و با توجه به روند موجود و اجماع کارشناسی اعضای کمیته آمارهای بخشی جمعیت، به احتمال زیاد نرخ باروری کاهش تدریجی داشته و جمعیت کشور در سال ۱۴۳۰ به رقم ۱۰۱.۳ میلیون نفر می رسد. بنابراین جمعیت کشور به روند افزایشی خود حداقل تا ۳۵ سال آینده ادامه داده و انتظار میرود در سال ۱۴۳۰ خورشیدی جمعیت ایران به حدود ۱.۳ برابر جمعیت سرشماری شده در سال ۱۳۹۵برسد. همچنین، متوسط رشد سالانه جمعیت کشور روندی کاهشی خواهد داشت و در دهه های آینده به رقم کمتر از یک درصد خواهد رسید. برای انجام این پیشبینی، از روش «ترکیبی پیشبینی جمعیت» استفاده شده به این ترتیب که عوامل موثر بر تغییر و تحولات جمعیت یعنی باروری، مرگ و میر، مهاجرت و ترکیب سنی و جنسی جمعیت است. آخرین سرشماری سراسری کشور که در سال ۱۳۹۵ انجام شد، جمعیت کشور را ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفر اعلام کرد که ۵۱ درصد آن را مردان و ۴۹ درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند. ساعت جمعیتی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد جمعیت کشور در روزهای پایانی سال ۱۳۹۶ از مرز ٨١ میلیون نفر گذشته است.
حرف حساب از زبان وزیر صنعت و معدن و تجارت
محمد شریعتمداری در نشست تخصصی پوشاک و نساجی در اتاق اصناف مشهد اظهار کرد: در حوزه صنعت طرح های مختلفی وجود دارد ولی اینکه کدام یک از این طرح ها مرکز و هسته اصلی فعالیت ها باشد، مشخص نیست. آیا می خواهیم قطعه سازی را محور فعالیت ها قرار دهیم یا تولیدکننده شویم؟ اگر این وضعیت روشن باشد، مشخص می شود ما در کجای صنعت قرار داریم. وی خاطرنشان کرد: مثلا در صنعت پارچه مشخص نیست آیا می خواهیم نخ باکیفیت تولید کنیم یا به تولید پنبه بپردازیم. ما در تصمیم گیری های راهبردی با یک چنین دوگانه هایی مواجه هستیم. امروز ما در همه این زمینه ها فعالیت داریم؛ مثلا هم پنبه در داخل تولید می کنیم و هم پنبه وارد می کنیم؛ نخ تولید داخل در اختیار داریم و نخ تولید خارج نیز وارد می کنیم. در مورد پارچه نیز همین وضعیت صادق است. وی اضافه کرد: اگر کشور بخواهد استراتژی روشنی داشته باشد، باید زمانبندی و برنامه جامع توسعه روشنی در این خصوص داشته باشد. کار دولت حمایت از تولید است نه طراحی برنامه. این کار مربوط به اتحادیه های صنفی و بخش خصوصی است. با این حال شرایط در حال حاضر به گونه ای است که باید مشترکا این مسیر را طی کنیم که زمانبر است.
