نگاهی به سریال تاج وقتی که تلویزیون تخت پادشاهی می شود/ بهارک عرفان

شاید اگر رادیو و تلویزیون نبود امروز خبری از پادشاهی در بریتانیا نبود.

برای فهم بهتر این فرضیه بهتر است نگاه کنیم به دو پادشاهی بزرگ اروپا که ریشه پادشاهی مدرن در اروپا بوده اند: پادشاهی آلمان و پادشاهی اتریش. دو پادشاهی ای که در قرون وسطی ناگزیر بودند خود را ادامه پادشاهی مقدس رم بدانند که اعتبار آن در نخستین قرن های مسیحیت به تایید کلیسا رسیده بود. اما از اواخر قرن دوازده میلادی خانواده های پادشاهی ای مانند خاندان هابسبورگ به تدریج توانستند به امکان اعتبار بخشیدن به خود و به رسمیت شناختن مشروعیت خود از طریق نسب خونی دست یابند. آنچه اعتبار «خانواده پادشاهی» را در نخستین قرن های پس از رنسانس و شکل گیری مدرنیته اولیه به عنوان یک نهاد مشروع مقبول ساخت استفاده هوشمندانه خاندان هابسبورگ از رسانه های چاپی در اواخر قرن پانزدهم برای تبلیغ اعتبار و تداوم تاریخی پادشاهی خود بود. در این تحول، اتریشی ها و آلمانی ها نخستین پادشاهی بودند که از فرهنگ ( اگرچه به شکل اشرافی و تشریفاتی آن ) به عنوان عاملی برای تحکیم حکمرانی پادشاهی استفاده کردند. اما باوجود این پیشینه، این پادشاهی ها در طوفان تحولات قرن نوزدهم و بیستم، به همان سرنوشتی دچار شدند که شعبه فرانسوی آنان در پی انقلاب فرانسه با آن روبرو شد. با وجود این تحولات، پادشاهی در انگلستان که روزی برای تضمین مشروعیت خود ناگزیر از وصلت با پادشاهان فرانسوی و آلمانی و اطریشی بودند، پایدار ماند.

ازدواج رادیویی، تاجگذاری تلویزیونی

مراسم ازدواج ملکه الیزابت دوم در سال ۱۹۴۷، نخستین مراسم سلطنتی بود که از رادیو مستقیما در سراسر جهان پخش شد و بیش از ۲۰۰ میلیون نفر آن را شنیدند. پس از آن نویت به پخش تلویزیونی مراسم تاجگذاری در سال ۱۹۵۳ رسید که از تلویزیون به طور مستقیم پخش شد. این دو مراسم آغازگر پیوندی میان بی بی سی و سلطنت بریتانیا شد که به پیوند جدایی ناپذیر پادشاهی بریتانیا از تلویزیون منجر شد.
حالا خانواده سلطنتی بریتانیا برای نخستین بار در تاریخ اجازه داده است زندگی پشت پرده دربار سلطنتی بریتانیا در یک سریال تلویزیونی به نمایش گذاشته شود. سریال تاج THE CROWN که تاکنون ۱۰ قسمت آن ساخته شده قرار است تا ۶۰ قسمت ادامه یابد. و شاید این سریال که به رازهای سلطنت بریتانیا در زمان ملکه الیزلبت دوم می پردازد تا پایان عمر ملکه بریتانیا ادامه یابد که اکنون ۹۱ ساله است.
آن طور که در سریال تاج نشان داده می شود، سلطنت ملکه الیزابت بریتانیا نخستین پادشاهی و نخستین مراسم مهم سیاسی در تاریخ است در تلویزیون گزارش داده شده است. مراسمی که برای قرن ها در پس پرده انجام می شد و مردم از جزییات آن خبر نداشتند در سال ۱۹۵۳ به طور زنده از تلویزیون پخش شد.

از دید پادشاهی بریتانیا پخش مستقیم تلویزیونی نشانه ای از آغاز نخستین پادشاهی مدرن دنیاست. پادشاهی که تحت تاثیر تحولات تازه در جامعه جهانی و جامعه بریتانیا نه فقط در نوع رابطه سیاسی بلکه در نوع رابطه فرهنگی و انسانی خود با مردم عادی دگرگونی اساسی ایجاد می کند. با وجود اهمیتی که پخش تلویزیونی مراسم برای ملکه داشت کلیسای انگلستان و عمده سیاستمداران قدیمی بریتانیایی آن روز از جمله وینستون چرچیل نخست وزیر وقت با آن مخالف بودند. آنها پخش تلویزیونی را مغایر با سنت های انگلیسی و به معنا یدخالت دادن مردم در امور سلطنتی می دانستند. البته در سریال تاج اعتبار پافشاری بر پخش تلویزیونی به پرنس فلیپ همسر یونانی الاصل ملکه داده می شود. امری که در اسناد تاریخی به آن اشاره ای نشده است.
پادشاهی بریتانیا نخستین پادشاهی است که نه فقط مشروطه بودن پادشاهی را می پذیرد بلکه خود را مسوول می داند تا جزییات همه حساب های عمومی خانواده سلطنتی و تصمیم گیری هایی را که به منافع مردم مرتبط است به اطلاع مردم برساند. به تعبیر دقیق تر چنان که در سریال تاج دیده می شود زندگی خصوصی و عمومی در دربار زیر کنترل دولت منتخب مردم و افکار عمومی است که از طریق تلویزیون و روزنامه ها مو به موی رفتار چهره های شناخته شده دربار را دنبال می کنند. از این منظر شاید سریال تاج نخستین مجموعه نلویزیونی است که زندگی روزمره یک پادشاه حاکم را به زندگی روزمره در رسانه ها پیوند می دهد. آیا تصمیم گیری برای ساخت این سریال بخشی از سیاست روابط عمومی خانواده سلطنتی بریتانیاست؟

