خبرنامه خلیج فارس تازه ترین مقالات و اخبار سیاسی، فرهنگی، هنری و اقتصادی
نرخ بیکاری جوانان در مرز ۵۰ درصد
روحانی در تبلیغات انتخابات یازدهم وعده های زیادی داد که از جمله آنها اشتغال زایی برای افراد تحصیل کرده بود. وی در ۹ خرداد ۹۲ با قاطعیت اعلام کرد: “برنامه اقتصادی من حل معضل اشتغال به خصوص برای تحصیل‌کرده‌هاست.” اما اکنون بعد از گذشت ۳ سال بیکاری روند صعودی را طی میکند. طبق گزارش جدید مرکز آمار ایران از نتایج آمار نیروی کار در تابستان ۹۴، نرخ بیکاری جوانان زیر ۳۰ سال هم اکنون به ۴۸.۷ درصد رسیده و این نرخ در مورد زنان ۸۵.۹ درصد شده است. بیکاری در استان های مختلف حاکی از وضعیت بحرانی است به گونه ای که نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در استان کهگیلویه و بویر احمد در تابستان ۹۴ به ۴۸.۷ درصد و در مورد جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله در کرمانشاه به ۴۷.۴ درصد رسیده است. نرخ بیکاری تابستان امسال با رشد ۱.۴ درصدی در مقایسه با تابستان سال گذشته به ۱۰.۹ درصد رسید. نرخ بیکاری مردان به ۸.۹ درصد و در زنان به ۱۹.۹ درصد رسیده است. همچنین نرخ بیکاری تابستان ۹۴ در شهرها ۱۲.۲ درصد و روستاها ۷.۴ درصد شده است. بیشترین نرخ بیکاری در گروه سنی ۲۴ــ۲۰ساله با ۲۷.۸ درصد بوده است و در این گروه سنی نرخ بیکاری مردان ۲۲.۸ درصد و زنان ۴۹.۳ درصد گزارش شده است.
تحریم‌های نفتی سطح تولید را به ١۴ سال قبل بازگرداند
تولید نفت ایران که در سال انقلاب به روزانه شش میلیون بشگه رسیده بود، در بعد از انقلاب در بهترین شرائط هیچگاه از چهار میلیون بشگه تجاوز نکرد، ارزیابی‌ها نشان میدهد کمترین تولید نفت ایران در سال‌های ١٩٧٩ و ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب به دلیل اعتصاب کارکنان صنعت نفت و در سال‌های اولیه انقلاب به دلیل نظرات متفاوت برخی مقامات در خصوص وضعیت تولید نفت اتفاق افتاده است. در سال‌های ١٩٨٠ تا ١٩٨٢ تولید نفت ایران به کمترین میزان یعنی یک میلیون و دویست هزار بشکه رسید و پس از آن بود که ایران سیاست افزایش تولید را در دستور کار قرار داد. در تمام سال‌هایی که گذشت ایران وابستگی بالایی به نفت داشته است اما طبق اعلام رییس‌جمهور مقرر است میزان وابستگی بودجه سال آینده به نفت در حدود ٢۵ درصد باشد که در صورت تحقق این امر، پایین‌ترین سطح وابستگی بودجه به نفت در سال آینده شمسی اتفاق خواهد افتاد. در سال‌های گذشته پس از اجرای طرح تحریم خرید نفت از ایران، تولید نفت ایران رو به کاهش گذاشت و به محدوده سه میلیون بشکه‌ای بازگشت به این ترتیب تولید نفت ایران در سال‌های ٢٠١٠ تا ٢٠٠۴ به چهارده سال قبل، یعنی سال‌های ابتدایی دهه نود بازگشت. افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید، حجم تولید نفت ایران را به سال‌های ٢٠٠٢ تا ٢٠٠۴ بازخواهد گرداند.
