اقتصادی سیاسی بحران و منازعات درونی و نگاهی به آخرین تحولات صحنه “انتخابات”/تقی روزبه

درنظرگر فتن ماهیت طبقاتی و واقعی بحران برای درک ماهیت منازعات و شعارها از اهمیت زیادی برخورداراست. در ایران سنتا دولت همه کاره بوده است و در نظام اسلامی برابعادآن بسی هم افزوده شده است. این یعنی آنکه دولت که بخش عمده ثروت ها و تولیدات و اقتصادیات کشور را در یدکنترل خود دارد یعنی سرمایه داری دولتی -بوروکراتیک حرف نخست را می زند و همه لایه ها و واردکنندگان و صادرکنندگان بزرگ و همه لاشخورها به نحوی از انحا در ارتباط با رانت قدرت و ثروت قراردارند و گرنه کلاهشان پس معرکه است
بهمین دلیل دولت و منازعه برای نفوذ و کنترل آن محل شدیدترین منازعنات است. در ایران اسلامی اما مقوله دولت خودمقوله ساده و یکدستی نیست بلکه در تناسب با کشاکش آن ما با دولت رسمی و دولت موازی و غیررسمی که بربخش بزرگی از اقتصاد آنهم بدون نظارت و حسابرسی و دادن مالیات و داشتن اسکله های مستقل و .. .. مواجهیم
یعنی با حدال بورژاوزی دولتی بوروکراتیک -صنعتی- تجاری شبه مدرن در یکسو و بورژوای نظامی -امنیتی-تجاری- موقوفه ای و نهادها و بنگاه های عظیم از سوی دیگر مواجهیم. اگر بورژوازی بوروکراتیک و شبه مدرن متمایل به آمیزش با سرمایه جهانی، تنش زدائی۰ و قانونیت (ولایت مشروطه هم چون شرط حیاتی برای سرمایه گذاری و..) هست بوروژازی شبه سنتی بنا به سرشت خود درون زا، تنش آفرین( دوقطبی کردن نظام-دشمن) و عدم قانونیت (ولایت مطلقه ای که ذاتا فراقانونی است) است. چنان که ملاحظه می شود در تمامی محورهای اصلی ما با دو تقابل و رویکردمواجهیم که مواجه دو بخش بورژوازی متکی بررانت قدرت و دولت ( اعم از رسمی و پنهان و بنگاه های عظیم و خصولتی ….) با هم حول آن درجدالند. بحران انباشته شده دوره احمدی نژاد و اصول گرایان و اشتهای بورژوازی تجاری صنعتی شبه مدرن و ایران به عنوان کشوری با ظرفیت جدب سرمایه های نیم تریلیونی خارجی و… مثل دوره بازسازی جنگ رفسنجانی- در دوره کنونی هم بازسازی پساتحریم و میراث دوره احمدی نژاد- خامنه ای و اصول گرایان؛ شرابط داخلی و خارجی مناسبی را برای به روی صحنه آمدن تیم روحانی-رفسنجانی-خاتمی فراهم ساخته است و آن ها را در موقعیت برتری قرارداده است که یک دوره ای کردن آن مشکل و بحران زاست.
معضل بزرگ ایران در کشاکش ها آن است که اولا ولایت مطلقه و ولایت مشروطه هرکدام اقتصادسیاسی و دولت خود را دارند… و ثانیا اگر نیروی مستقلی و فشاری از جامعه مدنی مستقل نباشد بدلیل عمق فساد و اشتهای سیری ناپذیرهردو بقول معروف چیزی برای مردم از رفاه و آزادی نمی ماسد و حرص و تمامی تلاش اصول گرایان (بلوک سیاسی مدافع اقتصادی سیاسی ولایت مطلقه و و یا سرمایه داری بوروکراتیک نظامی -سنتی )آن است که سکان دولت رسمی را از چنگ آنها در بیاورد. اصول گرایان که نهادهای اصلی و غیرانتخابی ساختارقدرت در چنگ آنهاست برای تسلط بردولت رسمی از طریق احمدی نژاد خیزبرداشتند اما نهایتا لقمه درگلویشان گیرکرد و به بحران برزگی نه فقط در اقتصاد و جامعه منجرشد بلکه یکدستی و آرایش درونی اصول گرایان را نیز بهم ریخت. از این رو ناچارشدند که با نرمش قهرمانانه تن به یک دولت گذار و فترت برای نفس چاق کردن خود بدهند. اما اکنون هم بدلیل آن که نتوانسته اند نفس تازه کنند لقمه پایان دادن دولت فترت حتی قبل از اقدام درگلویشان گیرکرده است. وجود ا ین دوگانگی و تضادبین این دوبخش از بورژوازی با توجه به شکاف های عمقی بین آنها که دایما هم به سطح جامعه سرریزمی کند ذاتا انفجاری و بحران افرین است.