چهره های پشت پرده

مالک سریال تاج شرکت بزرگ آمریکایی نتفلیکس است که پخش سریال را از سپتامبر ۲۰۱۶ آغاز کرده است. اما نتفلیکس سرمایه گذار مالی است و تهیه کننده انگلیسی سریال شرکت لفت بنک پیکچر است که در سال ۲۰۰۷ با سرمایه گذاری اولیه بی بی سی بنا نهاده شده است. صاحب اصلی شرکت اندی هریس است که سازنده یکی از معروف ترین سریال های تلویزیونی انگلیسی به نام خانواده رایلی است. خانواده رایلی به سیر تحول زندگی داخلی یک خانواده طبقه پایین بریتانیایی در آغاز قرن بیستم می پردازد. حالا سریال تاج به سیر تحول بالاترین خانواده بریتانیا می پردازد.

با توجه به حمایت نزدیک بی بی سی از سریال و این که بی بی سی عملا مسوولیت نمایش تلویزیونی خانواده سلطنتی را در بریتانیا از آغاز بر عهده داشته است می توان نتیجه گرفت که سریال تاج با طراحی محافل پشت پرده بی بی سی و روابط عمومی پادشاهی بریتانیا ساخته شده است. همین گروه تهیه کنندگان در سال ۲۰۰۶فیلم سینمایی ملکه THE QUEEN را با بازی هلن میرن ساختند. بنا بر این پیتر مورگان که هم نویسنده ملکه و هم سریال تاج است را می توان به نوعی نویسنده محبوب خانواده سلطنتی بریتانیا دانست. او در سال ۲۰۰۸ به عنوان نفر بیست و هشتم در میان صد مرد و زن قدرتمند بریتانیا در حوزه فرهنگ شناخته شد. مادر پیتر از شوروی به بریتانیا فرار کرده بود و پدرش نیز یهودی بود که از دست آلمانی های نازی به بریتانیا فرار کرده بود. از این نظر می توان گفت سرزمین ملکه پناهگاه خانوادگی نویسنده سریال تاج بوده است. مورگان در فیلم ملکه با استفاده از ماجرای مرگ یا قتل پرنسس دایانا توانست به خوبی از فضای شایعه ای که همیشه در باره خانواده سلطنتی در بریتانیا وجود داشته است برای ساختن یک درام خانوادگی سیاسی با تکیه بر رازهای همیشه پنهان سیاست استفاده کند. اگرچه گروهی از منتقدان در آن زمان گفتند که او واقعیت مرگ دایانا را به نفع خانواده سلطنتی تا اندازه ای تحریف کرده است. سریال تاج هم از این انتقادها بی نصیب نمانده است. روزنامه تایمز به تازگی در گزارشی به واقعیت هایی پرداخته است که واقعیت های تاریخی در سریال تاج ظاهرا برای جذاب تر پیش بردن سیر دراماتیک سریال اندکی دست کاری شده است.

