سبزی زندگی و سیاهی سیاست در آثار لطیف تلخستانی / مینا استرابادی

یادی از علی اشرف درویشیان

علی اشرف درویشیان در زمره ی آن دست از نویسندگان با شهامت و جسوری ست که در راه بیان محنت و درد مردم و افشای حقیقت موجود، از آمیخته شدن رنگ سبز قلمشان با سیاهی سیاست هیچ ابایی ندارند، درویشیان با جسارت و هنری مثال زدنی این لطافت و تلخی را در هم تنیده است. شاید از همین روست که مدتی نام ” لطیف تلخستانی” را برخود نهاده بود.

علی اشرف درویشیان

او در گذر از تنگنای خفقان هرگز از بر دوش کشیدن صلیب رنج مشترک ِ استبداد، شانه خالی نکرد و در آزمونی سخت نشان داد که چطور می شود با قلم زندگی کرد و جانش را به بهای منفعت نفروخت. پای فشاری و استقامت او در راه نوشتن و هیچ انگاشتن سنگلاخ سانسور، پاسخی رساست برای همه ی کسانی که می پرسند: چگونه می شود پاسبانی را به خلوت خلقت اثر ادبی راه داد و باز هم نوشت؟ درویشیان هنر درک رابطه ی نوشتن و تاقچه را آموخته است و آن را از خصیصه های نوشتن در این سرزمین استبداد زده می داند و با همین سلاح است که توانسته آزادی بیانش را حفظ کند؛ نکته ای که رمز ماندگاری نویسندگان در تاریخ هزار پیچمان است.

درویشیان دردها و آلام مردم سرزمینش را در لفافه ی شیرین داستان بیان می کند، داستان هایی که گاه با طنزی گزنده آمیخته می شوند و بر ذهن خواننده اثری ژرف می گذارند. او با زبانی ساده و اغلب کودکانه از “فقر” ی می گوید که بر جان مردم سرزمینش چنگ انداخته است. اما او این فقر را تنها منحصر به تنگدستی مادی ِ طبقه ی فرودست جامعه نمی داند ، بلکه با ظرافتی هنر مندانه، گونه ی دیگری از فقر را نیز به نمایش می گذارد، تصویری که در آن عقب ماندگی فکری و فرهنگی ، جهل و قشری نگری طبقات متوسط و ثروتمند جامعه هم به سخره گرفته می شود.
او در نوشته هایش به جست و جوی عوامل ظلم و ستمی است که برگرده ی طبقه ی مستضعف جامعه تحمیل شده است و در این کاوش، حکومت، روشنفکران، تضاد طبقاتی، عقاید مذهبی خرافه آمیز و سنت را به چالش می کشد.

درویشیان دربیان عوام فریبی متظاهرانه ی طبقه ی سرمایه دار، از “انار” ی می گوید که با ظاهری زیبا رعیت بینوا را به پیدا شدن داروی بیماری فرزندش دلخوش می کند، اما لحظه ای بعد پوچ بودن آن صدقه ی خوش آب و رنگ هم نمایان می شود :

چطور به او بگویم که انار فقط پوسته. که بادش کردن، که آبش را میکدن و برای مسخره کردن ما آنجا گذاشتن و رفتن…

درویشیان از ” مادر نمونه …” ای می گوید که تمام مصائب یک خانواده را بر دوش می کشد و از هر گونه حقی بی بهره است، او تصویر درماندگی و حیرانی نسلی چون ” یاره” را به ترسیم می کند که در خیال پردازیها و اوهام خود غرق اند، اززبان سیل زدگان فراموش شده در ” ظلم آباد” به استبداد دشنام می دهد ، او از ” هتاو”، می نویسد، از آن دختر خردسال، که زنجیر سنت بند جانش را ازهم گسسته است، و خاطره ی ” نیاز علی ندارد” را در کسوت معلمی چون “صمد بهرنگی” روایت می کند و بازهم می نویسد و می گوید و همچنان رسوا می کند.

درویشیان، بهای آفرینش زیبایی و داستان را با کوه رنج پرداخته است و حتی همین حالا هم که در بستر بیماری به سر می برد، آرزویش، زیستن به شرط نوشتن درد است؛ بودن و ماندن او برای همه ی کسانی که آرزویی جز آزادی قلم و اندیشه ندارند، برای همه ی کسانی که جز ادبیات، خانه ای ندارند، برای همه ی کسانی که زمزمه ی صدایشان از کوچه های غربت به گوش می رسد، به مثابه ی دری گرانمایه است.

داستان های مهربان و سلیسی که او ” از این ولایت” ِ دردمند و محبوس حکایت می کند، آن چنان ماندگار و مفهوم اند، که بر چیده شدنشان از نمایشگاه کتاب اندک ضربه ای به هویت و موجودیتشان نمی زند، چرا که این آثار، ” همراه آهنگ ها ی….” لالایی و قصه های شبانه ی مادران، تا فرداهای دور زمزمه می شوند، تا شاید روزی ” فصل نان” این سرزمین هم فرا رسد