خبرنامه خلیج فارس تازه ترین مقالات و اخبار سیاسی، فرهنگی، هنری و اقتصادی
شرکت هواپیمایی ایران ایر {هما} را میتوان از جمله قربانیان بزرگ حکومت اسلامی به شمار آورد. این ناوگان هوایی کشور که در قبل از انقلاب میرفت تا در ردیف خطوط هوایی پیشرفته و مطمئنی مانند بریتیش ایر ویز ، لوفت هانزا و یا پان امریکن قرار گیرد، اکنون به برکت حکومت اسلامی همطراز کنگو ایرلاین به حساب میاید و به چنان روز مرگی افتاده که از رهبر گرفته تا رییس جمهور و وزیر راه و روسای ایران ایر همه مجیز گوی بویینگ و ایر باس و سایر شرکتهای سازنده هواپیما شده اند تا شاید بتوانند با خرید چند فروند هواپیما حتا دست دوم، وضعیت تاسف اور موجود درخطوط هوایی کشور را ترمیم بخشند.
نخستین خط هوایی کشور در سال ۱۳۲۱ با تاسیس شرکت خصوصی ” ایرانیان ایرویز” آغاز به کار کرد، که به حمل مسافر و بار در داخل می‌پرداخت و علاوه بر آن یک پرواز هفتگی باری نیز به اروپا انجام می‌داد. ناوگان آن از تعدادی هواپیمای داگلاس دی سی ۳ تشکیل شده بود. بعدها تعدادی هواپیمای داگلاس دی‌سی-۴ و پس از آن هواپیماهای ویکرز ویسکونت نیز به ناوگان ایرانین ایرویز اضافه شد.
در سال ۱۳۳۳، یک شرکت هواپیمایی خصوصی دیگر به نام ” پرشین ایرسرویس ” یا پارس تاسیس شد، که ابتدا به صورت باربری و با استفاده از هواپیماهای آورو یورک کار خود را آغاز نمود و پروازهایی را از تهران به بیروت، و بازل از طریق آبادان انجام می‌داد. پس از آن این شرکت با خرید هواپیمای داگلاس دی سی -۷ سی از شرکت بلژیکی سابنا توانست پروازهایی از دو شهر آبادان و تهران به مقاصد پاریس، لندن، بروکسل و ژنو به طور مرتب انجام دهد. در اسفند ماه ۱۳۴۰ با ادغام این دو شرکت در یکدیگر هواپیمایی ملی ایران {هما} با نام بین المللی ” ایران ایر” تاسیس گردید.
اولین پرواز هما با هواپیماهای جت در سال ۱۳۴۴ با استفاده از یک فروند بوئینگ ۷۲۷ در مسیر تهران-بیروت انجام شد. با شروع دهه ۱۳۵۰ عصر طلایی هما نیز آغاز گشت. در سال ۱۳۵۰ تعدادی بوئینگ ۷۳۷–۱۰۰ و در سال ۱۳۵۳ تعدادی بوئینگ ۷۲۷–۲۰۰ وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گران‌قیمت بوئینگ ۷۴۷ از نوع ۱۰۰ و ۲۰۰ و اس پی از سال ۱۳۵۴ آغاز گشت.
در سالهای دهه پنجاه، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می‌داد، در این دوره ایران ایر تنها در مسیر تهران – لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک در سال ۱۳۵۴ با بهره‌گیری از بوئینگ ۷۰۷ و با یک توقف در فرودگاه هیث‌رو لندن آغاز شد. با خرید بوئینگ‌های ۷۴۷ اس پی، هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران-نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه‌اندازی کرد. در مهر سال ۱۳۵۱ هما قرارداد خرید دو فروند هواپیمای کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی – فرانسوی آن به امضاء رساند. ولی به علت وقوع انقلاب اسلامی قرارداد آن فسخ گردید. در سال ۱۳۵۶ هما ۶ فروند ایرباس مدل آ-۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره‌بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان این سال هما به بیش از ۳۱ مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیو تا نیویورک به طور روزانه پرواز می‌کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقصد لس آنجلس و سیدنی بود. پیشرفت و توسعه ایران ایر چنان خیره کننده بود که در سالهای پایانی دهه هفتاد، هواپیمایی ملی ایران به عنوان مدرن ترین، مطمئن ترین و رو به رشد ترین هواپیمایی جهان شناخته میشد، بطوریکه در سال ۱۳۵۵، هما پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت.