احتمال حذف مجدد سهم صندوق توسعه ملی
براساس سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه دولت باید در سال آینده حداقل ٣٠ درصد درآمدهای نفتی را به حساب صندوق توسعه ملی واریز کند، ولی افت درآمدهای نفتی سبب گردیده تا پیشنهاد عدم واریز سهم کامل صندوق از درآمدهای ارزی مطرح شود. طبق قانون، باید هر ساله حداقل ٢٠درصد از درآمدها نفتی به حساب صندوق توسعه ملی واریز می‌شد که در ادامه مجلس پیشنهاد کرد تا هر سال سه درصد به ٢٠درصد ابتدایی افزوده شود. این روند تا جایی پیش رفت که تا سال گذشته سهم صندوق به ٢٩درصد رسید. البته جدای از این سهم با توجه به مبلغ حدود ٧/٢میلیارد دلار که دولت گذشته از حساب صندوق برداشت و به عنوان عیدانه بین مردم تقسیم کرد هر سال دو درصد نیز به عنوان اقساط این برداشت باید اضافه واریز می‌شد که دو قسط آن نیز تا سال قبل پرداخت شد. اما در سال ١٣٩٣ و به دنبال کاهش یکباره قیمت نفت دولت تصمیم گرفت، در بودجه امسال پیشنهاد کاهش سهم صندوق توسعه ملی را مطرح کند تا سهم بیشتری برای دولت واریز شود. بر این اساس، با طرح موضوع و موافقت مراجع ذیربط در نهایت با عدم واریز درصد مازاد موافقت شد و در حالی که باید در سال جاری حدود ٣٢درصد از درآمدهای نفتی به حساب صندوق توسعه ملی، ۵/١۴درصد شرکت ملی نفت و حدود ۵۴ درصد هم به دولت می‌رسید، معادله به‌گونه‌ای دیگر رقم خورده و در نهایت رای بر پرداخت حداقل قانونی یعنی ٢٠درصد داده شد.
با موافقت‌هایی که در بودجه امسال شکل گرفت در نهایت، از مجموع درآمدهای نفتی حدود ۵/١۴درصد به شرکت ملی نفت، ٢٠درصد به حساب صندوق و حدود ۶۵درصد هم به دولت اختصاص یافت و در این بین دو درصد مانده از برداشت عیدانه هم برای امسال به حساب صندوق واریز نشد. اما در شرایطی بودجه ١٣٩۵ در روزهای آینده روانه مجلس می‌شود که به نظر می‌رسد دولت بازهم تصمیم به عدم واریز کامل سهم صندوق توسعه ملی داشته باشد.
روس‌ها در ابتدای صف سوآپ نفت و گاز ایران
احیای سوآپ نفتی و گازی و فرآورده‌ها از طرح‌هایی است که شرکت نفت منتظر باز شدن قفل تحریم‌های بین‌المللی است، طرحی که سابقه ١٣ ساله فعالیت ایران در آن با تعلیقی پنج ساله و البته اعتمادهای شکسته گره خورده است. آغاز فعالیت ایران برای سوآپ نفت و گاز در دولت خاتمی کلید خورد و حالا پنج سالی از زمان توقف فعالیت‌های سوآپ کشور به بهانه نداشتن صرفه اقتصادی می‌گذرد و زنگنه بار دیگر در مسند وزارت نفت، تصمیم دارد آنرا احیا کند. تصمیمی که توسط میرکاظمی وزیر اسبق نفت گرفته شد که در کنار خسارات مادی فراوان به علت توقف طرح و جریمه نقدی ایران در پی این تصمیم ناگهانی، خسارات معنوی نیز برای اعتبار ایران در برداشت. اما انجام این کار آن هم در حالی که فاصله‌ای سه سال و نیمه بین ایران و بازار سوآپ افتاده و رقبا جای ایران را گرفته اند کار آسانی نیست با تصمیم وزیر اسبق نفت، میرکاظمی مبنی بر توقف سوآپ، در پایان ماه مارس ٢٠١٠ این قرارداد خاتمه یافته و دیگر تمدید نشد. این در حالی است که دراگون اویل در