پوپک صابری فومنی این؛ «راز گل آقا» نیست…/دنیا عیوضی

حالا چهارده سال از مرگ ” کیومرث صابری فومنی ” می گذرد، هم آن گل آقای معروف که مانند بسیاری از چهره های هنری و اهل رسانه، دوست و دشمن بسیار داشت و حرف و حدیث فراوان در کنار. بچه های دهه ی شصت، کار ” گل آقا ” را نیک به خاطر می آوردند، در آن روزهایی که ایران پس از جنگ رفته رفته از دوران سیاه به روزهای خاکستری می رسید، برای اولین بار طعم انتقاد مطبوعاتی از دستپخت این مرد به شامه رسید. گل آقای او جد ترین منتقد حکومت شده بود و پرفروش ترین مجله ی ایران. این روال موفق اما چند سالی آن سو تر متوقف شد تا گپ و گفت های پیشین با دامنه ی وسیع تری منتشر شود. و این حرف ها آنقدر پیش رود که عقاید راستین گل آقا و وابستگی اش به حکومت و یا همراهی اش با مردم؛ تا سر حد یک ” راز ” بالا رود. در چهاردهمین سالروز مرگ او؛ همکلام دخترش شده ایم. این گفت و گو که چند سال پیش و به بهانه ی اکران فیلم ” راز گل آقا ” انجام شده و در شرق منتشر شده بود؛ در لایه های درونی اش حاوی ظرایفی ست که برای اهل نظر کافی ست تا که دلیلی باشد برای انتخابی بهتر… شرح این گفت و گو را در ادامه از پی بگیرید…

انتظار می رفت در مراسم نمایش مستند «راز گل آقا»حضور داشته باشید. دلیل عدم حضورتان چه بود؟

اطلاعی از اکران این مستند و برپایی این مراسم نداشتم.

نظرتان درباره اکران مستندی که معاونت مطبوعاتی با رویکرد نگاهی به زندگی شخصی و حرفه ای آقای صابری ساخته است، چیست؟

من مستند را ندیده ام اما همین که این مستند بدون هماهنگی دقیق تر و اصولی تری با ما ساخته شد، ناراحت کننده است و باید گفت که این درست نبوده است که حتی دعوتنامه هم برای ما فرستاده نشود و ما برای این مراسم دعوت نشویم. این قابل قبول نیست که یک اداره رسمی به این گستردگی نتواند یک دعوتنامه را پیگیری کند و به مقصد برساند.

از برپایی این مراسم و اکران مستند«راز گل آقا»چگونه خبر دار شدید؟

خبر اکران مستند را از خبرنگاران شنیدم؛ به این ترتیب که بعضی از خبرگزاری ها زنگ می زدند که درباره فیلم با آنها صحبت کنم. در ابتدا اکران مستند درباره آقای صابری را تکذیب کردم چون گمان می کردم اگر قرار است چنین فیلمی اکران شود قطعا به ما اطلاع می دهند اما در نهایت مطلع شدم که همین طور بوده است و جای تاسف دارد.

آیا از ابتدا از ساخت مستند راز گل آقا اطلاع داشتید؟

همان طور که اشاره کردم، اطلاع به من به صورت جدی و اصولی نبود. در حدود یک سال و نیم پیش طی تماسی که با موسسه صورت گرفت ساخت مستند را به ما خبر دادند. ابتدا گفتند پروژه شخصی است؛ ولی بعد صدا و سیما و بعد هم معاونت مطبوعاتی، مسوولیت ساخت فیلم را بر عهده گرفت. حتی با من هم صحبت نکردند و اطلاعی ندادند. طبیعتا باید در قالب یک نامه رسمی به موسسه اطلاع می دادند مبنی بر اینکه قرار است چنین مستندی ساخته شود. به هر حال به دلیل زمان ساخت فیلم و مساله بعدی پیشینه ای که از سازنده فیلم از نظر ضعف آشنایی با حوزه طنزوطنزنویسی سیاسی داشتم، در جریان ساخت آن قرار گرفتم؛ هر چند فیلمی که می خواست به فعالیت گل آقا در سه دهه سیاسی ایران بپردازد و فرازونشیب ها و همکاری های گل آقا را با گروه ها و سمت ها و افراد واکاوی کند باید سازنده اش اطلاعات اولیه ای در این زمینه می داشت که بتواند اطلاعات را به درستی جمع آوری کند. در چنین حالتی فیلم از هر لحاظ و هر جهت می توانست موضوع را به مخاطب بازگو کند، نه اینکه تنها ترکیبی شود از آنچه که دوستان و اطرافیان آقای صابری درباره ایشان و کارهایشان می گویند. با توجه به اینکه می دانم در حال حاضر نمی توان به طور کامل به فرآیند سیاسی شکل گیری شخصیت هنری کیومرث صابری پرداخت، قطعا ساخت فیلمی درباره او یکسویه می شود و من هم این را نمی خواستم. به این دلایل من صلاح ندیدم فیلم ساخته شود و عنوان کردم. بعد از آن فکر می کردم ایشان توجیه شدند و مستند ساخته نشده است؛ تا اینکه از اکران آن با خبر شدیم.

به نظر شما فیلمی که ساخته شده، تا چه حد توانسته است به واقعیات زندگی شخصی و حرفه ای کیومرث صابری بپردازد و آیا در معرفی این چهره موفق بوده است؟

من مستند را ندیده ام که بخواهم قضاوت کنم و البته کاری هم به خوب یا بد بودن مستند ندارم. البته با تعریفی که از این فیلم شنیده ام، مهم جناحی بودن این فیلم است. چنانچه یک نسخه از این فیلم تاکنون توسط کارگردان یا معاونت مطبوعاتی به موسسه گل آقا می رسید صرف نظر از نظر اولیه، می توانستم درخصوص محتوای آن هم نظر بدهم.