پس از انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی، اولین قدم ایران ایر حذف خط هوایی تهران – تل اویو بود. همچنین در ۷ نوامبر ۱۹۷۹ آخرین فرود هما در فرودگاه کندی نیویورک به ثبت رسید و امریکا ورود ایران ایر به امریکا را به علت ماجرای گروگانگیری ممنوع اعلام کرد که هنوز هم ادامه دارد.
آخرین فرود هما در فرودگاه جان اف کندی نیویورک در روز ۷ نوامبر سال ۱۹۷۹ اتفاق افتاد. دولت آمریکا پرواز روز بعد هما را درحالی که برای فرود آماده میشد به فرودگاه مونترال تغییر مسیر داد و اعلام کرد به دلیل تنش‌های ایجاد شده در روابط دو کشور در جریان اشغال سفارت آمریکا در تهران، هواپیماهای ایرانی حق فرود در هیچ‌یک از فرودگاه‌های ایالات متحده را ندارند که پس از گذشت ۳۷ سال هنوز بازگشایی نشده‌است. اوج درماندگی ایران ایر در طول جنگ هشت ساله با عراق در دهه ۱۹۸۰ بود که اگثر پروازها با لغو و تاخیر های مکرر چند ساعته همراه بود. اتفاق دیگر اینکه نام ایران ایر در سال ۱۹۸۱ به ” هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران” تغییر یافت.
در طول سالهای پس از جنگ، هما که با افزایش روزافزون مسافر مواجه بود تلاش زیادی کرد تا با خرید چند فروند هواپیما ناوگان هوایی خود را تقویت کند ، ولی با وجود سد مقاوم تحریم ها تلاش حکومتگران اسلامی به جایی نرسید و تنها موفق شد چند فروند هواپیمای کوچک فوکر ۱۰۰ را از شرکت سازنده هلندی آن خریداری کند.
از مهم‌ترین اتفاقات دیگر دهه نود میلادی برای هما میتوان به راه‌اندازی شرکتهای هواپیمایی خصوصی در ایران اشاره کرد. با توجه به سیاست‌های دولت ایران در زمان ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی شرکتهای هواپیمایی مختلفی مانند هواپیمایی ماهان، هواپیمایی کاسپین و کیش ایر تأسیس شدند که به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان بخشیدند. در حال حاضر شرکت هواپیمایی در حال رشد ماهان را میتوان مهم‌ترین رقیب داخلی هما ارزیابی کرد. در دوره ریاست جمهوری خاتمی، قرارداد خرید چند فروند هواپیمای مدرن ایرباس ای ۲۰۰–۳۳۰ را با شرکت اروپایی ایرباس نهایی شد، ولی با فشارهای آمریکا لغو گردیدد. در مقابل ۵ فروند ایرباس آ-۳۱۰–۲۰۰ و ۱ فروند ایرباس آ-۳۱۰–۳۰۰ به صورت دست دوم از ترکیه و دو فروند ایرباس آ-۳۰۰–۶۰۰ دستِ دوم از شرکت المپیک ایر یونان خریداری شد.
تلاش برای رفع کمبود هواپیمای مسافری و نوسازی خطوط هوایی به ویژه ایران ایر همچنان در دستور کار دولت اسلامی قرار داشت، ولی سد غیر قابل نفوذ تحریمهای امریکا هما را از نفس انداخته و همچنان ناوگانی فرسوده و قدیمی باقی مانده است. بطوریکه نه تنها جایگاه ممتاز جهانی خود در دهه هفتاد را به کلی از دست داده بلکه با سرمایه‌گذاری برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات عربی متحده، قطر و بحرین و ارتقاء صنعت هوایی خود، در منطقه خاورمیانه، به عنوان یک شرکت هواپیمایی کم ارزش و پر خطر شناخته می‌شود.
