خبرنامه خلیج فارس تازه ترین مقالات و اخبار سیاسی، فرهنگی، هنری و اقتصادی
از ابتدای انقلاب تاکنون بودجه دولتها برپایه قیمت نفت تنظیم شده است . به عبارت دیگر بودجه همواره تابعی بوده است از درآمد نفت ، اگر قیمت نفت بالا میرفت دست دولت هم برای بعضی اقدامات سازندگی باز میگردید و کارهایی صورت میگرفت ، یا برعگس در زمان کاهش بهای نفت که مواجه با کسری بودجه میشد میبایستی صرفه جویی پیشه کرده و سیاست کاهش هزینه را دنبال میکرد که طبیعتا طبعات خاص خود را نیز در بر داشت.
در میان دولتهای حکومت اسلامی خوش شانس ترینشان احمدی نژاد بود که در تمام طول هشت سال دوره ریاست جمهوری اش بهای هر بشگه نفت بالای یکصد دلار قرارداشت که با توجه به محاسبه قیمت هر بشگه نفت حول و حوش ۹۵ تا ۱۰۰ دلار در بودجه، دست دولت برای هزینه کردن باز بود. البته بگذریم که یخش بزرگی از درآمد ارزی سر از سوریه و لبنان و عراق وسازمانهای مسلمانان افراطی در میاورد و چیزی نصیب ملت نمیشد.
هشت سال دولت احمدی نژاد میتوانست با یک جهش بزرگ اقتصادی مواجه گردیده و یک دوره طلایی را در تاریخ کشور رقم زند. این درحالی میسر میشد که بجای احمدی نژاد شخص مدیر و مدبر و دلسوزی زمام دولت را در دست میگرفت. ولی متاسفانه برعگس عمل شد و انسانی غیر موجه مصدر کار گردید که با افتضاحات خود وانجام مسابقه دزدی و تاراج منافع ملی توسط هیات دولت وایادی خود نه تنها اثری از درآمد ۸۰۰ میلیارد دلاری نفت در اقتصاد کشور مشهود نگردید بلکه مبالغ هنگفتی هم قرض برای دولت آینده ایجاد شده بود.
اکنون چنین به نظر میرسد که دوران طلایی نفت گران بسر آمده باشد و انتظار اینکه باز بهای هر بشگه نفت فراتر از یکصد دلار رود تقریبا بعید به نظر میرسد. بلکه برعگس باید منتظر آن بود که کاهش بهای آن همچنان ادامه یافته به زیر ۸۵ دلار و حتا ۸۰ دلار برسد. دلیل آن نیزتغییرات استراتژیک در مکانیسم عرضه و تقاضای نفت است. زمانی بود که دولت امریکا بعنوان بزرگترین خریدار نفت نقش تعیین کننده ای را در نوسانات قیمت نفت ایفا میکرد. اکنون صفحه برگشته ، یعنی امریکا نه تنها مانند گذشته خریدار نفت از اوپک و سایر بازارهای نفتی نیست ، بلکه خود به عرضه کننده نفت تبدیل شده وفعلا مصرف نفتی خود و کانادا را تامین میکند.
در طول هفته گذشته، پس از شرکت آرامکوی عربستان سعودی و شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفت قطر و شرکت بازاریابی نفت عراق (سومو) هم بهای نفت خام صادراتی خود را کاهش دادند
بر این اساس عراقی‌ها برای آنکه گوی سبقت در ارزان فروشی نفت را از ایران و عربستان بربایند یک تخفیف ویژه پائیزه به مشتریان نفتی خود ارائه کردند به طوری‌که عراق قیمت نفت سبک بصره را برای ماه نوامبر در بازار آسیا ۳ دلار و ۱۵ سنت پایین تر از قیمت های متوسط عمان و دوبی تعیین کرد که این بیشترین تخفیف ارائه شده برای نفت عراق از ژانویه ۲۰۰۹ تاکنون است.
با کاهش قیمت نفت توسط بزرگان اوپک همچون ایران، عربستان، قطر و عراق، بهای طلای سیاه بار دیگر روز گذشته روندی نزولی به خود گرفت به طوری‌که بهای نفت برنت با ۷۲ سنت کاهش ۸۸ دلار و ۱۷ سنت در هر بشکه، قیمت نفت سبک آمریکا با ۶۹ سنت کاهش به ۸۵ دلار و پنج سنت در هر بشکه و بهای سبد نفتی اوپک به ۸۶ دلار و ۴۳ سنت در هر بشکه سقوط کرده که پایین ترین قیمت در چهار سال گذشته است.