نبود قرار معاوضه نفت خام خود با ایران، با شرکت کراس کاسپین (CROSS CASPIAN) که اداره مرکزی آن در باکو مستقر است وارد مذاکره شد و اعلام کرد که نفت‌خام بیشتری را از عرض دریای خزر و از مسیر باکو و با راه آهن به بندر باتومی گرجستان در دریای سیاه صادر میکند. شرکت سوییسی «ویتول» بازاریاب و فروشنده نفت‌خام قزاقستان و ترکمنستان، نیز دیگر شرکتی بود که پیش از تصمیم ناگهانی وزیر سابق نفت با ایران قرارداد سوآپ داشت و بخش عمده نفت‌خام‌های مختلف تولیدی این دو کشور را از بندر آکتائو به بندر نفتی نکا صادر می‌کرد. ایران برای آغاز دوباره سوآپ روی روس‌ها حساب باز میکند، روسیه در واقع پیش‌قدم آغاز دوباره سوآپ با ایران است، چندی پیش معاون رییس هیات‌مدیره شرکت گازپروم روسیه تایید کرد که در حال مذاکره با ایران برای انجام تبادلات گازی برای عرضه گاز به ارمنستان است. در کنار آن ایران بحث از سرگیری سوآپ نفت را نیز با اعلام آمادگی روسیه و قزاقستان کلید می‌زند، به این ترتیب که قرار است در فاز اول نفت مازاد تولیدی این دو کشور به پایانه نفتی نکا انتقال داده شود.
توافق تهران و دهلی‌نو برای تسویه ۶.۵ میلیارد دلار پول نفت ایران به روپیه
منابع هندی با اشاره به توافق تهران و دهلی‌نو برای تسویه ۶.۵ میلیون دلار دیون معوق نفتی هند به ایران از طریق واردات، وام برای توسعه بندر چابهار به روپیه از برنامه تهران برای چاپ ریال بیشتر با پشتوانه روپیه‌های نفتی خبر دادند. به نقل از ایندین اکسپرس، ایران و هند توافق کرده‌اند تا به منظور تهیه مقدمات انجام مبادلات تجاری با ارزهای ملی، تمامی دیون معوق دهلی‌نو به تهران با روپیه تسویه شود. دیون به دلار (۶.۵ میلیارد دلار برابر با ۵۵ درصد پول نفت خریداری شده از تهران) در حساب شرکت ملی نفت ایران در بانک‌های هندی سپرده‌گذاری خواهد شد. از سال ۲۰۱۳، پالایشگاه‌های هندی ۴۵ درصد پول نفت ایران را به روپیه در بانک یو‌سی اُ سپرده گذاری کرده‌اند و باقی مبلغ پرداختی نیز با بسته شدن راه پرداخت از طریق هالک بانک ترکیه به علت تحریم‌ها در دست آنها باقی ماند. بر اساس این گزارش، توافق پرداخت به اصلاحاتی نیاز دارد چراکه معافیت مالیاتی به بسته ابلاغی این مرکز در ژانویه ۲۰۱۲ مشروط است که اجازه میدهد تنها ۴۵ درصد از پرداختی‌های نفتی به روپیه باشد. در بودجه سال ۱۳-۲۰۱۲ هند، پالایشگاه‌های این کشور در زمان پرداخت به شرکت ملی نفت ایران از مالیات ۴۰ درصدی مالیاتی معاف هستند. ببه گفته منابع هندی، بانک آی دی بی آی که به علت عدم حضور در کشورهای خارجی به میزان زیاد نسبت به تحریم‌ها مصون است، اجازه خواهد یافت تا یک حساب مشترک ایجاد کند تا ۴ میلیارد دلار برای واردات غیرنفتی در آن سپرده‌گذاری شود. این منابع افزودند ایران همچنین در نظر دارد تا از سپرده‌های روپیه در بانک‌های هند به عنوان تضمین برای چاپ بیشتر ریال از طریق بانک مرکزی خود استفاده کند و به محض اینکه تحریم‌ها برداشته شد، سهم بزرگی از این سپرده‌ها را با تبدیل به یورو به داخل ایران انتقال دهد.