کمی موضوع را باز کنید، اینکه مستند جناحی ساخته شده است چه معنایی دارد؟

من نمی خواهم قبل از اینکه فیلم را ببینم قضاوت کنم؛ اما با توجه به تجربه ای که از ساخت چنین مستند هایی دارم و بر اساس صحبت آنهایی که فیلم را دیده اند، باید بگویم اسم فیلم با محتوای آن هیچ انطباقی ندارد. قطعا نتوانسته است به تمام زوایای فکری و حرفه ای آقای صابری به صورت اجمالی و بدون سانسور بپردازد. آقای صابری طنزنویس سیاسی بود و نمی توان این دو را از هم تفکیک کرد که بگوییم طنزنویس بود و سیاسی نبود. این دو مساله در تمام سال های انتشار گل آقا با هم گره خورده بود و اکنون نمی توان اینها را از هم جدا کرد یا تکه ای از آن را که مدنظرمان است جدا و نمایان کنیم. نمی توانیم پیشینه آقای صابری را برش بزنیم و آن بخشی را که نیاز داریم بگذاریم و بقیه اش را رها کنیم. به هر حال این فیلم در شرایطی ساخته شده است که طبیعتا کار را اندکی مشکل می کندو قطعا نتوانسته سیمای کاملی از گل آقا جلوه دهد. گل آقا در تمام آن سال ها سعی کرد فراجناحی عمل کند؛ چرا که چهره ای فراجناحی بود. کسانی که تسلط بر طنز و شناخت اوضاع سیاسی آن سال ها دارند این را تایید می کنند. دامنه استقبال مردم موید این موضوع است که گل آقا به تمام سلیقه ها پاسخ می داد و مخاطبان را از تمام طیف ها در بر می گرفت اما مستندی که من در مورد آن شنیده ام به نظر می رسد گل آقا را جناحی معرفی کرده که انگار به دلیل آمدن دولت اصلاحات گل آقا تعطیل شد. این، از انصاف به دور است. البته گویا در آخرین لحظات مصاحبه ای با آقای مسجدجامعی وزیر اسبق ارشاد به فیلم اضافه شده تا این طور تداعی شود که نگاه فیلم، یکسویه نیست اما باز هم می گویم، اگر فیلم را ببینم قطعا بهتر و دقیق تر می توانم نظر بدهم.

به دلیل محق بودن موسسه گل آقا در زمینه طنز آیا انتظار داشتید که برای به درستی نمایان کردن طنز گل آقا با این موسسه هماهنگی صورت بگیرد؟

بله همین طور است. گل آقا موسسه دارد که پایه گذار آن آقای کیومرث صابری بوده است و سازندگان این فیلم بدون هماهنگی با موسسه این فیلم را ساخته اند و بدون اینکه به صورت جدی دنبال قضیه را بگیرند از طنز گل آقا صحبت کرده اند و این بسیار غیرحرفه ای بوده است که آن اشاره ای که باید به موسسه گل آقا نشده است. ضمن اینکه به اعتقاد من برای ساخت چنین مستند هایی از زندگی شخصی و حرفه ای افرادی که بنیاد و موسسه دارند و هنوز وارثان آن زنده هستند طبیعی است که اجازه صورت بگیرد و از لحاظ اجتماعی حکم می کند که قبل از اینکه کار شروع شود به صورت رسمی اطلاع رسانی کنند خصوصا وقتی مجری طرح، معاونت مطبوعاتی یا هرجای رسمی ای باشد که مدیر دارد، سربرگ دارد، امضا و مهر دارد. اما برای ساخت مستند راز گل آقا اجازه ای از من و موسسه گل آقا صورت نگرفت، یعنی به طور جدی ما در جریان اولیه ساخت این کار نبودیم.

نام فیلم راز گل آقا است با توجه به اینکه شما دختر کیومرث صابری هستید فکر می کنید این فیلم و نامش با محتوای گل آقا و اشاره به راز آن نزدیکی دارد؟

با توجه به تعریفی که شنیده ام این مستند معرف گل آقا که نیست هیچ، راز گل آقا که قطعا نیست. البته ممکن است فیلم راز گل آقا که توسط عاطفه تلقانی و معاونت مطبوعاتی تهیه شده است بخش هایی از زندگی و زوایای کاری گل آقا را در بر گرفته باشد و نقد ها و تعریف هایی باشد که دیگر طنزنویسان و دوستان آقای صابری درباره ایشان داشته اند اما این کافی نبود، اینکه چرا گل آقا بسته شد را می توان گفت به تعداد تمامی آدم هایی که حتی یک روز مجله گل آقا را خوانده اند از آدم های عادی تا دوستان آقای صابری می توانند نظر شخصی خودشان را مطرح کنند، هر کدام از طرف خودشان می توانند این موضوع را تحلیل و به صورت مستند ارایه کنند اما تنها کسی که می تواند این دلیل را آن طور که بود، درست و کامل بیان کند بعد از ایشان، من و موسسه گل آقا هستیم که من هم نمی گویم و صلاح می دانم که این همان راز بماند حداقل در شرایط کنونی، چون می دانم آقای صابری این طور می خواسته است، آقای صابری خود در شماره آخر اشاره می کند که حداقل به ۳۰ مورد می تواند برای تعطیل کردن گل آقا اشاره کند.