سقوط آزاد طلای سیاه در حالی از چند ماه گذشته تاکنون آغاز شده و این روزها آهنگ این کاهش قیمت شدیدتر شده است که رکن الدین جوادی مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران این کاهش قیمت طلای سیاه را کوتاه مدت و موقتی اعلام کرد و گفت: ” نگران کاهش بهای نفت نیستیم”.
بیژن زنگنه وزیر نفت هفته گذشته در جمع خبرنگاران با بیان اینکه فعالا برنامه ای برای برگزاری نشست فوق‌العاده توسط اعضای اوپک در دستور کار نیست، گفت: کاهش قیمت رسمی نفت توسط برخی از اعضای اوپک را نمی توان به منزله راه افتادن جنگ کاهش قیمت نفت تلقی کرد.
بر خلاف نظر وزیر نفت ایران و برخی وزرای نفت کشورهای عربی عضو اوپک اما رافائل رامیرز وزیر فعلی امور خارجه و وزیر سابق نفتی ونزوئلا به عنوان یکی از متحدان نفتی ایران در اوپک، خواستار برگزاری نشست فوق‌العاده توسط اعضای اوپک شده و تاکید کرده است:”ما باید جلوی سقوط قیمت‌ها را بگیریم، نباید بر سر قیمت منازعه ای باشد.”
همزمان با این اظهار نظر سیدمسعود میرکاظمی عضو کمیسیون انرژی مجلس و وزیر اسبق نفت هم با انتقاد از سیاست فعلی وزارت نفت در برابر کاهش قیمت طلای سیاه، تاکید کرده است: ” باید حتما جلسه اضطراری اوپک برگزار شود تا این کشورها به خصوص عربستان که کاملا ضد منافع کشورهای تولیدکننده نفت عمل می کند، میزان تولید خود را کاهش دهند.
سقوط آزاد نفت و زنگ خطر کسری بودجه
به گزارش مهر، قیمت پایه نفت در قانون بودجه سال ۹۳ کل کشور ۱۰۰ دلار برای هر بشکه در نظر گرفته شده است، با این وجود در طول هفته جاری بهای جهانی نفت خام حتی تا سطح بشکه ای ۸۵ دلار هم سقوط داشته است و پیش بینی ها نشان می دهد که روند سقوط آزاد بهای جهانی نفت دست کم تا چند ماه آینده متوقف نخواهد شد.
سید مسعود میرکاظمی عضو کابینه دولت نهم و دهم با بیان اینکه”در شرایط فعلی دولت با کسری بودجه روبه‌رو است”، معتقد است: میزان صادرات نفت و میعانات گازی طبق بودجه ۹۳ باید روزانه ۱.۴ میلیون بشکه باشد، گزارش رسمی و کتبی وزارت نفت نشان می‌دهد که نسبت به این رقم حداقل ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داریم.
به گفته وزیر اسبق نفت، گزارش ۵ ماهه کتبی و ۶ ماهه غیر رسمی داریم که میزان صادرات کشور نسبت به برنامه عقب است و از نظر حجمی میزان مورد نظر در برنامه محقق نشده است و از نظر ریالی نیز بودجه سال ۹۳ محقق نشده است.
این عضو عضو کمیسیون انرژی مجلس همچنین تاکید کرده است: میزان بلوکه شدن پول مورد بعدی است. گزارش هایی که ما در خصوص میزان پول‌های بلوکه شده کشور داریم نشان می دهد در برخی کشورها پول‌های بلوکه شده ایران نه تنها کاهش نداشته بلکه افزایش هم داشته است.
غلامحسین حسن تاش رئیس اسبق موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ایران هم با بیان اینکه در قانون بودجه سال جاری باید قیمت هر بشکه نفت به جای ۱۰۰ دلار، ۸۵ دلار تعیین می شد، گفت: در مورد قیمت نفت، از ابتدای سال جاری مشخص بود که قیمت نفت ۱۰۰ دلاری بالا است و با توجه به نوسان های قیمتی، تعیین نفت ۱۰۰ دلاری در بودجه شکننده و متزلزل است.