دولت بدهیهای خود را کلاه کلاه میکند
با انتشار دو هزار میلیارد تومان اسناد خزانه در آبان و آذر سال جاری مجموع اسناد منتشرشده به چهار هزار میلیارد تومان رسید که این مبلغ یک درصد از مجموع بدهیهای دولت تشکیل میدهد. از ابتدای سال بنا شد دولت قسمتی از بدهیهای خود را از طریق انتشار اوراق تهاتر کند تا به این ترتیب هم بخشی از تعهدات خود را پرداخت کرده و هم با در اختیار قرار دادن این اوراق فعالان اقتصادی طلبکار را به تحرک وا‌دار کند. بر این اساس در نشست مسوولان پولی و مالی تاکید شد با انتشار شش هزار میلیارد تومان اوراق صکوک اجاره، پنج هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت و پنج هزار میلیارد تومان اوراق اسناد خزانه در واقع ١۶ هزار میلیارد تومان از بدهیهای دولت بازپرداخت می‌شود. هرچند در زمان اعلام این تصمیم رقم بدهی دولت هنوز قطعی نشده بود اما با اعلام چندی پیش وزارت اقتصاد مشخص شد دولت ٣٨٠ هزار میلیارد تومان صرف‌نظر از ١۶٠ هزار میلیارد تومان بدهی وزارت نفت، بدهی قطعی دارد. بنابراین مقایسه این اعداد نشان میدهد دولت برای سال جاری در‌نظر داشت حدود چهار درصد از بدهیهای خود را از طریق اوراق پیش‌بینی‌شده تسویه کند. عملکرد دولت اما در انتشار اوراق اسناد خزانه، صکوک اجاره و اوراق مشارکت نشان میدهد تنها چهار هزار میلیارد تومان اوراق اسناد خزانه منتشر شده است که این عدد تنها یک درصد از مجموع بدهیهای دولت را می‌تواند تسویه کند..
احتمال توقف تولیدگاز درپارس‌جنوبی
بهره‌برداری از فازهای جدید پارس جنوبی به علت پیشی گرفتن عرضه از تقاضا و اوضاع آشفته بازار نفت، وضعیت صادرات میعانات گازی کشور را بحرانی کرده است. هم اکنون حجم میعانات گازی ذخیره سازی شده ایران بین ۱۰ تا ۳۰ میلیون بشکه تخمین زده می شود. قمصری مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران میگوید میزان قابل توجهی از میعانات گازی ایران هم اکنون روی آب وجود دارد که بلافاصله بعد از لغو تحریم‌ها به فروش می‌رسد، گفته است: مذاکره درباره فروش این میزان میعانات گازی هم اکنون در حال انجام است و برخی گفتگوها نیز در آستانه امضای قرارداد است. همزمان با مشکلات متعدد پیش روی فروش و صادرات میعانات گازی کشور، برخی از مقامات نفتی از فروکش کردن خطر توقف تولید گاز در فازهای پارس جنوبی به دلیل تکمیل مخازن ذخیره‌سازی این محصول در عسلویه خبر می دهند. در بین کشورهای عضو اوپک در سال ۲۰۱۵ میلادی، ایران، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی، تنها کشورهایی بودند که موفق شدند تولید روزانه مایعات و میعانات گازی خود را افزایش دهند. ایران با افزایش ۳۳ هزار بشکه‌ای و تولید روزانه ۶۶۵ هزار بشکه میعانات گازی، یکی از از بزرگترین کشورهای تولید کننده میعانات گازی در بین اوپکی‌ها تا پایان نوامبر سال ۲۰۱۵ میلادی به شمار می‌رود.