بسیاری از پروازهای بین‌المللی هما به دلیل کمبودهای این شرکت متوقف شده و شبکه پروازی داخلی نیز با وجود افزایش تقاضا توسعه نیافته است. به دلیل عمر زیاد هواپیماهای این شرکت میزان تأخیر پروازهای آن نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای دارد. بسیاری از ناوگان هوایی ایران ایر به دلیل نقائص فنی جزئی که شرکت قدرت تعمیر و تأمین قطعات یدکی آنها را ندارد از رده خارج شده اند. با این حال هما سعی داشته با اجاره یا خرید هواپیماهای دست‌دوم از کشورهایی مانند ترکیه یا خرید هواپیماهای روسی بخشی از کمبودهای خود را رفع کند. استفاده از اینگونه هواپیماها طبیعتا ضریب ایمنی ایران ایر را کاهش داده، تا آنجا که زمانی فرا رسید که افزایش حوادث منجر به بروز مشکلات فنی در هواپیماهای ایران ایر موجب شد تا اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۰ پرواز اکثر هواپیماهای این شرکت به اروپا را ممنوع کند.
در رابطه با تعداد ناوگان هوایی کشور هیچگاه از طرف حکومت اسلامی رقم رسمی و مشخصی اعلام نشد و آماری که بعضا در رسانه ها مشاهده میشودغیر رسمی وبیشتر مستند به منابع خارجی است. سایت معتبر فلایت رادار۲۴ تعداد دقیق ناوگان فعلی “هما” را ۳۶ فروند از انواع مختلف هواپیما ذکر کرده است.تا تاریخ ژوئیهٔ ۲۰۱۵ میلادی، میانگین سنی ناوگان ایران ایر ۲۳ سال بود که تقریباً دو برابر میانگین بین‌المللی است.
با امضای برجام ایران ایر در تاریخ ۸ بهمن ماه ۱۳۹۴ در پی سفر روحانی به فرانسه قرارداد خرید ۱۱۸ فروند جت مسافربری را با شرکت ایرباس شامل ۷۳ فروند جتهای پهن پیکر و ۴۵ فروند جتهای مسافربری میان برد منعقد کرد. ولی به دلیل تاخیر در ارائه مجوز خزانه داری امریکا،ایران از خرید شش فروند آن منصرف شده است.این شش فروند ایرباس که مدل آن مشخص نشده است قرار بود که تا پایان ۲۰۱۶ تحویل ایران ایر داده شوند.با این حساب هواپیماهای ایرباس سفارش داده شده از ۱۱۸ فروند به ۱۱۲ فروند کاهش پیدا کرد. همچنین پس از گذشت چندماه از امضای قرارداد اولیه، خبرهایی حاکی از احتمال لغو خرید ایرباس مدل ای-۳۸۰ و جایگزینی آن با مدل های دیگر به دلایلی که عمده آن سیاسی عنوان شده،مطرح شد.
همچنین با امضای باراک اوباما آمریکا در دیماه ۱۳۹۴ و طی سفر نمایندگان بویینگ به ایران در فروردین ماه ۱۳۹۵ و در چارچوب توافق هسته‌ای ایران با کشورهای ۵+۱ این شرکت حاضر شده است تعداد ۱۰۹ فروند از انواع هواپیماهای پهن پیکر و باریک پیکر خود را به صورت فروش یا اجارهٔ اعتباری (لیزینگ) به ایران واگذار کند. در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶ بوئینگ و ایرباس هردو تایید کردند که از سوی وزارت خزانه داری امریکا مجوز صادرات فروش هواپیما به ایران را دریافت کرده اند.
علاوه بر اینها ایران ایر در حال بررسی خرید ناوگانی متشکل از ۵۰ فروندهواپیمای شرکت امبرائر برزیل و ۸۰ فروند جتهای منطقه‌ای “میتسوبیشی ژاپن”است تا از آنها برای مسیرهای داخلی و منطقه ای استفاده کند.در صورت خرید ۱۳۰ فروند هواپیمای منطقه‌ای از میتسوبیشی و امبرائر و با توجه به سفارش ۷۵ فروند هواپیمای بویینگ ۷۳۷ و ۴۵ فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ برای اولین بار ، ایران دارای ناوگان بزرگی از هواپیماهای منطقه‌ای می شود و سبب گردد تا پس از نزدیک به چهار دهه ایران ایر نفسی تازه کند و از وضعیت شرم آور موجود رهایی یابد.