این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه احتمال کسری بودحجه در سال جاری را محتمل عنوان کرد و افزود: اگر روند کاهش قیمت نفت ادامه یابد، متوسط قیمت نفت در کل سال به زیر ۱۰۰ دلار می رسد و دولت با کسری بودجه روبرو خواهد شد.
حسن تاش با انتقاد از اقتصاد وابسته به درآمدهای نفتی کشور، بیان کرد: هم اکنون بخش عمده ای از بودجه جاری دولت از محل درآمدهای نفتی تامین می شود و دولت هم نمی تواند بودجه جاری خود را به دلیل تعهداتی که نسبت به حقوق و دستمزد کارکنان و کارمندان و برخی دستگاه ها و سازمان ها دارد، کاهش دهد.
رئیس اسبق موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ایران یکی از تبعات کسری بودجه را نیمه تمام ماندن طرح ها و پروژه های عمرانی و تشدید وضعیت رکود در کشور عنوان کرد و یادآور شد: از سوی دیگر هنوز بخشی از درآمدهای نفتی بلوکه شده در سایر کشورها به خزانه کشور تزریق نشده است و این مشکلات را دو چندان می کند.
این عضو انجمن اقتصاد انرژی با بیان اینکه با توجه به کاهش قیمت نفت به زیر ۱۰۰ دلار دولت باید طرح ها و پروژه‌های عمرانی را برای تزریق منابع مالی اولویت بندی کند، خاطرنشان کرد: با مدیریت هزینه ها می توان مشکل کسری بودجه را مهار کرد.
به گزارش مهر، در معاملات روز چهارشنبه بازار جهانی هر بشکه نفت برنت دریای شمال در برابر ۸۵ دلار و ۴۸ سنت معامله شد که پایین ترین قیمت ثبت شده برای نفت از اواخر ۲۰۱۰ میلادی است.
قیمت نفت برنت دریای شمال تنها در یک روز گذشته ۳ دلار کاهش یافته که بالاترین رقم کاهش روزانه قیمت نفت در طول سه سال گذشته تاکنون است.
از سوی دیگر، هر بشکه نفت سبک آمریکا نیز در روز چهارشنبه در برابر ۸۲ دلار و ۲۰ سنت معامله شد که نسبت به روز گذشته حدود ۳ دلار کاهش داشته است.
علاوه بر این، با کاهش قیمت سبد نفتی اوپک و اکثر نفت خام های معتبر منطقه خلیج فارس، بهای سبد نفت خام سنگین ایران هم به محدوده ۸۶ دلار سقوط کرده است.
در همین حال آژانس بین المللی انرژی روز گذشته برای چهارمین ماه متوالی پیش بینی خود از تقاضای نفت را کاهش داد. به عقیده این نهاد بین المللی،در سه ماهه نخست سال آینده میلادی تقاضا برای نفت اوپک به ۲۸.۸ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که ۱.۲ میلیون بشکه در روز کمتر از سقف رسمی تولید اوپک است.
قیمت جهانی نفت در سه ماه گذشته ۳۰ دلار کاهش یافته است. این به معنای کاهش بیش از ۲۰ درصدی درآمد تولیدکنندگان نفت است.
نرگس رسولی/ به دنبال تخفیف‌های ویژه فروش نفت اعضای اوپک در هفته گذشته قیمت نفت اوپک با سقوط بی‌سابقه‌یی در سال ۲۰۱۴ در سکوی ۱۴/۸۵ دلار نشست که پایین‌ترین رقم در سال جاری این سازمان است. حالا بازار نفت به جای آنکه بازار فروشندگان باشد، بازار خریداران نفتی است.
هر چند رییس و دبیرکل اوپک هنوز در این مورد واکنش خاصی مبنی بر برگزاری نشست اضطراری اعضای اوپک، طبق روال مرسوم این سازمان را اعلام نکرده‌اند، اما به نظر میرسد ادامه این روند اعضایی را که به فروش نفت با قیمت‌های منطقی توجه دارند را مجاب به برگزاری نشستی اضطراری طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی خواهد کرد تا تولیدکنندگان با کاهش تولید، جلوی تداوم روند نزولی قیمت‌های نفت را در بازار بگیرند. نکته قابل اهمیت در این بین این است که نفت در شرایطی در سکوهای پایین قیمتی خود قرار می‌گیرد که تازه فصل سرما و افزایش تقاضای جهانی نفت نزدیک شده است و طبق برآورد کارشناسان در این فصل نفت باید با افزایش قیمت نیز مواجه میشد. گو اینکه همین کارشناسان تخفیف‌های رقابتی اعضای اوپک در هفته‌های گذشته را یکی از دلایل سقوط قیمت نفت اوپک ذکر می‌کنند و معتقدند «تا زمانی که اعضا برای بازار‌گیری دست به تخفیف‌های غیرمعمول می‌زنند این روال ادامه خواهد داشت.»
