روایت مغلوبان جمهوری اسلامی / بهارک عرفان

گزارشی تازه از یک رویداد قدیمی…
امانت داری در تقریر واقعیت و رعایت انصاف، شاید از جمله ی ساده ترین و ابتدایی ترین صفاتی باشند که از دیر باز در برابر نام مورخان و تاریخ نویسان ذکر شده اند. اما آیا حوادث تاریخ معاصر ما همگی با رعایت انصاف و نقل دقیق واقعیت در روزشمارهای فارسی به ثبت رسیده اند؟ براستی آیا کشتار زندانیان سیاسی، قتل های زنجیره ای اهالی اندیشه و به گلوله بستن معترضان خیابانی، قسمت هایی مهم از تاریخ معاصر ما به حساب نمی آیند؟ براستی آیا اهمیت افراد و جریان های تاریخ ساز، تنها محصول همراهی آنها با رژیم حاکم است؟ چگونه است که در تقویم های جمهوری اسلامی، هرگز نام افراد و سازمان های مخالف مجال حضور پیدا نمی کنند؟ نگفتن از این حوادث آیا فراموشی تاریخ را به همراه نخواهد داشت؟ آنانکه به طبل دروغ می زنند آیا توانایی انکار تاریخ را هم خواهند داشت؟ ” تقویم دیگر” پاسخی بود از جانب جوانان سبز ایران به سوالاتی از این دست و همچنین روایتی از صدای محذوفان و مغلوبان تاریخ سی و هفت ساله‌ی جمهوری اسلامی …
” تقویم دیگر” ، عنوان روزشماری از تاریخ هجری شمسی ایرانیان است، که در آن روزها و با شمایلی متفاوت و نگاهی تازه به رویدادهای تاریخی ایران معاصر به بازار محصولات فرهنگی آمده بود.
این تقویم که حاصل همکاری عده ای از دانشجویان سبز مقیم فرانسه و دیگر دوستان و همراهانشان در ایران بود؛ سعی داشت به بهانه ی جنبش سبز به تاریخ ظلم و جور سه دهه ای جمهوری اسلامی نگاهی بیاندازد و این اتفاق های نامبارک را برای گزارش صادقانه به تاریخ؛ در دل تقویمی منصف و بی طرف به ثبت برساند. جالب اینکه دانشجویانی فرانسه نشین تهیه کننده ی این تقویم به رسم همپایی با همکاران داخل ایران از انتشار نامهاشان صرف نظر کرده بودند.

روزشمار این تقویم نگاهی ویژه به رویدادها و حوادث تاریخ معاصر داشت و در این میان تکیه‌ی غالب، بیشتر بر روی تاریخ سی و یک ساله ی جمهوری اسلامی متمرکز بود. جوانان تهیه کننده‌ی این تقویم سعی کرده بودند که حوادث و رویدادهایی را در این تقویم به ثبت برسانند که در تقویم‌های پیشین کمتر مجال مکتوب شدن پیدا کرده اند. تاریخ نگاری ایستادگی ملی در برابر استبداد رژیم حاکم و همچنین ثبت جنایاتی که توسط حکام دینی بر مردم روزگار ما تحمیل شده‌اند. از کشتارهای دسته جمعی سالهای نخستین انقلاب گرفته تا حوادث شهریور ۶۷ و خیزش پر شور مردمی پس از انتخابات اخیر ریاست جمهوری، همگی در ” تقویم دیگر ” به ثبت رسیده اند.