اندکی پیچاندن تاریخ

هوگو ویکرز یکی از برجسته ترین زندگی نامه نویسان خانواده سلطنتی بریتانیا در گزارشی در شماره روز ۲۴ نوامبر ۲۰۱۶ در روزنامه تایمز می نویسد در « سریال ۱۰۰ میلیون پوندی تاج برخی از خطوط داستان برای حساس تر شدن و به خاطر نیازهای یک درامای تلویزیونی تغییر داده شده است.» مثلا در سریال تاجبه رابطه عشقی میان ملکه الیزابت و لرد پروچستر اشاره می شود که نزدیک بوده است رابطه زناشویی ملکه و پرنس فلیپ را به هم بزند. ویکرز می گوید البته لرد پروچستر که بعدا مدیر اداره اسب های مسابقه ملکه شد از کودکی با ملکه دوست بوده است اما دربار سلطنتی هیچگاه شایعات مربوط به رابطه این دو را جدی نگرفت. ویکرز می نویسد که واقعیت این است که ملکه از نوجوانی به پرنس فیلیپ خوش قیافه علاقمند بوده است و این ملکه مادر بوده که در پی آن بوده تا لرد پریچستر را به عنوان همسر آینده ملکه پیشنهاد کند. گویی ملکه از جوانی نمی خواسته است زیربار پیشنهاد مادرش برای ازدواج برود. البته ناگقته نماند که بر اساس همین شایعات سلطنتی رابطه همسر ملکه با لرد پرچستر تا پایان مرگ این دوست دیرینه ملکه در سال ۲۰۰۱ چندان رابطه نزدیکی نبوده است. مثل این که پرنس فلیپ تا زمان مرگ لرد پریچستر همیشه ته ذهنش درگیر این شایعات بوده است.
مورد دیگری که ویکرز به آن اشاره می کند ناخشنودی پرنس فیلیپ از محدودیت هایش به دلیل همسر ملکه بودن در طول سریال تاج است. به عقیده ویکرز پرنس فیلیپ خیلی زود اقتضائات زندگی ملکه را درک کرده و همیشه در جهت کمک به او در جهت انجام وظیفه اش عمل کرده است. بنا بر این شخصیت همسر ناشاد ملکه پدیده ای است که ساخته و پرداخته نویسنده سریال تاج است. در همین جهت نشان داده می شود که پرنس فیلپ با این مساله که در مراسم تاج گذاری در برابر ملکه زانو بزند مشکل داشته در حالی که ویکرز می گوید همه اسناد نشان می دهد که پرنس فیلیپ نه فقط هیچ مشکلی نداشته بلکه از این مساله استقبال کرده است.
در سریال نشان داده می شود که ملکه ابتدا به خواهر کوچک اش پرنسس مارگارت قول می دهد که از ازدواج او با کاپیتان پیتر تاوزند محافظ شخصی خانواده سلطنتی در زمان پادشاهی پدرشان حمایت می کند اما بعدا زیر قولش زده است. ویکرز می گوید این هم درست نیست و ملکه از ابتدا به خواهرش گفته است که برای ازدواج با مرد دلخواهش باید تا ۲۵ سالگی صبر کند برای این که بنا بر قوانین سلطنتی اگر پیش از ۲۵ سالگی فردی از خانواده سلطنتی بخواهد ازوداج کند باید با تایید سرپرست وقت خانواده صورت بگیرد. در آن زمان خانواده سلطنتی ازدواج پرنسس مارگارت با مردی را صلاح نمی دانسته اند که پیش از آن ازوداج کرده و از زن قبلی اش دارای فرزند است. آنچه مساله را پیچیده تر می کرد این بود که پرنس مارگارت پیش از جدا شدن کاپیتان تاوزند از همسرش با او رابطه عاشقانه داشته است.
در موردی دیگر، در سریال دیده می شود که ملکه با توصیه عمویش دوک ویندزور می پذیرد که کاخ مورد علاقه محل زندگی خود و همسرش را به دلایل سیاسی ترک کند و به کاخ باکینگهام نقل مکان کند. ویکرز می گوید دوک ویندزور پس از ازدواج با زنی امریکایی که مورد اعتراض دربار واقع شد و به کنار نهادن او از مقام پادشاهی منجر شد، فرد مورد اعتمادی در دربار نبوده و ملکه توصیه ای از او نپذیرفته است. بلکه این چرچیل نخست وزیر وقت بوده که ملکه را به آمدن به کاخ باکینکهام تشویق کرده است.

خانواده ای باب میل شایعات مردمی

مرور تغییراتی که در سریال تاج در جزییات زندگی زنان و مردان دربار داده شده نشان می دهد که نویسند در پی آن بوده است که روابط موجود در خانواده سلطنتی را به روابط موجود در خانواده های معمولی نزدیک کند. نویسنده همچنین در عین این که سعی کرده برای خانواده سلطنتی دردسر درست نکند به برخی از شایعات موجود در میان مردم اهمیت داده است تا ضمن جذاب تر کردن داستان بتواند همدلی مردم با روایت به دست داده شده از مناسبات دربار را جلب کند. به این ترتیب نویسنده روایتی بحث برانگیز و جذاب و غیر سفارشی از خانواده سلطنتی به نمایش گذاشته است. روایتی که می تواند در قسمت های بعدی از واکنش های مردم به سریال تاثیر بپذیرد و نوعی رابطه متقابل میان مردم و روایت تلویزیونی از خانواده سلطنتی ایجاد کند. به این ترتیب می توان در قسمت های بعدی سریال در انتظار روایتی از خانواده سلطنتی بود که به خواست مردم نزدیک تر است. روایتی که به جای تاریخ نویسان توسط روزنامه نگاران و نویسندگان و صاحبان رسانه ساخته می شود.