در هفته‌های گذشته عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک دست به بازی جدیدی در بازار نفت زد و با ارایه تخفیف‌های ویژه به مشتریان، تصمیم گرفته است سهم بازار خویش را افزایش دهد. این تصمیم سعودی‌ها از سوی ایران بدون پاسخ نبود و موجب شد تا این عضو اوپک نیز با ارایه تخفیف‌های ویژه تا سقف یک دلار به مشتریان خود وارد بازی قیمتی در این بازار شود.
این روند که با آغاز کاهش قیمت نفت در بازار شروع شده بود، به جایی رسید که ارایه تخفیف‌های خاص برای اعضای اوپک به عنوان یک ترجیح (آپشن) فروش تلقی شد و بعد از عربستان و ایران، عراق و قطر نیز به این رویه‌روی آورده و نفت خود را با تخفیف‌های ویژه‌یی به مشتریان به فروش رساندند. به گونه‌یی که در هفته‌یی که پشت سر گذاردیم، پس از شرکت آرامکوی عربستان سعودی و شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفت قطر و شرکت بازاریابی نفت عراق (سومو) برای آنکه از این غافله عقب نمانند و گوی سبقت را از رقبا بربایند تخفیف ویژه پاییزی خود را بر عدد غیرمشابه بیش از ۳دلار قرار دادند. عراق قیمت نفت سبک بصره را برای ماه نوامبر در بازار آسیا ۳ دلار و ۱۵ سنت پایین‌تر از قیمت‌های متوسط عمان و دوبی تعیین کرد که این بیشترین تخفیف ارایه شده برای نفت عراق از ژانویه ۲۰۰۹ تاکنون است. این روال موجب شد تا سقوط بهای نفت در بازار جهانی شتاب بیشتری بگیرد و روز پنجشنبه بهای نفت برنت با ۷۲ سنت کاهش ۸۸ دلار و ۱۷ سنت در هر بشکه، قیمت نفت سبک امریکا با ۶۹ سنت کاهش به ۸۵ دلار و پنج سنت در هر بشکه و بهای سبد نفتی اوپک به ۸۶ دلار و ۴۳ سنت در هر بشکه سقوط کند که پایین‌ترین قیمت در چهار سال گذشته است. قیمت نفت برنت دریای شمال تنها در یک روز ۳ دلار کاهش یافت که بالاترین رقم کاهش روزانه قیمت نفت در طول سه سال گذشته تاکنون است. در عین حال هر بشکه نفت سبک امریکا نیز در روز چهارشنبه در برابر ۸۲ دلار و ۲۰ سنت معامله شد که نسبت به روز گذشته حدود ۳ دلار کاهش داشته است. علاوه بر این، با کاهش قیمت سبد نفتی اوپک و اکثر نفت خام‌های معتبر منطقه خلیج فارس، بهای سبد نفت خام سنگین ایران هم به محدوده ۸۶ دلار سقوط کرده است.
سقوط ۳۰ دلاری طی سه ماه
در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی برای چهارمین ماه متوالی پیش‌بینی خود از تقاضای نفت را کاهش داد. به عقیده این نهاد بین‌المللی، در سه ماهه نخست سال آینده میلادی تقاضا برای نفت اوپک به ۸/۲۸ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که ۲/۱ میلیون بشکه در روز کمتر از سقف رسمی تولید اوپک است. این موسسه معتبر به این جهت خواستار برگزاری نشست اضطراری شد. قیمت جهانی نفت در سه ماه گذشته ۳۰ دلار کاهش یافته است. این به معنای کاهش بیش از ۲۰ درصدی درآمد تولیدکنندگان نفت است.