به عنوان نمونه رواست اگر به عناوین مشخصی در شهریور ماه اشاره کنیم. تقویم دیگر، در یادداشت های روزشمارش، به ناپدید شدن پیروز دوانی، از فعالین سیاسی و فرهنگی در روز سوم شهریور ۱۳۷۷ اشاره کرده است؛ اتفاقی که در جریان قتل های زنجیره ای دگر اندیشان در همان سال به وقوع پیوست. شروع بازجویی ها و اعدام های دسته جمعی زندانیان سیاسی چپ در پنجم شهریورماه ۱۳۶۷ و انتشار رسمی کمپین یک میلیون امضا برای رفع قوانین تبعیض آمیز علیه زنان در پنجم شهریور ۱۳۸۵، هم از جمله‌ی دیگر یادداشت های شهریور ماه است. دیگر از اینها، قتل حمید حاجی زاده، نویسنده و شاعر دگر اندیش ایرانی توسط وزارت اطلاعات در ۳۱ شهریور ماه ۱۳۷۷ نیز از جمله ی مواردی است که هیچ گاه در تقویم های فارسی مجال و اجازه یادآوری و انتشار پیدا نکرده اند.
یکی از دانشجویان ایرانی دست اندر کار تهیه ی این تقویم، هدف تهیه ی این تقویم را ” دغدغه ی تاریخ ” عنوان کرد و در این باره گفت:
” … روزهایی بود که شور و هیجان‌های بعد از انتخابات کمتر شده و بحث و گفت و گو های نظری در میان جوانان آغاز شده بود. در آن روزها چاره اندیشی ها، باید ها و نباید ها و درک موقعیت تاریخ امروزین ما از جمله مسائل همیشگی مورد گفت و گو بودند … در لا به لای همین حرف ها بود که احساس کردیم، باید حوادث سال ۸۸ را واقعه نگاری کنیم تا در یاد تاریخ بماند… ما کارمان را پس از بیست و دوم بهمن آغاز کردیم. یک ماهی صرف تحقیق و بررسی شد و پس از آن هم زمانی برای نگارش متن و چاپ تقویم گذاشتیم. همین عوامل هم باعث شد تا این تقویم اندکی پس از آغاز سال به دست مخاطبان برسد… ”
این دانشجوی ایرانی همچنین درباره ی منابع مورد استفاده و سندیت تاریخ های ارائه شده نیز اینگونه توضیح می دهد:
” ما این شانس را داشتیم که در روزگاری زندگی کنیم که بسیاری از تاریخ سازان معاصر ما در قید حیات باشند و از قضای روزگار در همین شهری سکونت داشته باشند که ما امروز در آن زندگی می کنیم. بنابراین قسمت اعظمی از کار، گفت و گوی شفاهی با افرادی بود که خود در حادثه حضور داشته و تاریخ معاصر ما را شکل داده بودند. دیگر از این هم، اسناد و مدارک انقلاب و کتاب های خاطرات تاریخ سازان و کتاب های معتبر بین المللی و آکادمیک نیز از جمله‌ی دیگر منابع مورد استفاده ی ما در راه تهیه ی این روزشمار بودند. ”

اما تقویم دیگر، سوای از پرداختن به تکه محذوف تاریخ سی ساله ی ایران، در انتخاب طرح های انتخابی ماه های سال نیز یک نو آوری تازه دارد. در این تقویم، طرح هایی به چشم می خورند که بر خلاف نمونه های مشابه، راوی مضامینی نوین و امروزین هستند. طرح های گرافیکی انتخاب شده برای این تقویم، مجموعه ای از طرح ها و نقش هایی هستند که همگی در سال گذشته و با موضوعیت ” جنبش سبز ” ارائه شده اند. طرح هایی از ندا و دیگر جاناختگان راه آزادی و همچنین نقشهایی که مفاهیمی چنان ” آزادی زنان “، ” آزادی اندیشه “، ” مبارزه صلح آمیز ” و” همپایی و همدلی مردم ” را در خود دارند. مفاهیمی که هر یک می توانند به گونه ای بیانگر خواست و دغدغه ی نخستین جوانان اندیشمند ایران امروز باشند.
به گفته ی جوانان دست اندرکار تهیه ی این تقویم، دوازده طرح موجود در ” تقویم دیگر ” از میان بیش از پنجاه طرح ارسالی انتخاب شده اند. این جوانان همچین خواسته اند تا تمامی طرح ها به گونه ای با جنبش سبز ایران در ارتباط باشند تا تقویم دیگر پیش از هر مشخصه ی دیگری، راوی روزگاری باشد که جوانان ایران با دانش و اندیشه و صلح در برابر جهل و زور و اسلحه ایستادگی کردند.