*-شبه مدرن چون ولایت مشروطه هم با روحانیت و مذهب و ایدئولوژی بی ارتباط نیست. شبه سنتی چون آن ها نیز در جهان امروزه برای ماندن بر روی آب ناگزیرند در شعار ها و سخنرانی ها و برخی رفتارها به وعده های خود رنگ و لعابی از باصطلاح مدرنیته و جوان پسند بدهند….ضمن آن که هردو اقتدارگرا-شبه مدرن و پیشامدرن-هستند.

دو قطبی شدن فضای انتخاباتی و افزایش احتمال شکست اصول گرایان

با دوقطبی شدن فضای انتخاباتی احتمالا تکلیف آن-اگر اقدامی غیرعادی صورت نگیرد- درهمان مرحله اول با شکست سنگین اصول گرایان رقم بخورد. روحانی و حامیانش توانستند با بازی ماهرانه در هردوریل اقتصادی و باصطلاح توسعه سیاسی و آزادی های اجتماعی و فرهنگی و تنش زداپی در عرصه دیپلماسی- برخلاف دوره ۸۸ و رویکردیک جانبه اصلاح طلبان آن دوره- تعرض سنگین رقیب را که با هدف خراب کردن روحانی و بهره گیری از نارضایتی مردم از اوضاع معیشتی و یک دوره کردن دولت روحانی تدارک دیده شده بود را سدکرده و آن ها را به حالت تدافعی بیاندازند. سهم افشاء برنامه های تنیش زاد و سرکوبگرانه حریف در این عقب راندن بیش از دادن وعده ای اثباتی بود. با این وجود از وعده های اثباتی هم بی بهره نبود…
با این همه از همان فردای انتخابات با دو چالش بزرگ مواجه خواهند بود: از یکسو انتظارات بزرگی را که بدست خود در جامعه برانگیخته اند و به روی صحنه آورده اند، و افزایش فشار و سنگ اندازی های جناح رقیب-همان دولت موازی و پنهان را برای تضعیف دولت و حفظ موقعیت وامیتازات خود از سوی دیگر. در اصل یکی از واقعیت های جالبی که این مناقشات و جنگ قدرت دو جناح از آن پرده برداری کرد، همانا فراتررفتن کاندیدهای رژیم از ظرفیت های واقعی نظام بود. معلوم شد که شکاف که بین جامعه واقعی و جامعه رسمی چنان است که خودنمایندگان سیستم ناگزیرشدند که برای جلب آراء لازم جامعه از خط قرمزهای نظام عدول کرده و از ظرفیت های واقعی آن فراتر بروند. چنان که در انظارعمومی به آن صورت به افشاء یکدیگر و فسادرژیم به پردازند. و وعده هائی چون برطرف کردن تحریم های غیرهسته ای که مستلزم نقض سیاست های اعلام شده راس نظام است و امثال آن را بدهند. افشاء گذشته جنایت باررئیسی به عنوان نماد ۳۸ سال اعدام و شکنجه و دوختن زبانها کسی که حتی مراجع و علماء قم از وی نگرانند از دیگرضرباتی است که نصیب جناح اصول گرایان شد….

چرا اصول گرایان از برنامه خود منبی بردومرحله ای کردن انتخابات دست شستند؟
وقتی اصول گرایان تصمیم به حضوریک کاندیدا در همان دوراول گرفتند، این به معنی آن بود
که از پروژه دو مرحله ای کردن انتخابات و یک دوره ای کردن آن دولت روحانیُ بعنی برنامه حداکثری خود دست شسته و به برنامه حداقلی خود که همانا تجمیع ارا حول یک کاندیداصلی و البته کاندید باصطلاح واقعی و اصلح خود یعنی رئیسی و پذیرش یک شکست ابرومندانه بود. . برای آنها هم ظاهرا روش شد که بدون انسجام بخشی به صفوف پراکنده و پایکاه نفوذ و اجتماعی خود امکان تعرض بزرگ به رقیب در این لحظات خطرناک محسوب می شود و ممکن است به ضدخودش تبدیل شود. در برنامه حداقلی هدف اصلی جمع آوری و بسیج پایگاه نفوذخود و ترمیم شکاف ها برای حفظ موقعیت در حال افول است…. بطورکلی تشدید بحران و تنش با غرب و قدرت های دیگر یعنی دوقطبی نظام و دشمن که جانمایه شعارهای رئیسی را تشکیل می دهد شرایط لازم برای حفظ موقعیت ممتاز این بخش از حاکمیت را تشکیل می دهد…. و روحانی هم درمییتنیگ های انتخاباتی خود آنگشت دروجه خارجی رروی همین مساله یعنی تحرکات و انگیزه های جنگ طلبانه و بحران افرینی و شنعارنویسی روی موشک و بازگرداندن تحریم ها گذاشت و دروجه داخلی هم با شعارمردم اگردر خانه به نشینید این ها که من خوب می شناسمشان درپیاده روها هم دیوارخواهند کشید….. با این شعارها بود که به میدان آوردن اراءباصطلاح خاموش اصول گرایان قافیه را بالکل باختند… و فاصله خود را برطبق نظرسنجی ها با حریف بیش از پیش کرد…. در چنین شرایطی کم کردن فاصله با تجمیع آراء حول کاندیدنظرکرده، تاکتیک آبرومندانه تری بنظرمی رسد…..