زنگ‌ها برای که به صدا درآمده‌اند؟
این شرایط در حالی است که اعضای اوپک نفت خود را در بودجه سال جاری بیش از ۱۰۰ دلار بسته‌اند و چنانچه این روال سقوط قیمتی ادامه داشته باشد این کشورها با کسری بودجه مواجه خواهند شد که به مذاق هیچ یک از آنها خوش نخواهد آمد. این روال در حالی است که طی هفته‌های گذشته اکثر مقامات و کارشناسان نفتی در این خصوص اظهارنظر کرده و خواستار برگزاری نشستی برای جلوگیری از کاهش بهای نفت بودند. با این حال همزمان با سقوط آزاد قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی و روشن شدن آژیر قرمز کسری بودجه در دولت تدبیر و امید، رییس‌جمهور با صدور دستوراتی به وزیر نفت ایران خواستار اقداماتی برای جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت و استفاده از ابزار دیپلماسی انرژی شد. قیمت جهانی نفت خام در طول چهار ماه گذشته تاکنون نزدیک به ۳۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته به طوری که قیمت جهانی طلای سیاه از محدوده از ۱۱۰ تا ۱۱۱ دلار در اوایل تابستان سال جاری به کمتر از ۸۵ دلار در هر بشکه کاهش یافته است. قیمت پایه نفت در قانون بودجه سال ۹۳ کل کشور ۱۰۰ دلار برای هر بشکه در نظر گرفته شده است، با این وجود در طول هفته جاری بهای جهانی نفت خام حتی تا سطح بشکه‌یی ۸۵ دلار هم سقوط داشته است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که روند سقوط آزاد بهای جهانی نفت دست کم تا چند ماه آینده متوقف نخواهد شد.
با این حال منابع مطلع از سیاستگذاری نفت خام ایران معتقدند حتی قیمت نفت پایین‌تر از سطوح کنونی به اقتصاد این کشور لطمه نمی‌زند و تهران درباره کاهش قیمت‌ها نگران نیست. بر این اساس رویترز در گزارشی در این باره نوشت: «ایران در آشکارترین تغییر راهبرد خود اعلام کرد که می‌تواند با قیمت‌های پایین‌تر نفت نیز سازگار شود. این اقدام ایران همگام با عربستان و بعضی دیگر از کشورهای عضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) بود که به این شکل احتمال کاهش جمعی سقف تولید اوپک نیز پایین می‌آید. ایران که به شکل سنتی دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است، همواره یکی از نخستین اعضایی است که برای تقویت قیمت‌ها از کاهش تولید نفت این سازمان حمایت میکند.»
به گفته تحلیلگران، ایران برای ایجاد توازن در بودجه‌اش به قیمت‌های نفت بالا نیاز دارد. با وجود این، سقوط قیمت نفت تا نزدیکی ۸۶ دلار برای هر بشکه، واکنشی را برای کاهش تولید نفت اوپک از سوی ایران به دنبال نداشت. یک منبع آگاه از سیاستگذاری قیمت نفت ایران به خبرگزاری رویترز گفت: در این زمان از سال طبیعی است که شاهد ضعف قیمت نفت باشیم و افت قیمت نفت با افزایش ارزش دلار تاکنون جبران شده است. در ادامه گزارش رویترز آمده است: «کشورهای عرب عضو اوپک نیز پیش از این اعلام کرده بودند که با قیمت‌های پایین نفت مشکلی ندارند. عربستان به تازگی اعلام کرده است که حتی با قیمت‌های پایین‌تر نفت راحت است. گفته می‌شود این راهبرد عربستان برای تحت فشار قراردادن توسعه رقبای نفتی، به ویژه امریکاست. تحریم‌ها علیه ایران تولید و صادرات نفت این کشور را به‌شدت تحت تاثیر خود قرار داده است و توانایی ایران را برای کاهش تولید نفت کم کرده است. درگذشته اعضای اوپک ضعف قیمت دلار را دلیل افزایش قیمت نفت عنوان کرده بودند. رخدادی که قدرت خرید اقتصادهای متکی به دلار را کم کرده بود. اما اکنون ارزش دلار به بیشترین مقدار خود در چهار سال گذشته رسیده و موجب جبران کاهش قیمت نفت شده است.»اوپک در حالی آخرین نشست امسال خود را آذر ماه در وین برگزار میکند که اینچنین سخنانی نشان می‌دهد احتمال کاهش تولید نفت این سازمان در اوضاع کنونی بعید است. با این روال مشخص نیست که آیا این روال اعضا را مجاب میکند که دست از تخفیف‌های ویژه خود برای فروش نفت بردارند و ترمز تخفیف‌های پاییزه خود را بکشند؟
