رضایت آژانس از نحوه اجرای توافق موقت اتمی

براساس تازه ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی پیرامون نحوه اجرای توافق موقت اتمی، که از آن به عنوان «برنامه اجرایی مشترک» نیز یاد میشود، ایران به عمده تعهدات خود منجمله قرار دادن کلیه سانتریفیوژ های تکمیل شده و یا در دست تکمیل زیر نظارت آژانس و همچنین رقیق سازی اورانیوم ۲۰ در صدی عمل کرده است.

بر پایه گزارشهای پیشین بانک مرکزی ایران، آمریکا و جامعه اروپا نیز اجرای بی وقفه تعهدات مندرج در توافق موقت را ادامه داده و تا کنون ضمن آزاد سازی دو قسط از پرداختهای نقدی به ارزش قریب به یک میلیارد دلار، تسهیلات تجاری مندرج در توافق موقت را نیز در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده اند. اگر چه گزارش آژانس حاکی از تاخیر در تبدیل نیمی از اورانیوم ۲۰ در صد غنی سازی شده در اختیار ایران به اکسید اورانیوم است، ولی بنظر میرسد مشکلات فنی در اجرای این تعهد عامل موثر تاخیر بوده و نه سرپیچی تعمدی در اجرای آن.

توافق موقت اتمی که در تاریخ ۲۰ ژانویه سال جاری مابین ایران و گروه ۱+۵ به امضاء رسید دارای زمان شش ماهه اجرایی است و مذاکرات تکمیلی قرار است به نهایی ساختن تعهدات متقابل منجر شود. ایران امیدوار است نهایی ساختن توافق موقت به عادی ساختن تجارت خارجی، مبادلات بانکی و بخصوص بازگشت صادرات نفت خام ایران به دوران پیش از اعمال تحریمهای یکجانبه منجر شود، و آمریکا انتظار دارد در اجرای طرح مشترک، خطر تبدیل شدن ایران به یک نیروی نظامی اتمی را خنثی سازد.

وضعیت پیش از توافق موقت

در زمان امضاء توافق موقت ایران ۲۰۶ کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۲۰ در صد در اختیار داشت و تاکنون ۷۴ کیلوگرم از این ذخیره را تا سطح ۵ در صد رقیق سازی کرده است. بعلاوه ایران بیش از ۳۱ کیلوگرم گاز اورانیوم ۲۰ در صد غنی سازی شده خود را به اکسید اورانیوم تبدیل کرده. تا ۲۰ ژانویه سال جاری ایران حدود ۴۵۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۲۰ در صد تولید و تدریجا بخشی از آنرا به داوطلبانه به اکسید اورانیوم تبدیل کرده بود.

از این لحاظ تا زمان پایان عمر توافق موقت ایران اکسید اورانیوم کافی برای مبادرت به یک آزمایش اتمی را در اختیار خواهد داشت، با این شرط که قادر به شود اکسید اورانیوم را به گاز و گاز اورانیوم ۲۰ در صدی را افزایش غلظت دهد. چنین تجهیزاتی ظاهرا هنوز در اختیار ایران نیست.

بر اساس بند دیگری از توافق موقت، ایران میباید نسبت به تبدیل کلیه ذخایر گاز اورانیوم ۵ در صد غنی سازی شده در اختیار خود به اکسید اورانیوم نیز عمل میکرد ولی به دلایل غیر روشن و اعلام نشده، این بند از توافق تاکنون اجرا نشده.

گزارش آژانس حاکی است که ایران قرار است از ۹ ماه آوریل آینده به این اقدام مبادرت کند، ولی با در نظر گرفتن بیش از ۷۰۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۵ درصدی در اختیار ایران، تبدیل آن به اکسید اورانیوم نیازمند وقت چند ماهه است.

اگرچه زمان مورد نیاز به احتمال فراوان اجرای بخشی از تعهدات ایران را تا قبل پایان تاریخ تعهد موقت ( ۲۰ ماه ژوئیه سال جاری) غیر ممکن میسازد، ولی با در نظر گرفتن فضای مثبت حاکم بر مذاکرات که طرفین همچنان سعی در حفظ آن دارند، میتوان انتظار داشت که در این مورد خاص توافق تکمیلی مابین طرفین بعمل آید.

ادامه منظم بازرسی ها

گزارش تازه حاکی از دسترسی روزانه و بدون وقفه بازرسان آژانس به تاسیسات غنی سازی فردو و نطنز است.

نکته کاملا حائز اهمیت در گزارش تائید دسترسی آژانس به کارگاههای مونتاژ سانتریفیوژها و انبار های ذخیره سازی آنها است.

ایران تاکنون از افشای محل تولید قطعات و کارگاههای مونتاژ و انبار سانترفیوژ ها با استناد بر تعهدات محدود ان پی تی خودداری میکرد.

در اختیار داشتن آمار موتورهای محرک سانترفیوژ های نوع تازه و قدیمی، آژانس را از داشتن ظرفیت بالقوه ایران برای غنی سازی مطلع میسازد. از این لحاظ دسترسی به کارگاههای تولید و مونتاژ و همچنین انبارهای نگهداری آنها پیش از نهایی ساختن توافق موقت یک پیش شرط پایه محسوب میشد.

در مجموع گزارش تازه آژانس، که قرار است ماهانه تا ۲۰ ژوئیه تکرار شود، حاکی از رضایت خاطر از اجرای تعهدات ایران در چارچوب توافق موقت است. ادامه این روش بی تردید عامل موثری در راه غالب آمدن بر مشکلات حل نشده در راه حل نهایی ساختن توافق موقت خواهد بود.