آیا مبارزه برای نیرومندکردن قطب سوم و “نه” به هردو به جناح، به معنی انکار و بی اعتننائی به منازعات سنگین درون حکومتی است؟
آیا جنگ واقعی بدون بهره برداری از شکاف های درونی صفوف دشمن و لاجرم در نظرگرفتن تمایزات آن ها و آماج گرفتن خط الرأس وکانونی کردن مرکزاصلی قدرت متصوراست؟ رژیم بدون تضاد به معنی آن است که مثلا زورقی را برروی امواج طوفانی دریا بدون کوچکترین تکانه تصورکنیم که جز در ذهن وجودخارجی نخواهد داشت. مساله اصلی نه انکارتضادها بلکه عدم آویزان شدن به آن هاست. قانون نبرد، برپایه استفاده از تضادها و هدف گرفتن خط الرأس است به نحوی که با بهم ریختن هسته سفت قدرت کل سیستم متزلزل و دستخوش فروپاشی شود و این البته با خزیدن زیربال جناحی در برابرجناح دیگر بالکل متفاوت است. بلکه پیش شرط بهره برداری از اختلافاتی است که برای مردم هم به هرحال بالسویه نیست، ایستادن روی پای خوداست. بدون وجودحضورمستقل حتی رفرم و تغییرات موقتی و کوچک هم پایدارنخواهد ماند. در هرحال هرطور که حرکت کنیم همه راه ها به رم و اهمیت وجودیک نیروی ضدسیستم ختم می شود. این نیرو و کنش مقاومت معطوف به آن در جامعه وجود دارد و خود بخشی از شرایط موجود بشمارمی رود که درنحوه و سیر رویدادها حتی حرکت ها و تاکتیکهای رژیم تاثیرخود را می گذارد. وقتی کسانی مثل تاج زاده می گویند تحریم مهمترین رقیب روحانی است و همه آوازه گران اعم اصلاح طلبان داخل و خارج برای درهم شکستن آن یکدل و یک زبان می شوند، پس این مقاومت وجود دارد و آن چه که در پی این تکانه ها نهایتا سربرمی آورند همانا تقویت صفوف مردم فاصله گرفته گرفته از کلیت نظام است…. مهم آن است که رژیم تنها با فراتررفتن از ظرفیت واقعی خود و طرح شعارها و وعده ها و تیع کشیدن به روی همدیگر قادراست خود را بر روی آب نگهدارد و این یعنی سوزاندن انرژی بیش از توان و ظرفیت واقعی سیستم، و فرار از یک بحران به شیوه آغوش گشودن به بحران های فراگیرتر……

یکی از دلایلی که اصول گرایان و مشخصا سردارقالی باف و رئیسی چنین خیزبزرگی را برای تخریب دولت حاکم و یک دوره ای کردن آن تدارک دیده بودند، بحران شدید و خطر فروپاشی انسجام جناح حاکم و اصول گرایان است. آن ها هم چون پایگاه اخص سیاسی ولایت مطلقه و حامیان هسته سفت قدرت دچارتشتت روبه تزایدی شده اند. انزوای این این جناح ، شقه شقه شدن نیروهایش برخلاف رقیب اش که دراین سال ها به همگرایی بیشتری دست یافته است، و ظهوراصول گرایان معتدل در حمایت از دولت یکی از مصادیق آن است، در کنارپیشبردسیاست هایی جون تنش زدائی و تسامح فرهنگی و… و مهم تر از آن فاصله گیری مردم از نظام و بویژه از این جناح سبب گردیده که برای نجات موقعیت خود و بدست گرفتن قوه مجریه برای بازسازی و ترمیم موقعیت خویش خود را به آب و آتش بزنند. البته آن ها سودای طی راه باصطلاح آسان ردصلاحیت روحانی را داشتند که خامنه ای به دلایلی خارج از حوصله این نوشته با آن موافقت نکرد… با این همه وضعیت بحرانی این جناح با وجود آن که تمامی نیرو و توان و نفوذخویش را بسیح کرده و به میدان آورده است چنان است که حتی یک شکست آبرومندانه-برنامه حداقل آن ها- بعنی جمع کردن مثلا ده میلیون نفر حول یک کاندیدموردنظر هم یک موفقیت محسوب می شود. گرچه حتی این دوپینگ سیاسی نیز سوای تاثیرات روانی زودگذر بعیداست مانع از تداوم فرایند فروپاشی سیاسی آن ها گردد. روندی که بتدریج با افزایش وزن رقیب در ساختارقدرت سیاسی بر تضادای درونی سیستم می افزاید……
تقی روزبه